Υπάρχουν προσωπικότητες των τεχνών και της λογοτεχνίας που ανήκουν και θα ανήκουν, όχι άδικα, στο πάνθεον της καλλιτεχνικής δημιουργίας. Χωρίς υπερβολή και χωρίς καμία επιφύλαξη, πρόκειται για φυσιογνωμίες που έγραψαν ιστορία, που σφράγισαν ανεξίτηλα τον τρόπο προσέγγισης του κόσμου, που κόμισαν μια νέα πνοή σε αυτό που ονομάζουμε καλλιτεχνία. Είναι αναμφίβολα Άγιοι της τέχνης που εξυψώθηκαν στους ουρανούς της δημιουργίας γιατί υπήρξαν αυτόφωτοι, με πάθη και δίχως όρια. Κάποιοι παρέμειναν παντελώς άγνωστοι και αναγνωρίστηκαν πολύ αργά ή μετά θάνατο, άλλοι μόχθησαν και κάπως αναγνωρίστηκαν. Όλοι όμως αυτοί οι πεφωτισμένοι της δημιουργικής έμπνευσης και παραγωγής ομορφιάς σημάδεψαν με το έργο τους τους καιρούς τους, προσέφεραν το δικό τους λιθαράκι στην ανθρωπότητα, άφησαν παρακαταθήκη την ελπίδα για έναν καλύτερο κόσμο πιο φιλικό, πιο ζεστό, πιο μειλίχιο, πιο αισιόδοξο.
Πολλοί από αυτούς απαξιώθηκαν, λοιδορήθηκαν, παραγκωνίστηκαν, περιθωριοποιήθηκαν, θεωρήθηκαν ούτε λίγο ούτε πολύ αλλόκοτοι και παράφρονες, πολύ απλά γιατί ήταν πιο προχωρημένοι από την εποχή στην οποία τους έλαχε να ζήσουν και να δημιουργήσουν. Και όμως σε πείσμα των καιρών και με σθένος, ζήλο και δύναμη ψυχής αντιστάθηκαν στις σειρήνες της αμφισβήτησης, ύψωσαν το δικό τους σταυρό θέλησης και επιθυμίας και ικανοποίησαν τις ανάγκες τους για λύτρωση μέσω της δημιουργίας. Τα βιβλία που παρουσιάζονται εδώ προβάλλουν ορισμένα από τα πρόσωπα αυτά και τα βιβλία που προτείνονται είτε έχουν το μελάνι των ίδιων των Αγίων είτε είναι βιβλία συγγραφέων, οι οποίοι αναφέρονται στα ιερά αυτά πρόσωπα που πάντα θα λάμπουν με τον ήλιο του εσωτερικού τους κόσμου, ένας ήλιος που μπορεί και μας ζεσταίνει στην ψυχή μας μέχρι και σήμερα.
Τζούλιαν Μπαρνς, Ο αχός της εποχής, Εκδόσεις Μεταίχμιο
Ο Σοστάκοβιτς είχε την τύχη και την ατυχία μαζί να εγγράψει την μουσική του παραγωγή σε μία περίοδο σκληρή και πολιτικά εχθρική για τον δημιουργό που το μόνο που τον εκπροσωπούσε και το μόνο μέσο που διέθετε για να εκφραστεί ήταν οι ίδιες του οι νότες. Μέσα σε ένα καθόλα εχθρικό κλίμα, ένα περιβάλλον μόνιμης καταπίεσης και υπό τον συνεχή έλεγχο του σταλινικού καθεστώτος και των επιγόνων του «Πατερούλη», ο Σοστάκοβιτς έμελλε να γράψει τα κυριότερα έργα του. Έργα όπως η Λαίδη Μάκβεθ του Μτσενσκ λογοκρίθηκαν και απορρίφθηκαν με μένος ως μη αποδεκτά γιατί προκαλούσαν με τον παράτολμο χαρακτήρα τους και την επαναστατική τους δράση ενώ δήθεν διέφθειραν σφόδρα την συνείδηση του λαού. Ο Barnes σε αυτή την μυθιστορηματική βιογραφία όπου αποκαλύπτει γνωστές και άγνωστες πτυχές του μουσικού Σοστάκοβιτς, μιλάει ανοιχτά για την ζωή, η οποία γράφει την δική της ιστορία μέσα από λύπες, χαρές, αγωνίες, ενθουσιασμούς και απογοητεύσεις, επιτυχίες και αποτυχίες.
Russell Martin, Η κόμη του Μπετόβεν, Εκδόσεις Γκοβόστη
Η Ωδή στην Χαρά ή αλλιώς η 9η συμφωνία καθώς και η 5η αποτελούν το επιστέγασμα της μουσικής του δημιουργίας και τα πιο δημοφιλή του έργα, έργα που σημάδεψαν την ιστορία της μουσικής και ταύτισαν τον Μπετόβεν με τον άνθρωπο που άλλαξε την ιστορία της μουσικής. Ο Μπετόβεν δεν έπαψε ποτέ να κινείται ανεξάρτητα και ελεύθερα μακριά από συμβάσεις και πειθαρχία σε κανόνες της εποχής, εκμεταλλευόμενος όμως με ευφυΐα τις περιστάσεις κάθε περιόδου. Με αφορμή μια τούφα μαλλιών του συνθέτη – η κοπή μιας τούφας του νεκρού ως ενθύμιο ήταν συνήθεια και έθιμο της εποχής – ο συγγραφέας πλάθει μια συναρπαστική ιστορία. Το μυθιστόρημα αυτό είναι ένας ελάχιστος φόρος τιμής στο έργο του σπουδαίου μουσουργού μέσα από μια ευφάνταστη ιστορία που μπλέκει μυστήριο, γεγονότα ιστορικά, μνήμες.
Γεώργιος Βιζυηνός, Το μόνον της ζωής του ταξείδιον, Εκδόσεις Αιώρα
Ο Βιζυηνός υπήρξε ένα υπέροχο πνεύμα αλλά και μία ιδιαίτερη φύση, δυσνόητη για την εποχή του, αφιερώθηκε και αφοσιώθηκε με όλο του το είναι στην ιερή αποστολή της γραφής έτσι όπως εκείνος την αντιλαμβανόταν. Το πνεύμα του, απόρροια και των βιωμάτων του, το καλλιέργησε κατά τη διάρκεια της πολύκροτης και πολυτάραχης ζωής του που δυστυχώς έληξε νωρίς και άδοξα στο ψυχιατρείο από το οποίο δεν εξήλθε ποτέ, αυτός ο λόγιος άνθρωπος και ποιητής κατέληξε αιχμάλωτος των ίδιων του των εσωτερικών διαταραγμένων και ανήσυχων φωνών. Τελικά, όποια και αν ήταν η μοίρα του Βιζυηνού, γιατί κατέληξε τρελός να πεθαίνει μόνος και ξεχασμένος – δυστυχώς αυτό επιφυλάσσει η ελληνική κοινωνία για τους μεγάλους ευεργέτες των γραμμάτων – εν τούτοις όλα αυτά τα οποία έζησε διαμόρφωσαν το λογοτεχνικό του ανάστημα και σαφέστατα δημιούργησαν τον ξεχωριστό του μύθο.
Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι, Κροκόδειλος. Μπόμποκ, Εκδόσεις Ροές
Στα έργα του, όπως και σε αυτό εδώ, διαβλέπουμε την συναισθηματική φόρτιση, την ψυχανάλυση των χαρακτήρων ανθρώπων που ρέπουν προς την παρανομία και την ανηθικότητα και έναν Ντοστογιέφσκι που εκφράζει την απαραίτητη προσέγγιση στα θεία – ο πατέρας του ήταν κληρικός – ως το μόνο μέσο απελευθέρωσης και απενοχοποίησης της ένοχης ψυχής. Γράφει τον Παίκτη, αφού ο ίδιος ήταν παίκτης τυχερών παιχνιδιών, τους Φτωχούς αφού ο ίδιος υπήρξε φτωχός. Έγραψε διηγήματα, νουβέλες, δοκίμια, τα προσωπικά του ημερολόγια και δεν έπαψε να βρίσκει θεραπεία μέσω της γραφής μέχρι και το τέλος της ζωής του. Ο Κροκόδειλος και ο Μπόμποκ, γραμμένα περίπου στα ίδια χρόνια, είναι δύο αντιπροσωπευτικά δείγματα ενός καυστικού χρονογράφου Ντοστογιέφσκι μέσα από τα οποία ξεπηδάνε παραπομπές και συνδετικοί κρίκοι με τα μεγάλα του μυθιστορήματα που τον εδραίωσαν ως τον αφηγητή της ανθρώπινης ψυχής.
Ζαν Μισέλ Γκενασιά, Το βαλς των δέντρων και του ουρανού, Εκδόσεις Πόλις
Ο Βαν Γκογκ σε όλη την διάρκεια της ζωής του βρέθηκε κοντά στους κατατρεγμένους, τους φτωχούς, τους ανθρώπους του μόχθου και της εργασίας όπως άλλωστε υπήρξε και ο ίδιος. Αν και είχε κοντά του τον αδερφό του, μόνιμο συμπαραστάτη και υποστηρικτή του έργου που χωρίς την βοήθειά του θα είχε τεράστια προβλήματα επιβίωσης, δεν εκμεταλλεύτηκε ποτέ την αδερφική αυτή στοργή παρά μόνο για τα απολύτως απαραίτητα. Υπερήφανος για τις δημιουργίες του, εκστασιασμένος για την ζωγραφική και το χρώμα με το οποίο γέμισε τα υπέροχα θέματά του, αγάπησε κάθε έκφανση της ζωής παρά το γεγονός πως η μοίρα της ευτυχίας του γύρισε πολλαπλώς την πλάτη. Εγκατέλειψε τον μάταιο τούτο κόσμο στα 37 του χρόνια, γεμάτος χρώμα στην ψυχή παρόλο που βίωσε το μαύρο στην προσωπική του ζωή. Η ζωγραφική του ήταν το εμπύρετο παραλήρημα που τον κρατούσε ζωντανό, σαν μια υπέρτατη δύναμη που δίνει ώθηση στο πινέλο και στροβιλίζει πάνω στον καμβά το διεγερτικό χρώμα. Το χρώμα βρήκε στον Βαν Γκογκ τον γητευτή του, αυτόν που τον τιθάσευσε και το αιχμαλώτισε στον μουσαμά δίχως να του αφαιρέσει την ενέργεια και τον παλμό, δίχως να του κλέψει ούτε για λίγο την ζωντάνια του, το φως του.
Θωμάς Κοροβίνης, Το αγγελόκρουσμα, Εκδόσεις Άγρα
Ο Παπαδιαμάντης είναι ο σκιαθίτης μοναχός της συγγραφής που ανάθρεψε γενιές και γενιές με τα γραπτά του, τα οποία είναι συνδεδεμένα με έναν άλλο θείο κόσμο τον οποίο καταγράφει μέσα από βιβλία όπως η Φόνισσα και ο Έμπορος των Εθνών. Μας αποστομώνει με τον λόγο που εκφέρει, με τις εικόνες που διαμορφώνει μέσα από τους χαρακτήρες που μόνον εκείνος θα μπορούσε να πλάσει σε μία τροχιά γλωσσολογική που αγγίζει ψαλμωδία. Έχει αρχαίες και βυζαντινές κυρίως καταβολές, είναι δωρικός και λιτός έτσι ακριβώς όπως επέλεξε να ζήσει ολόκληρη την ζωή του. Ο Κοροβίνης με το κερί της αλήθειας αναμμένο στην μνήμη του κυρ Αλέξανδρου όπως τον ονομάζει, μας μεταφέρει στο 1911, έτος θανάτου του στρατηλάτη των γραμμάτων. Ο αναγνώστης ζει με αγωνία τις τελευταίες ώρες της ζωής του, διεισδύει στον στοχαστικό κόσμο ενός Άγιου των ελληνικών γραμμάτων, εκείνου που μοναστικά αφιερώθηκε μόνος με το μελάνι και την πένα του στην καταγραφή των πιο μύχιων σκέψεών του.
Τζέφρι Ρέναρντ Άλλεν, Η ωδή του λεπιδιού, Εκδόσεις Αίολος
Το βιβλίο πραγματεύεται την άγνωστη αλλά πολύ σημαντική προσφορά του τυφλού μουσικού Τόμας Γκριν Γουίγκινς που άφησε άφωνους τους ανθρώπους της εποχής του με το παίξιμό του και την μουσική του ευφυΐα. Ο Τομ παραδόθηκε ολόψυχα στη Μουσική. Όλος ο κόσμος του βρισκόταν μέσα στις διαστάσεις του πιάνου. Το χρειαζόταν για ν’ αντέξει τα δύσκολα χρόνια που θα τον φυλάκιζαν μέσα στο σκοτάδι. Η ιστορία αυτή ήταν εντελώς δική της επινόηση, ανήκε μόνο στη φαντασία της». Μέσα σε αυτόν τον πυρετώδη κόσμο γεμάτο από ήχους και νότες, ο Τομ διέπρεψε στα μάτια της και στα μάτια όλου του κόσμου, εκείνος ένας ταπεινός υπηρέτης της μουσικής δεν είχε τίποτε άλλο στον πολύπλοκο από καλώδια νου του παρά ακούσματα και πλήκτρα, αυτά που ήξερε να παίζει χωρίς να γνωρίζει ποιος τον ακούει και ίσως τελικά αυτό να ήταν και το φάρμακό του σε έναν κόσμο που σίγουρα δεν ήταν έτοιμος να τον δεχτεί στα σπλάχνα του ως ίσο προς ίσο. Εκείνος ήταν μόνος, μοναχικός οδοιπόρος της μουσικής του διαδρομής.
Μαρία Πολυδούρη, Ρομάντζο και άλλα πεζά, Εκδόσεις Εστία
Η Μαρία Πολυδούρη, γνωστή για την πολύ ταραγμένη και συγκρουσιακή σχέση της με τον Κώστα Καρυωτάκη, είναι ένα πρόσωπο ιδιαίτερο για τα ελληνικά γράμματα και διαβάζοντας κανείς τα γραπτά της, τόσο το μυθιστόρημα Ρομάντζο όσο και την αλληλογραφία της, καθώς και τις σκέψεις της γενικότερα, θα διαπιστώσει πως πρόκειται για έναν άνθρωπο που ζει και αναπνέει για τον έρωτα και εκλιπαρεί να τον γευτεί αληθινά και δίχως επιφυλάξεις, με ορμή και ολοκληρωτικά. Η Μαρία Πολυδούρη υπήρξε ένα λογοτεχνικό άνθος που πρόλαβε να ανθίσει τα πρώτα της λουλούδια αλλά ο μελαγχολικός της οίστρος και η απέραντη αγάπη της για τον Καρυωτάκη που μετατράπηκε σε προσωπικό δράμα δεν κατάφεραν να την κρατήσουν στη ζωή για να προσφέρει ακόμα περισσότερη άνοιξη. Ωστόσο, το άστρο της δεν θα παύει ποτέ να συντροφεύει τα αναγνώσματά μας.
Έντγκαρ Άλαν Πόε, Νεανικά ποιήματα, Εκδόσεις Gutenberg
Όπως σε όλους τους δημιουργούς έτσι και στον νεαρό Πόε τα ερεθίσματα ήταν πολλά και οι επιρροές αρκετές. Παρ’ όλα αυτά, εκείνος με το λίκνο του καταραμένου ποιητή να είναι από νωρίς αναμμένο και με ένα πολύ ιδιαίτερο ύφος άφησε το στίγμα του. Με μία προσωπική γραφή που σφράγισε το έργο του, καλλιέργησε το περιβόλι της ψυχής του με ζέση, ζήλο και επιμονή μακριά από την δημοσιότητα και τα φώτα που έτσι και αλλιώς εκείνη την εποχή ήταν περιορισμένα και αναδύθηκε όλο το φάσμα του αστείρευτου ταλέντου του. Ο Πόε θα γράψει για όλα αυτά που τον έκαιγαν βαθιά μέσα του, τον έρωτα από την μία και το σκοτάδι της κατάθλιψης και στην συνέχεια του θανάτου από την άλλη. Ο Πόε μπορεί να μην είδε την ελπίδα να λάμπει στον χρόνο που αφιέρωσε στο γήινο πέρασμά του, είδε όμως κάτι από την λάμψη ενός παραδείσου που στα όνειρά του είχε φως και αυτό το φως το έβλεπε μόνο εκείνος. Δεν είναι τυχαίο πως στο ποίημα Μονάχος, το 1829 γράφει: «Εγώ δεν ήμουν παιδί/σαν τους πολλούς – δεν είχα δει/ ό,τι άλλοι βλέπαν -, μήτε αντλούσα/τα πάθη από κοινή πηγή./Η θλίψη μου άλλην είχεν αιτία/κι άλλη η χαρά μου μελωδία./Μόνος μου ό,τι ήταν αγαπούσα». Αυτή η μοναχικότητα ήταν το επιστέγασμα και το καταφύγιο της ιδιοφυΐας του.
Ιρέν Νεμιρόφσκι, Η ζωή του Τσέχοφ, Εκδόσεις Κέλευθος
Η συγγραφέας των βιβλίων “Γαλλική Σουίτα” και “Οι μύγες του φθινοπώρου” Ιρέν Νεμιρόφσκι, πρόσωπο εύθραυστο και ευαίσθητο όπως άλλωστε και ο βιογραφούμενος Τσέχοφ με τον οποίο άλλωστε και η ίδια δηλώνει πως ταυτίζεται, προσφέρει στο αναγνωστικό κοινό ένα βιβλίο που σαγηνεύει με την προβολή της φυσιογνωμίας και της προσωπικότητας του επιφανούς θεατρικού συγγραφέα. Η Ιρέν Νεμιρόφσκυ διεισδύει στα βάθη της ψυχής του Τσέχοφ και αποκαλύπτει ένα ευρύ φάσμα των χαρακτηριστικών της τέχνης του και της μοναδικής γραφής του. «Η ιατρική είναι η νόμιμη σύζυγός μου και η λογοτεχνία είναι η ερωμένη μου» έλεγε ο ίδιος. Ο Τσέχοφ στα γραπτά του εξέφρασε όλο τον πόνο, την δυστυχία, τα βάσανα των ανθρώπων, τους οποίους συνάντησε καθ’ όλη την διάρκεια της κατά τα άλλα σύντομης ζωής του. Αυτήν την ανθρώπινη πλευρά του Τσέχοφ επιθυμεί να φωτίσει με το βιβλίο αυτό η Νεμιρόφσκι καταδεικνύοντας τον ανηφορικό δρόμο του Τσέχοφ προς τη δόξα και την αναγνώριση.
