Δεν υπάρχει μεγαλύτερη χαρά από την ανακάλυψη πολύτιμων βιβλίων που για κάποιον αόριστο ή ανεξήγητο λόγο δεν βρήκαν στο σωστό χρόνο την κατάλληλη θέση τους μέσα στο λογοτεχνικό στερέωμα ή δεν είχαν την πρέπουσα προβολή κατά την πρώτη κυκλοφορία τους – στη γλώσσα τους ή στη μετάφρασή τους – και άρα κάπου λησμονήθηκαν. Έρχεται όμως πάντα η στιγμή όπου κάποιος θα βρεθεί με την επίμονη σκαπάνη του – είναι κάποιοι αυτοί – να φέρει στην επιφάνεια βιβλία που ξεχωρίζουν και αξίζει να μνημονευτούν. Πάντα υπήρχε μέσα μου το μικρόβιο και η λαχτάρα να ξετρυπώνω μικρά λογοτεχνικά αριστουργήματα που παραμένουν διαχρονικά μέχρι σήμερα, βιβλία διαφορετικά μεταξύ τους ως προς την θεματική, βιβλία όμως που σαγηνεύουν και αιχμαλωτίζουν την ανάγνωση, βιβλία που αξίζει να κοσμούν κάθε βιβλιοθήκη, βιβλία ξεχωριστά και πολύτιμα σαν πετράδια που κάποιος βρίσκει στην έρημο.
Τέτοια είναι τα βιβλία που παρουσιάζονται εδώ, με μόνο και αποκλειστικό κριτήριο την ποιότητα της αφήγησής τους και την αδιαμφισβήτητη λογοτεχνική τους αξία, βιβλία γραμμένα από συγγραφείς που άφησαν το αποτύπωμά τους και τη σφραγίδα τους στο χρόνο. Τα καλά βιβλία είναι η αφορμή για να δούμε τον κόσμο γύρω μας με πιο αισιόδοξη ματιά και να ταξιδέψουμε στον χρόνο μέσω της ανάγνωσης. Και βέβαια ας θυμηθούμε τον Καρτέσιο που έλεγε πως το να διαβάζεις τα καλά βιβλία είναι σαν να συνδιαλέγεσαι με τους άριστους των περασμένων αιώνων.
Αντρέ Μαλρό, Η ανθρώπινη μοίρα, Εκδόσεις Μεταίχμιο
Η περίοδος του Μεσοπολέμου αποτελεί για την παγκόσμια κοινότητα μία περίοδο έντονων πολιτικών διεργασιών και μεταλλάξεων από τις οποίες κανείς δεν είχε υποψιαστεί την κρίση ενός δεύτερου ολέθριου Παγκοσμίου πολέμου. Και όμως οι συγκρούσεις και οι πολιτικές αντιθέσεις όπως αυτές που περιγράφει εδώ ο Μαλρό με τόση γλαφυρότητα και αλήθεια είναι συνταρακτικές. Βρισκόμαστε στη Σανγκάη, όπου μαίνεται μία έχθρα μεταξύ Κομμουνιστών και Εθνικιστών με τους πρώτους να κατατροπώνονται και να συντρίβονται με τέτοιο τρόπο που αναδεικνύεται το τραγικό πεπρωμένο και η συνθλιμμένη ανθρώπινη μοίρα, την οποία τόσο εύστοχα περιγράφει ο συγγραφέας. Ένα αριστουργηματικό βιβλίο που, αν και γράφτηκε το 1933, παραμένει αναμφίβολα επίκαιρο και βέβαια χάρισε άξια και δίκαια στον Μαλρό το βραβείο Γκονκούρ.
Thomas Hardy, Ο δήμαρχος του Κάστερμπριτζ, Εκδόσεις Gutenberg
Είναι από εκείνα τα διαχρονικά βιβλία που αναμένεις και μόλις το πάρεις στα χέρια σου βυθίζεσαι και δεν θέλεις να τελειώσει. Ο Τόμας Χάρντυ, παρατηρητής της κοινωνίας και κορυφαίος ψυχαναλυτής της μέσω των ηρώων του, γράφει μια ιστορία καθηλωτική, αφηγείται τη ζωή ενός δημάρχου μιας επαρχιακής πόλης όπου όλα τίθενται εν αμφιβόλω ως προς την προσωπικότητα του δημάρχου. Ο πρώτος πολίτης της πόλης, εκλεγμένος δήμαρχος, σεβαστός από όλους και αναγνωρισμένος έρχεται να συναντήσει το κακό και πολύ δυστυχές παρελθόν του, τότε που πούλησε την γυναίκα και την κόρη του, μία πράξη αποτρόπαιη και σαφέστατα καταδικαστέα, μία πράξη που τον έχει στοιχειώσει και πλέον βρίσκεται αντιμέτωπος με την ίδια του την συνείδηση. Η δυσκολία να αναμετρηθεί με το παρόν και όλα τα ερωτηματικά γύρω από το πρόσωπό του βρίσκονται ενώπιον της κρίσης του αναγνώστη.
Thea von Harbou, Metropolis, Εκδόσεις Αλεξάνδρεια
Μητροπόλεις με τεράστια κτήρια και ογκώδεις κατασκευές, ουρανοξύστες που δεσπόζουν πάνω από τα κεφάλια των ανθρώπων, δημιουργήματα των ίδιων και όμως μοιάζουν να τους επιβάλλονται με τρόμο και να τους εξουσιάζουν. Η συγγραφέας στο προφητικό αυτό βιβλίο γραμμένο το 1927 μας μεταφέρει σε μία σκληρή πραγματικότητα επιβίωσης σε μία μητρόπολη όπου όλοι οι άνθρωποι υπόκεινται στους νόμους των μηχανών και του Άρχοντα της Μητρόπολης. Οι άνθρωποι ζουν στα υπόγεια έρμαια των νέων κατοίκων που έχουν καταλάβει την πόλη και κυριαρχούν ενώ οι εργάτες ζουν ως δούλοι μια ζωής δίχως μέλλον και ελπίδα. Το δυστοπικό αυτό μυθιστόρημα, μοναδικό στο είδος του έγινε ταινία λίγο μετά την έκδοσή του από τον Φριτς Λανγκ και μεταδίδει μία τρομακτική κατάσταση από την οποία μοιάζει κανείς να μην μπορεί να ξεφύγει. Η αφήγηση της Φον Χάρμπου καταιγιστική και σημερινή όσο ποτέ.
Νίκος Καρούζος, Πεζά κείμενα, Εκδόσεις Ίκαρος
Ο Νίκος Καρούζος υπήρξε μία από τις εξέχουσες προσωπικότητες των ελληνικών γραμμάτων τον αιώνα που πέρασε όμως το στίγμα του και το πνευματικό του αποτύπωμα παραμένει έως σήμερα ζωντανό και φλογερό. Στο ποιητικό του έργο διαβλέπουμε την στοχαστική του διάθεση και τον μυστικιστικό του λόγο να κυριαρχεί. Σε αυτή τη συλλογή με πεζά κείμενα ο Νίκος Καρούζος πραγματεύεται με ένα ευρύ φάσμα θεμάτων και προσώπων, αναλύει την πολιτική και κοινωνική κατάσταση στη χώρα, παίρνει θέση και υπερασπίζεται τις απόψεις του ενώ διαβάζουμε και κείμενα που σχετίζονται με κάθε είδους τέχνη, όπως για παράδειγμα την ζωγραφική και τον Κόντογλου την λογοτεχνία και τον Πεντζίκη, την ποίηση και τον Σολωμό. Περιπλανώμενος στη σκέψη του και στους ιδιαίτερους συλλογισμούς του ο αναγνώστης έρχεται σε επαφή με τον ξεχωριστό διανοητή και φιλόσοφο Καρούζο.
Αντρέι Πλατόνοφ, Ευτυχισμένη Μόσχα, Εκδόσεις Καστανιώτη
Ο Γιόζεφ Μπρόντσκι στο επίμετρο του βιβλίου, την μετάφραση του οποίου έχει επιμεληθεί η Ελένη Μπακοπούλου, αναφέρει πως ο Πλατόνοφ γράφει στη γλώσσα της “ποιοτικής αλλαγής”, στη γλώσσα της μεγαλύτερης εγγύτητας με τη Νέα Ιερουσαλήμ”. Ο Πλατόνοφ γράφει σε μια εποχή δύσκολη, σε μία εποχή μεταβάσεων και μεταλλάξεων, πολιτικών όσο και κοινωνικών και οι δύο νουβέλες που παρουσιάζονται εδώ είναι χαρακτηριστικές του αβυσσαλέου του ύφους που εξοργίζει την εξουσία καθώς απαγορεύεται η δημοσίευση κειμένων του. Με την πίστη του για έναν καλύτερο κόσμο, ο ίδιος θα ασπαστεί πολλές ιδέες, τις οποίες όμως θα δει να μένουν μετέωρες και δίχως αντίκρισμα με αποτέλεσμα στα κείμενα του. Στην Ευτυχισμένη Μόσχα και την Εκσκαφή επιστρατεύει ένα ύφος καυστικό και φλεγματικό μπλεγμένο με ψήγματα αισιοδοξίας και ελπίδας, τα οποία όμως γρήγορα ξεθωριάζουν.
Σαρλ Μπωντλαίρ, Τεχνητοί παράδεισοι, Εκδόσεις Εστία
Ο παρών τόμος των Τεχνητών παραδείσων στην ελληνική του έκδοση είναι μία ιδιαίτερη και πολυποίκιλη συλλογή κειμένων του συγγραφέα των Ανθών του κακού με κάποιες προσθήκες πέρα από αυτές της έκδοσης του 1860. Είναι κείμενα του Μπωντλαίρ που διαφαίνεται πως δοκιμάζει το πνεύμα του και διεισδύει εκτός από την ποίηση και σε άλλα πεδία ειδικού ενδιαφέροντος. Στα συγκεκριμένα κείμενα καταπιάνεται με την περιγραφή και την ανάλυση της ιστορίας ουσιών όπως το όπιο, το χασίς και το κρασί που γοητεύουν την περιέργεια του ανθρώπου για δοκιμή και του προκαλούν την ψευδαίσθηση μιας ευδαιμονικής παράλληλης ζωής σε “τεχνητούς παραδείσους” πέρα από τα γήινα, σχεδόν μεταφυσικά όχι όμως χωρίς συνέπειες. Ο Μπωντλαίρ έγραψε αυτά τα πρόσθετα κείμενα το 1851 ενώ ο αναγνώστης θα βρει εδώ και κείμενα για τα βιβλία του Ντε Κουίνσυ με παρόμοια θεματική που ο ίδιος ο Μπωντλαίρ διάβασε.
Alberto Moravia, Οι αδιάφοροι, Εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα
Με αυτό το πρώτο μυθιστόρημά του ο Μοράβια ανακοινώνει ήδη την εξελικτική του πορεία και την μετέπειτα διάσταση του έργου του με σαφή πολιτική κατεύθυνση αλλά και υπαρξιακή τάση. Στο βιβλίο αυτό ο Μοράβια εντάσσει αυτοβιογραφικά στοιχεία καθώς μαθαίνουμε στο πολύ πλούσιο εισαγωγικό σημείωμα που φωτίζει άγνωστες πλευρές του ίδιου του συγγραφέα και αφηγείται το ιστορικό της συγγραφής του αινιγματικού βιβλίου αυτού αλλά εγείρει και ερωτήματα για το ποια γεγονότα τον οδήγησαν να γράψει ένα βιβλίο που έμεινε στην ιστορία. Όπως μαρτυρούν και τα δικά του προσωπικά γραπτά ήθελε να συγγράψει ένα μυθιστόρημα πολιτικό, εκεί να καταγράψει όλη την καταστροφή που προκάλεσε η άνοδος του φασισμού σε μία Ιταλία που περνά κρίσιμες στιγμές. Θα αναφερθεί μέσω των ηρώων του στις συνειδήσεις και στις σχέσεις των ανθρώπων καθώς έζησε σε μία περίοδο ταραγμένη ιστορικά, πολιτικά και κοινωνικά.
Guy de Maupassant, Ένα χαρέμι στο Παρίσι, Εκδόσεις Βακχικόν
Είναι πολύ πιθανό ο συγγραφέας του Φιλαράκου και τόσων σημαντικών και λυρικών διηγημάτων Γκυ ντε Μωπασσάν όταν έγραφε αυτήν την μονόπρακτη κωμωδία να είχε στο μυαλό του τον πίνακα του σύγχρονού του Ένγκρ, ο οποίος φιλοτέχνησε το 1863 ένα παρόμοιο θέμα με τίτλο το Τουρκικό λουτρό. Η απόδοση στα ελληνικά είναι όμορφα διαφορετική από τη γαλλική χάρη στους Νεκτάριο Γεώργιο Κωνσταντινίδη και Ανδρέα Στάικο που προσφέρουν στον Έλληνα αναγνώστη το ξεχωριστό πνεύμα του σημαντικού Γάλλου συγγραφέα. Ο Μωπασάν προκαλεί στον θεατή και αναγνώστη του τότε και του τώρα ποικίλα συναισθήματα καθώς είναι έκδηλη η προσπάθειά του να ερεθίσει και να αναστατώσει τα ηθικά πρότυπα μέσα από τέτοιου είδους ερωτογραφήματα ακολουθώντας αναμφίβολα την τάση του ρεύματος της ερωτικής λογοτεχνίας που ήδη είχε εξελιχθεί στη Γαλλία από πολύ νωρίς.
