Αρκεί μια μέρα στο μετρό της Αθήνας για να κατανοήσει κάποιος πόσο το τεχνολογικό θαύμα έχει αποξενώσει τους ανθρώπους και τους έχει καταστήσει έρμαιά του και θύματά του. Πολλοί άνθρωποι – οι περισσότεροι και κυρίως οι νέοι – κολλημένοι σε μια οθόνη και εξαρτημένοι από αυτήν, να μη δίνουν σημασία τι συμβαίνει γύρω τους, άλλοι να παίζουν κάθε είδους παιχνίδια σαν μικρά ρομπότ που αδυνατούν να ξεκολλήσουν, άλλοι να “συνωστίζονται” κακήν κακώς στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μήπως χάσουν, ακόμα και χωρίς παροχή δικτύου, κάποιο νέο από τον εικονικό κόσμο. Η παρατήρηση των ανθρώπων ήταν πάντα ενδιαφέρουσα, πόσο μάλλον τώρα που κανείς διαπιστώνει την προσήλωσή τους και την αφοσίωσή τους στην ολοένα και αυξανόμενη τεχνολογική επανάσταση, η οποία εξελίσσεται δίχως φίλτρο με όλους τους γνωστούς κινδύνους έλλειψης ελέγχου ταυτοπροσωπίας. Το κινητό έχει γίνει δυστυχώς η προέκταση του χεριού τους, της σκέψης τους, η συντροφιά τους δίχως την οποία αδυνατούν να υπάρξουν και να λειτουργήσουν. Πλήρης απομόνωση.
Δεν είναι όμως δυστυχώς μόνο το μετρό. Είναι και οι πλατείες, τα καφέ, οι συναθροίσεις και κάθε λογής σημεία όπου ο άνθρωπος δρα και υπάρχει. Και εκεί χτυπά ο τεχνολογικός “θρίαμβος” με κάθε δυνατή ένταση, οι οθόνες παίρνουν φωτιά και οι άνθρωποι αιχμαλωτίζονται σε αυτές, όμηροι και δίχως να σηκώνουν κεφάλι παρά μόνο ίσως για να πιουν μια γουλιά καφέ. Μαζεύονται για να τα πούνε αλλά δεν μιλάνε μεταξύ τους! Αυτή η συγκυρία δυστυχώς δεν αφορά μόνο τις νέες γενιές, όπου εκεί η σάρωση είναι σχεδόν ολοκληρωτική και απόλυτη, αφορά και στους μεγαλύτερους που δεν μεγάλωσαν με κινητό αλλά πλέον έχουν και αυτοί μυηθεί στον κόσμο τούτο. Προφανώς σε όλο αυτό το σκηνικό που περιγράφω υπάρχουν πολλές και φωτεινές εξαιρέσεις που κρατούν τον άνθρωπο στον παραδοσιακό του ρόλο, αυτόν του παρατηρητή της φύσης, του αστικού περιβάλλοντος, του ανθρώπου που μπορεί και συναναστρέφεται, κουβεντιάζει, κοινωνικοποιείται, διαβάζει. Ο πληροφορίες που λαμβάνουμε μέσω της οθόνης του κινητού ή άλλης συσκευής είναι απαραίτητες και μη βλαπτικές στο μέτρο που εμείς επιτρέπουμε.
Συγκριτικά με ό,τι συμβαίνει στην Ελλάδα, σε χώρες όπως η Γαλλία, η Γερμανία και η Αγγλία τα πράγματα είναι εντελώς διαφορετικά. Ειδικά στη Γαλλία, στην οποία είχα την τύχη να ζήσω για πέντε χρόνια, το βιβλίο αποτελεί πολιτιστικό αγαθό υψίστης σημασίας, είδος ανάγκης και όχι πολυτέλειας και βέβαια μέρος της καθημερινότητας των ανθρώπων που ποτέ δεν το εγκαταλείπουν. Στο μετρό, ένας στους τρεις, για να μην πω ένας στους δύο και θεωρηθώ υπερβολικός, είναι δυνάμει αναγνώστης και πάντα κρατάει ένα βιβλίο στο χέρι. Και αυτό αφορά σε όλες τις ηλικίες γιατί το σχολείο χτίζει και διαμορφώνει τον αναγνώστη του αύριο, οι μαθητές μαθαίνουν να αγαπούν το βιβλίο και να μην το βλέπουν ως αγγαρεία και είδος προς αποφυγή. Η παράδοση στη Γαλλία είναι βιβλιοφιλική και αυτό αποδεικνύεται και στα σημεία πώλησης, δηλαδή τα βιβλιοπωλεία, τα οποία κατακλύζουν την πόλη και βρίσκονται σε κάθε γωνιά της. Στα λεωφορεία, στις στάσεις, στο μετρό και σε όλα τα μέσα μαζικής μεταφοράς οι διαφημίσεις βιβλίων και συγγραφέων κεντρίζουν και προσελκύουν το ενδιαφέρον του αναγνωστικού κοινού. Η Γαλλία, με ισχυρό δείγμα συγγραφικής και αναγνωστικής δραστηριότητας, ας φωτίσει το δικό μας δρόμο για να απεξαρτηθούμε από την οθόνη και να απολαύσουμε ένα όμορφο βιβλίο.
Σε αυτό το σκηνικό εσωστρέφειας και αυτοαποκλεισμού από τον πραγματικό κόσμο που τείνει να γίνει μάστιγα, το βιβλίο έρχεται να μας θυμίσει πως υπάρχει και ένας άλλος κόσμος συναρπαστικός, γοητευτικός, διαχρονικά μοναδικός, ένας κόσμος στον οποίο αξίζει να βουτήξουμε με κάθε τρόπο και με κάθε ευκαιρία. Το βιβλίο είναι το οξυγόνο σε έναν κόσμο που επικρατεί η πεζή καθημερινότητα, είναι το φάρμακο στην κακή μας ψυχολογία, είναι η ανάσα όταν όλα γύρω μοιάζουν σκοτεινά και σαθρά. Με ένα καλό βιβλίο μπορούμε να ταξιδεύουμε και να ταυτιζόμαστε με ήρωες άλλων εποχών, να μαθαίνουμε για τον κόσμο του χθες που ποτέ δεν έπαψε να είναι οδηγός για το σήμερα και το αύριο. Γιατί οι εποχές μπορεί να άλλαξαν, οι άνθρωποι όμως όχι. Στο βιβλίο μπορούμε πραγματικά να ακουμπήσουμε τους προβληματισμούς μας και για λίγο να ξεχαστούμε από τυχόν περίπλοκους συλλογισμούς καθώς η πλοκή ενός βιβλίου είναι μια κάποια λύση για να θυμηθούμε και τον Καβάφη.
“Το να διαβάζεις τα καλά βιβλία είναι σαν να συνδιαλέγεσαι με τους άριστους των περασμένων αιώνων”. Η ρήση αυτή ανήκει στον Καρτέσιο και αποτυπώνει πόσο σημαντικό είναι ένα καλό βιβλίο, πόσο ευεργετικό είναι στην ψυχοσύνθεση του ανθρώπου και πόσο πραγματικά εμπλουτίζεται ο εσωτερικός μας κόσμος έχοντας για συντροφιά ένα βιβλίο. Μπορούμε να αφήσουμε για λίγο την εξάρτησή μας από την τεχνολογία και να ανατρέξουμε σε ένα βιβλίο που μας συναρπάζει και μας ελκύει την προσοχή, να επενδύσουμε στην ανάγνωση και να κερδίσουμε τόσα οφέλη, τα οποία ούτε καν έχουμε φανταστεί. Με αφορμή την Παγκόσμια ημέρα βιβλίου στις 23 Απριλίου ας κάνουμε μια νέα αρχή με ένα καλό βιβλίο και ας ανοίξουμε το δρόμο στη θεραπεία της ανάγνωσης και ας μεταδώσουμε το μήνυμα σε όσους περισσότερους γίνεται. Γιατί διαβάζοντας ζούμε και διαβάζοντας καλύτερα, ζούμε καλύτερα. Διαβάζω για να ζω, όπως έλεγε και ο Φλωμπέρ!
Και αν κάποιος θα ήθελε να ξεκινήσει την ανάγνωση απλά και να λάβει μια σφαιρική άποψη, υπάρχει το κατάλληλο βιβλίο, το οποίο εξηγεί και παραθέτει την λογοτεχνία με απλά λόγια και με εύληπτο τρόπο. “Η λογοτεχνία με απλά λόγια” που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Κλειδάριθμος είναι το ιδανικό εφαλτήριο για να εισχωρήσει κάποιος στο σαγηνευτικό κόσμο της λογοτεχνίας, να λάβει γενικές γνώσεις και να γνωρίσει τους μεγάλους λογοτέχνες που άφησαν ανεξίτηλα το αποτύπωμά τους και τη σφραγίδα τους στην ιστορία της λογοτεχνίας. Πρόκειται για ένα εξαιρετικά ποιοτικό και διασκεδαστικά επιμορφωτικό εγχειρίδιο από αυτά στα οποία ανατρέχεις σε κάθε στιγμή, μια μικρή βίβλος της λογοτεχνίας που ψυχαγωγεί ενώ εκπαιδεύει και μορφώνει τον αναγνώστη που είναι ή δεν είναι μυημένος. Σε αυτό το βιβλίο βλέπουμε να διατρέχει η ιστορία της λογοτεχνίας από το Έπος του Γκιλγκαμές, το πρώτο μυθιστόρημα που ήταν η Ιλιάδα και η Οδύσσεια και να φτάνει μέχρι το σήμερα της σύγχρονης λογοτεχνίας με παράδειγμα το Εξαιρετικά δυνατά και απίστευτα κοντά του Τζόναθαν Σάφραν Φόερ και τις Διορθώσεις του Τζόναθαν Φράνζεν. Η εικονογράφηση και τα επεξηγηματικά κείμενα παρέχουν στον επίδοξο αναγνώστη και μελετητή μία όμορφη διαδρομή στο χρόνο μέσα από χρήσιμες πληροφορίες που κρατάνε αμείωτο το ενδιαφέρον.
“Η ατμόσφαιρα έγινε χλωμή, τα πουλιά τινάζονταν στους θάμνους, τεντώνονταν και τιτίβιζαν ͘ το μονοπάτι έδειχνε όλα τα λευκά του στοιχεία και η Τες τα δικά της, ακόμα πιο λευκά”
Τόμας Χάρντυ, Η Τες των ντ’ Υμπερβίλ“Πως αντέχεις δίχως την τρέλα; Σε μισούν, λοιπόν, τα ουράνια και δεν καταφέρνεις να τρελαθείς;”
Χέρμαν Μέλβιλ, Μόμπι Ντικ“Οι γυναίκες γενικά υποτίθεται ότι πρέπει να είναι πολύ ήρεμες: αλλά αισθάνονται ό,τι και οι άντρες ͘ χρειάζονται εξάσκηση των ικανοτήτων τους και ένα πεδίο για τις προσπάθειές τους, όσο και οι αδελφοί τους”
Σάρλοτ Μπροντέ, Τζέιν Έιρ
