Ο Τόμας Χάρντυ παίζει σε αυτό το διήγημα, που έχει τη μορφή ημερολογίου, με τις ευαίσθητες χορδές της ανθρώπινης φύσης. Ο Χάρντυ, στα περισσότερα μυθιστορήματα του, τα οποία ονομάζει ο ίδιος “μυθιστορήματα χαρακτήρα και περιβάλλοντος” πραγματεύεται με σκληρότητα, τιμιότητα και ειρωνεία τις ανθρώπινες ερωτικές εξάρσεις, τα παιχνίδια της μοίρας που επηρεάζουν τον σύγχρονο άνθρωπο πριν έρθει η βιομηχανική επανάσταση και αρχίζει να διαφθείρει όλο και περισσότερο τον ευάλωτο σε πάθη άνθρωπο. Ο Χάρντυ, σε αυτό το διήγημα, όπως και σε άλλα μυθιστορήματα όπως το Tess of the d’ Ubervilles – το οποίο σύντομα θα μεταφραστεί και αυτό από τις εκδόσεις Ερατώ – ή το Far from the madding crowd – το οποίο πρόσφατα προβλήθηκε στον κινηματογράφο -, καταδεικνύει πόσο ο άνθρωπος παρασύρεται από τη δύναμη της επιθυμίας και δυσκολεύεται να την τιθασεύσει. Στο ημερολόγιο της Αλίσια δε διστάζει να τοποθετήσει τους χαρακτήρες του στο εδώλιο, να τους θέσει ενώπιον των πράξεών τους και να τους ζητήσει να συλλογιστούν για το αξιόποινο των πράξεών τους, να δουν δηλαδή κατάματα τις συνέπειες των αποφάσεών τους. Ο Χάρντυ φροντίζει σε κάθε μυθιστόρημά του να δημιουργεί ένα έντονο στοιχείο που συγκλονίζει τον αναγνώστη, το ίδιο θα πράξει και εδώ ως θλιβερό και απρόσμενο επίλογο όταν όλα δείχνουν να κρέμονται από μία κλωστή.
Ο έρωτας στο προσκήνιο
Με μια θεατρικότητα πολύ έντονη, με σκηνές που θυμίζουν πίνακες ζωγραφικής των ρεαλιστών ζωγράφων και τις ηθογραφικές σκηνές τους, ο Χάρντυ διεισδύει στα συναισθήματα, στην αγωνία και στον παλμό όσων διαδραματίζονται μεταξύ των δύο αδελφών, της Καρολάιν και της Αλίσια. Πόσο εύκολο είναι, από τη μία να απαρνηθείς ένα φλογερό έρωτα και από την άλλη πόσο εύκολο είναι να συγχωρέσεις την ίδια σου την αδελφή για ένα ψέμα που ναι μεν ήταν για καλό αλλά σε πλήγωσε βαθιά και νιώθεις ότι σε κορόιδεψε; Το ιδιότυπο αυτό διήγημα σε μορφή ημερολογίου ξεκινάει με την ήρεμη ζωή δύο αδερφών που είναι άρρηκτα δεμένες και η μία υποστηρίζει την άλλη, πλαισιωμένες από τους αγαπημένους τους γονείς. Και σαν η μία αποφασίσει να πάει ταξίδι στο Παρίσι, τότε αρχίζει το δράμα που μοιάζει να μην έχει επιστροφή. Οι δύο αδερφές, με την επιστροφή της Καρολάιν, έρχονται αντιμέτωπες με τον παθιασμένο έρωτα για τον ίδιο άνδρα, κάτι που συμβαίνει χωρίς να μπορεί κανείς να προβλέψει. Ο έρωτας έχει τέτοια ορμή και ανάγκη εκδήλωσής του που κάθε εγχείρημα ανακοπής του είναι μάταιη. Πόσες χαρές και πόσες καταστροφές μπορεί να προκαλέσει την ίδια στιγμή!
Η Αλίσια είναι αυτή που βρίσκεται ανάμεσα σε δύο αγάπες, αυτή για τον μέλλοντα άντρα της αδελφής της Καρολάιν και συνάμα για την ίδια της την αδερφή. Πρόκειται για δύο εντελώς διαφορετικές αγάπες, η μία οδηγείται από ερωτική και ακατάσχετη λαχτάρα και η άλλη από βαθιά έγνοια για τον άνθρωπο με τον οποίο μοιράστηκε μέχρι τώρα μια ολόκληρη ζωή και για αυτό θα θυσιάσει με κάθε κόστος τον έρωτά της για τον Τσαρλς. Αυτό όμως είναι που ο Χάρντι επιχειρεί και εδώ, δηλαδή να καταστήσει σαφές πως οι άνθρωποι δεν είναι αμέτοχοι σε όσα τους συμβαίνουν και οφείλουν να βρίσκουν την ισορροπία ανάμεσα στη λογική και το συναίσθημα αλλιώς το κόστος είναι πολλές φορές ασήκωτο και δυσβάσταχτο. Η Αλίσια και ο Τσαρλς θα οδηγηθούν μέχρι τέλους στο λιμάνι του έρωτά τους αψηφώντας τι συντρίμμια και τι ερείπια μπορεί να αφήσουν πίσω τους ή θα συνετιστούν και θα επαναπροσδιορίσουν την σχέση τους αποφεύγοντας την πλήρη κατάρρευση της Καρολάιν, η οποία βρίσκεται ένα βήμα πριν τον θάνατο λόγω της στενοχώριας της για τα τεκταινόμενα; Γιατί ο έρωτάς τους όσο και να θέλουν δεν μπορεί να μείνει κρυφός και ο Τσαρλς είναι ήδη δοσμένος με το λόγο του στην Καρολάιν ενώ η Αλίσια αρνείται να την προδώσει δηλώνοντας ήδη ανοιχτά την ένοχή της. Θα πει χαρακτηριστικά: “Δεν είμαι σε θέση να πω τι αισθάνομαι εκτός του ότι όλο αυτό μου φαίνεται σαν τρομερή προδοσία ͘ και κάθε λεπτό που μένω εδώ μαζί σας, το κάνει χειρότερο!…“. Ενώ κάπου αλλού αναφέρει: “Η αγαπημένη μου Καρολάιν έχει χάσει την όρεξή της, το κέφι της, την υγεία της. Με την ελπίδα σβησμένη, η καρδιά αρρώστησε”.
Το παιχνίδι της αγάπης
Ο Χάρντυ παίζει το επικίνδυνο παιχνίδι της αγάπης, έτσι όπως κάνουν και οι Γάλλοι όπως ο Φλωμπέρ, ο Μωπασάν και ο Μπαλζάκ, ένα παιχνίδι που δεν έχει νικητές και ηττημένους αλλά που αφήνει πίσω τραυματισμένες υπάρξεις από την αδυναμία να ελέγξουν την ανθρώπινη υπόστασή τους και τις αδηφάγες ορέξεις τους. Εξάλλου όπως μαθαίνουμε από το επίμετρο της μεταφράστριας, ο Χάρντυ “περιγράφει καθημερινούς χαρακτήρες, που αγωνίζονται ενάντια στα πάθη και στις τυχαίες περιστάσεις. Ο Χάρντυ γνωρίζει βαθιά τους ανθρώπους του μικρόκοσμού του”. Ο Χάρντυ θα δημιουργήσει ένα έργο που είναι η αντιστροφή της Νανάς του Ζολά, με την έννοια πως το τέλος του μυστηρίου και η λύση δίνεται από ένα πρόσωπο που δεν είμαστε έτοιμοι να αποδεχτούμε, που δεν το περιμένουμε και για αυτό προκαλεί έκπληξη η τροπή που δίνει στην υπόθεση ο συγγραφέας σαν αυτό να θεωρούσε δίκαιο και έντιμο για τις ηρωίδες του. Θα μάθουμε πως “ο Χάρντυ χρησιμοποίησε το διήγημα {…} ως όχημα, για να υποστηρίξει τις βαθιές πεποιθήσεις του για μια πληθώρα θεμάτων, με στόχο του να διαβαστούν από ένα ευρύ κοινό”.
“Η κατάσταση στην οποία βρισκόμαστε εκείνος, εκείνη κι εγώ είναι στο έπακρον μελαγχολική. Γιατί να είναι τόσο παράλογη η ανθρώπινη καρδιά”.
“Μετά από μια μάχη ανάμεσα στο καθήκον και στον εγωισμό, που παρόμοια προσεύχομαι στον Θεό να μην ξαναδώσω ποτέ, του έχω ζητήσει από φιλευσπλαχνία, να την κάνει γυναίκα του εδώ και τώρα, όπου βρίσκεται κατάκοιτη”.
