Με την παρούσα έκδοση συμπληρώνεται ως προς την ελληνική βιβλιογραφία ένα ακόμα κομμάτι του παζλ της παγκόσμιας λογοτεχνίας που έλειπε. Τα διηγήματα του Ισραηλινού Νομπελίστα Αγκνόν, που βλέπουμε πρώτη φορά το φως της δημοσιότητας στα ελληνικά, είναι ένα πολύ σημαντικό εκδοτικό γεγονός γιατί βρίσκονται συγκεντρωμένα πολλά διηγήματα σε μία έκδοση και σε εξαιρετική μετάφραση από τα εβραϊκά από την Χρυσούλα Παπαδοπούλου. Ο Αβραάμ Γεόσουα, ο σημαίνων αυτός Εβραίος λογοτέχνης, ο οποίος έχει επιμεληθεί το σύντομο αλλά πολύ διαφωτιστικό επίμετρο, επιβεβαιώνει τη θέση του Αγκνόν ως πρωτεργάτη και πρωτοπόρου στον τρόπο προσέγγισης των εβραϊκών θεμάτων αλλά και του υπαρξισμού.
Αυτό που ανακαλύπτει ο αναγνώστης και διαπιστώνει σε αυτές τις ιστορίες είναι η έντονη διάθεση του συγγραφέα να κινηθεί ανάμεσα στο μεταφυσικό και το πραγματικό μέσα από μία περιγραφή προσώπων που αναζητούν την ταυτότητά τους και τη βρίσκουν στις Γραφές και τα ιερά βιβλία των Εβραίων. Ο συγγραφέας μας μεταφέρει το δικό του παλμό, τη δική του οπτική γωνία μέσα από τα όσα ο ίδιος βίωσε, ευλαβικά και με σεβασμό αναφέρεται στην πίστη στο εβραϊκό στοιχείο που τόσο αγαπά και την θρησκευτικότητα που αναμφίβολα κρατάει ζωντανό και ενωμένο τον εβραϊκό λαό, ενώ από την άλλη επιθυμεί να προβεί στην κατάδειξη εκείνων των στοιχείων και των αφηγήσεων που ξεφεύγουν αυστηρά από αυτό το πλαίσιο και αναδεικνύουν την αναζήτηση ενός υπαρξιακού δράματος και μιας αγωνίας του ίδιου του ανθρώπου.
Αναζητώντας τον άνθρωπο στον άνθρωπο
Όπως στο διήγημα Αγκουνότ, όπως άλλωστε και στα περισσότερα, ο συγγραφέας εγείρει ερωτήματα και θέτει τους ήρωές του ενώπιον Θεού και αποφάσεων, οι ιστορίες του έχουν μία βαθιά επίκληση στο ηθικό στοιχείο και στην πίστη στο γράμμα του Θεού που όλα τα βλέπει και όλα τα κρίνει. “Τι του λείπει του γιου του στο σπίτι του άρχοντα Αχιέζερ; Πλούτος; Έχει πλούτη πολλά. Γυναίκα; Έχει γυναίκα ωραία και σεμνή. Σπίτι; Το σπίτι του ήταν σαν βασιλικό ανάκτορο. Γιατί λοιπόν ήταν ανήσυχος;”. Αυτή όμως η αέναη ανησυχία του ανθρώπου δεν είναι χαρακτηριστικό γνώρισμα από τους πρωτόπλαστους; Αλληγορικές και συμβολικές αφηγήσεις δεν εμπεριέχει η ίδια η Καινή Διαθήκη, η οποία καλεί τους πιστούς να αφουγκραστούν τα λεγόμενά της και να στοχαστούν; Τέτοια δεν είναι και η αλληγορική ιστορία του Άσωτου Υιού;
Ο Αγκνόν στα διηγήματά του αυτό επιχειρεί να μεταδώσει στον αναγνώστη μία σύγχρονη ματιά της εβραϊκής πραγματικότητας όπως ο ίδιος την έζησε σε μία εποχή δύσκολη για το εβραϊκό κράτος, σε έναν κόσμο που ποτέ δεν έπαψε να παλεύει ανάμεσα στο καλό και το κακό, με τάση δυστυχώς προς το δεύτερο και πάλη από μία μερίδα ανθρώπων για να προσπαθήσει να υπερισχύσει το πρώτο. Πολλαπλές σκέψεις, άπειροι συλλογισμοί και ανάγκη για επαναπροσδιορισμό των αξιών και των αρχών, ο Αγκνόν διαμορφώνει ένα ψηφιδωτό ανθρώπων και θέτει διλήμματα όπως για παράδειγμα στο διήγημα “Το διαζύγιο του γιατρού”. Πόσο ικανή είναι η ανθρώπινη φύση και ψυχή να δείξει την γενναιοδωρία της, να κάνει τον εγωισμό να σιωπήσει και να αναδείξει το μεγαλείο που κρύβει; Ένα στοίχημα καθόλου εύκολο αλλά απαραίτητο.
Στο τελευταίο διήγημα με τίτλο “Καθ’ οδόν” ο Αγκνόν ξεδιπλώνει με τα λεγόμενά του την βαθιά πεποίθησή του για επιστροφή στις ρίζες μιας πατρίδας που χρειάζεται τα παιδιά της και εκείνα χρειάζονται εκείνη. Με όπλο τη δική του προσωπική ιστορία και την παραμονή του στο εξωτερικό αναπολεί τη χαμένη Γη του Ισραήλ και πλάθει μια ιστορία ανάμνησης και επαφής με έναν θρησκευτικό κόσμο όπως αυτός προσφέρεται στους ψαλμούς, την Τορά, το ιερό βιβλίο των Εβραίων. Η θρησκεία είναι για αυτόν ένα καθοριστικό εργαλείο, μία βάση για να θεμελιωθεί το κτίσμα της ανθρώπινης υπομονής και αφοσίωσης. Αυτό επιβεβαιώνεται στη φράση του που είναι ιδιαίτερα αποκαλυπτική για το στοχαστικό του προσανατολισμό που είναι εμφανής σε κάθε του διήγημα. “Μα είναι στη φύση του ανθρώπου να θέλει αυτό που δεν έχει και δεν είναι στη φύση του να αρκείται σε όσα έχει” θα γράψει στο διήγημα “Από κατάλυμα σε κατάλυμα”.
Οι ήρωές του και ο ίδιος διακατέχονται από μία ηρεμία πνεύματος την οποία μπορούν και μεταδίδουν στον αναγνώστη παρά τους προβληματισμούς, τις έγνοιες και τις ενδόμυχες ανησυχίες και αγωνίες τους. Εξυμνεί ο συγγραφέας την απλότητα, την αγνότητα, την αυθεντική επικοινωνία και προσέγγιση των ανθρώπων. Ο Αγκνόν ξετυλίγει ένα μειλίχιο αφηγηματικό ύφος που μας παρέχει τη δυνατότητα να πλησιάσουμε τον Θεό και ίσως αυτή είναι η μοναδικότητά του, δηλαδή η δεξιοτεχνία με την οποία αναλύει τόσο την ψυχοσύνθεση του ανθρώπου ενώ ταυτόχρονα εκθειάζει την εβραϊκή παράδοση μέσω της θρησκείας στην οποία τόσο είναι αφιερωμένος και ταγμένος επιθυμώντας έτσι να παρασύρει στο δρόμο αυτό και εκείνους που θα έρθουν σε επαφή με το έργο του.
“Αγαλλίασα που ο Θεός με οδήγησε σε ένα ωραίο κατάλυμα με έντιμο σπιτονοικοκύρη κι ευχαρίστησα τη συνοδό μου που μ’ έφερε εδώ”.
“Ευλογημένος Αυτός που επεφύλαξε στον κόσμο Του τέτοια απόλαυση για το δημιούργημά Του”.
