Η Γαλλική Επανάσταση αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα γεγονότα στην ιστορία της ανθρωπότητας. Έχουν λεχθεί και έχουν γραφτεί πολλά για το κατά πόσο η Επανάσταση ήταν πράγματι μία ή περισσότερες αλλά η ουσία είναι πως το έτος 1789 σήμανε την αρχή του τέλους μιας ολόκληρης εποχής μη δημοκρατικών καθεστώτων που είχαν εδραιωθεί από τους Ρωμαϊκούς χρόνους μέχρι και την Αναγέννηση. Ο κόσμος μετά τη Γαλλική Επανάσταση δεν θα ήταν ποτέ ο ίδιος, συμπαρασύροντας και άλλα κράτη στην ανάγκη για ελευθερία, ανεξαρτησία και ανθρώπινα δικαιώματα. Η αστική τάξη από την οποία προήλθε κυρίως η ανάγκη για αλλαγή έγινε παλλαϊκή απαίτηση, ο πολυτελής βίος των ολίγων βασιλικών και της αυλής τους εις βάρος των πολλών που είχαν εξαθλιωθεί και είχαν οδηγηθεί στην απόλυτη ένδεια καθώς και η φιλοσοφία του Διαφωτισμού – ο λόγος των διαφωτιστών που ζητούσαν Ελευθερία, Ισότητα και Αδελφοσύνη ηχούσε ήδη πριν το ξέσπασμα της Επανάστασης – που έβαλλε κατά της απόλυτης μοναρχίας ήταν οι κύριοι παράγοντες και το εφαλτήριο για την ανατροπή της πολιτικής κατάστασης, η οποία επικρατούσε στη χώρα.
Σκοτώνοντας τον μύθο του Μαρά
Ο Ζακ Λουί Νταβίντ υπήρξε ένας από τους δραστήριους ζωγράφους κατά τη διάρκεια της Γαλλικής Επανάστασης. Ήταν αυτός που φιλοτέχνησε το 1793 τον περίφημο πίνακα, ο Θάνατος του Μαρά, ένα έργο σταθμός για τα δεδομένα της εποχής καθώς αφηγείται ένα από τα κορυφαία δραματικά επεισόδια που έλαβαν χώρα τότε. Το στιλέτο της Κορνταί, η οποία και δολοφόνησε τον Μαρά, ήταν το εργαλείο ελευθερίας καθώς και η απόδειξη πως η τόλμη και οι ανατροπές έρχονται από ανθρώπους που έχουν κρυφή εσωτερική δύναμη που εξωτερικεύεται σε στιγμές κρίσιμες. Ο δικός της απαγχονισμός είναι η «σταύρωσή» της προς όφελος του κοινού καλού. Ο Μαρά, επωφελούμενος της Γαλλικής Επανάστασης, θέλησε να εκμεταλλευτεί τη θέση που του εξασφάλιζε το χάος στο οποίο είχε περιέλθει η Γαλλία για να αναρριχηθεί στην εξουσία μαζί με τους υπόλοιπους ραδιούργους που τον στήριζαν και να αναγορευθεί σε δικτάτορα και δυνάστη εν τέλει του Γαλλικού λαού. Κάθε άλλο παρά ήρωας, ήταν φανερά ιδιοτελής και η ανέλιξή του στον θρόνο της φαντασίας του δεν μπορούσε να περιλαμβάνει εμπόδια και προσκόμματα. Πέρασε λοιπόν από την συγγραφή ευθύς αμέσως στην πράξη. Ο Νταβίντ, στρατευμένος ζωγράφος και ανοιχτός υποστηρικτής της Επανάστασης με το εμβληματικό του έργο έδειξε το δρόμο προς την απελευθέρωση από την απολυταρχία και ανέδειξε τον σκοτεινό ρόλο ενός ψευτοεπαναστάτη.
Τα βιβλία που παρουσιάζονται εδώ, νεότερα και παλαιότερα, καταδεικνύουν περίτρανα γιατί η Γαλλική Επανάσταση ήταν μια εκ των ων ουκ άνευ ιστορική συνθήκη που έμελλε να συμβεί και να μεταλλάξει ουσιαστικά το πολιτικό γίγνεσθαι τόσο στην Ευρώπη όσο και στον υπόλοιπο κόσμο. Είναι βιβλία που αξίζει να μελετηθούν γιατί το καθένα από διαφορετική οπτική γωνία προσφέρει τη δική του μοναδική ερμηνεία, τόσο ιστορικά όσο και λογοτεχνικά, για τα γεγονότα. Μη λησμονούμε τέλος πως η Γαλλική Επανάσταση υπήρξε η αφορμή για την αφύπνιση των συνειδήσεων πολλών λαών όπως του Ελληνικού, ο οποίος αποτίναξε τον Τουρκικό ζυγό με την πεποίθηση πως τίποτα δεν είναι ακατόρθωτο όταν ο λαός παίρνει τις τύχες στα χέρια του. Είναι το ιστορικό ορόσημο και το σημείο αναφοράς από το οποίο ξεκινά άλλωστε η περίοδος της σύγχρονης ιστορίας, όπως την γνωρίζουμε σήμερα και η οποία συνεχίζεται αδιάλειπτα μέχρι σήμερα.
Alexis de Tocqueville, Το παλαιό καθεστώς & η Επανάσταση, Εκδόσεις Πόλις
Σε αυτό το πολύ καίριας σημασίας σύγγραμμα, το οποίο αποτελεί διαχρονικό ανάγνωσμα για την πολιτική κατάσταση στη Γαλλία ξεκινώντας από τη Γαλλική Επανάσταση και ύστερα, ο Tocqueville εκφράζει τους δημοκρατικούς του προβληματισμούς με στοχαστική διάθεση. Ισχυρός υποστηρικτής και υπέρμαχος των Διαφωτιστών, ο συγγραφέας εδώ πραγματεύεται την κληρονομιά της Γαλλικής Επανάστασης και τους κινδύνους που αυτή άφησε πίσω της. “Ο δεσποτισμός και η βία εμφανίζονταν ως ο μεγάλος κίνδυνος της δημοκρατίας στη Γαλλία, κατά τον Tocqueville” αναφέρει στην εισαγωγή του βιβλίου ο Πασχάλης Κιτρομηλίδης. Ουσιαστικά, ανησυχούσε γύρω από την έννοια της ελευθερίας σε μια μετεπαναστατική Γαλλία όπου οι κρατούντες την εξουσία φλέρταραν κάθε φορά με την καταστολή και τη βία για να διατηρήσουν τα κεκτημένα και τη δύναμη της εξουσίας. Για αυτό και το Παλαιό καθεστώς οδήγησε αναπόφευκτα σε μια νέα Επανάσταση, αυτή του 1848 με την ανάδειξη της Δεύτερης Δημοκρατίας.
Albert Mathiez, Ιστορία της Γαλλικής Επανάστασης, Εκδόσεις Γκοβόστη
Η Γαλλική Επανάσταση, αυτό το κοσμοϊστορικό γεγονός, ακόμα και σήμερα πάνω από δύο αιώνες από το ξέσπασμά της, συνεχίζει να προκαλεί συζητήσεις και να εγείρει ερωτήματα. Εξάλλου, ήταν τόσο έντονος ο αντίκτυπος και τέτοια τα απόνερα από τα όσα εκτυλίχθηκαν που κάθε νέα ανάγνωσή της κομίζει στην ιστοριογραφία. Ο συγγραφέας Mathiez με αυτό το πόνημα, που επανακυκλοφορεί μετά από καιρό, επιχειρεί να ξαναδιαβάσει την πολύβουη και περίπλοκη ιστορική συγκυρία από την πλευρά της πάλης των τάξεων και υπό το δικό του προσωπικό πρίσμα να μας παραδώσει μια άλλη ερμηνεία των γεγονότων βάσει των οποίων θα μπορέσουμε να κατανοήσουμε το πριν και το μετά και τι οδήγησε τελικά σε αυτή την εξέλιξη. Γιατί πίσω από την Επανάσταση υπήρχε μια χρόνια προεργασία, πίσω από την Επανάσταση είναι σαφές πως κρύβονται συμφέροντα, κοινωνικοί συσχετισμοί και πολιτικές εκτροπές που αποκαλύπτονται αναλυτικά και διεξοδικά μέσα από την αφήγησή του.
Jean–Jacques Rousseau, Αιμίλιος ή περί αγωγής βιβλία IV–V, Εκδόσεις Πλέθρον
Ο Γαλλικός διαφωτισμός είχε αναμφίβολα καταφέρει να προκαλέσει ρήγματα στη γαλλική κοινωνία και να καταστεί ένας από τους βασικούς άξονες της εκδήλωσης της περίφημης Γαλλικής Επανάστασης. Ο Ζαν Ζακ Ρουσώ, ένας από τους κύριους πρωταγωνιστές αυτού του μηχανισμού διανόησης και στοχασμού, με βιβλία όπως αυτό προετοίμασε το έδαφος για την πνευματική επανάσταση επηρεάζοντας συνειδήσεις και ορθώνοντας αρχές και αξίες που είχαν μείνει για χρόνια σιωπηλές και ανενεργές. Πολεμήθηκε σφόδρα από τους σύγχρονούς του για τις ρηξικέλευθες απόψεις του αλλά πολέμησε και ο ίδιος παρών μέσα στο πνεύμα του Διαφωτισμού που εκείνη την εποχή επικρατούσε. Δούλεψε με τη σκέψη του για να θεμελιωθεί μια άλλη μέθοδος παιδαγωγικής, μία μέθοδος που ακόμα επηρεάζει γενιές όχι μόνο διδασκάλων και φιλοσόφων αλλά και απλών σκεπτόμενων ανθρώπων.
Eric Vuillard, 14η Ιουλίου, Εκδόσεις Πόλις
Η Γαλλική Επανάσταση, η επέτειος της οποίας γιορτάζεται κάθε χρόνο στη Γαλλία στις 14 Ιουλίου, είναι ένα κορυφαίο ιστορικό γεγονός που έχει αφήσει το στίγμα του ανά τον κόσμο και τα μηνύματα της ηχούν ακόμα και σήμερα γιατί είναι πανανθρώπινα, διαχρονικά και ουσιαστικά. Το μυθιστόρημα του συγγραφέα Βυϊγιάρ, ο οποίος και με την “Ημερήσια διάταξη” μένει πάντα πιστός μέσα από μια διαφορετική ματιά στα μείζονα ιστορικά γεγονότα. Εδώ περιγράφει με έξοχο αφηγηματικό οίστρο και με λεπτομέρεια και έρχεται να συμβάλλει στην ανάδειξη των αφανών πρωταγωνιστών αυτής της ιστορικής εξέγερσης. Ο Βυϊγιάρ μας μεταφέρει νοερά στο παρελθόν και σαν ανταποκριτής αφουγκράζεται το κλίμα της αλλαγής που επικρατεί και θέτει στο προσκήνιο τους ανώνυμους ανθρώπους και ήρωες η ιστορία των οποίων έμεινε κρυμμένη και είχε παραμείνει στην αφάνεια.
