Στον αιώνα των αλλαγών και της ανάπτυξης των γραμμάτων στην ευρωπαϊκή ήπειρο όπου πρωταγωνιστούσαν προσωπικότητες όπως ο Μολιέρος, ο Κορνέιγ, ο Ρακίνας αλλά και ο Λα Φονταίν με τους μύθους του, στην μακρινή Άπω Ανατολή λάμβανε χώρα σε παράλληλο χρόνο η ανάδυση μιας ποίησης και λογοτεχνίας που ενείχε φιλοσοφικά στοιχεία. Σε εντελώς διαφορετικό αφηγηματικό πλαίσιο, με εντελώς διαφορετική καλλιτεχνική προσέγγιση και εντελώς διαφορετικό περιεχόμενο και θεματολογία, ο Μπασο διαμορφώνει μία ιδιαίτερη σχολή σκέψης, δείγμα της οποίας είναι σαφώς ο δικός του στοχαστικός κόσμος. Ξεφεύγουμε πλέον από το ευρωπαϊκό πρότυπο αφήγησης και αναφοράς που γνωρίζουμε και οδηγούμαστε σε ένα άλλο σύμπαν πολύ πιο λιτό αλλά εξίσου μεστό και συμπαγές.
Ένας άλλος κόσμος υπέροχης ισορροπίας και ομορφιάς
Αξίζει να επισημάνουμε πως η ιαπωνική τέχνη με τις ιδιαίτερες καλλιγραφίες, σχέδια και χαρακτικά των Χιροσίτζε, Ουταμάρο και Χοκουσάι δεν έχουν γίνει ακόμα της μόδας όπως κατά τη διάρκεια του 19ου αιώνα όπου ο όρος japonisme είχε επηρεάσει τους καλλιτέχνες, κυρίως ζωγράφους και λογοτέχνες όπως ο Ζολά, ο Βαν Γκογκ και άλλοι. Ωστόσο, ο αναγνώστης ερχόμενος σε επαφή με έναν τόσο μακρινό κόσμο στέκεται μαγεμένος και ενεός μπροστά στα υπέροχα αυτά στιγμιότυπα που περιγράφονται στο βιβλίο, ένας κόσμος κάλλους και ψυχικής ανάτασης ανοίγεται. Αυτό το ταξίδι του σοφού Μπασό στο τέλος της ζωής του αποδεικνύει περίτρανα τη δύναμη της ζωής που είχε μέσα του αυτός ο άνθρωπος. Γινόμαστε νοερά μέλη ενός ταξιδιού σε μια περιοχή της Ιαπωνίας όπου οι συνθήκες είναι δύσκολες και όμως μοιάζει σαν αποστολή ιερή, σαν τον προθάλαμο του ταξιδιού που τον περιμένει στο επέκεινα.
Ο τρόπος αφήγησης είναι πραγματικά πρωτόγνωρος, ενέχει μια σπάνια αγνότητα και είναι χαρακτηρισμένος από μία άλλη μέθοδο προσέγγισης της ανθρώπινης ζωής, πιο μειλίχια, πιο ήρεμη σε απόλυτη συνάρτηση και σχέση με την φύση που τόσο δοξάζει ο ποιητής μέσα από τα γραπτά του. Ο ταξιδιώτης ποιητής με όπλο τον λόγο Κινέζων και Ιαπώνων σοφών προγενέστερων εποχών ξεκινάει ένα ταξίδι αναγνωριστικό, θα έλεγε κανείς και ριψοκίνδυνο λόγω της εύθραυστης ηλικίας του, ωστόσο αυτό που διαβλέπει ο αναγνώστης είναι η διακαής επιθυμία και λαχτάρα του Μπασό να καταφέρει να γνωρίσει τόπους άγνωστους για εκείνον, να βρεθεί στον τόπο που τον εμπνέει, δηλαδή την φύση. Είναι μία κατά κάποιον τρόπο και έννοια η ανάγκη του για επαφή με κάτι θείο πριν ο ποιητής αφήσει τον μάταιο αυτό κόσμο, προσεγγίζει ήδη το μεταφυσικό και το μεταθανάτιο άπειρο.
Η εξιστόρησή του είναι τόσο αυθεντική και ιδιαίτερη για τον Δυτικό αναγνώστη, ο οποίος όμως μέσα στη διαφορετικότητα που αναγνωρίζει συναντά και μία απλότητα που έγκειται στον τρόπο αποδοχής, την αγάπη, την τρυφερότητα του ανθρώπου της εποχής για τη φύση και το περιβάλλον, τη ζωή απλών ανθρώπων που δεν έχουν παρά ελάχιστη σχέση με πλούτη και υλικές απολαύσεις. Η Μαρία Αρώνη, η οποία και επιμελήθηκε την μετάφραση του βιβλίου από τα ιαπωνικά και της αξίζουν συγχαρητήρια για αυτό το επίπονο έργο, αναφέρει στην εισαγωγή της: “Ο Μπασό ήταν ένας από τους μεγαλύτερους ανανεωτές της ιαπωνικής ποιητικής παράδοσης, καθιερώνοντας το προσωπικό του στυλ χαϊκάι (σόφου), αλλά και ο πρώτος μεγάλος συγγραφέας του λογοτεχνικού είδους χάιμπουν (“χαικάι πρόζα”).” Θεωρώ επιβεβλημένο να διαβάσει κανείς την εξαιρετική και πολύ διδακτική εισαγωγή για να μπορέσει να κατανοήσει καλύτερα τα όσα αφηγείται ο Μπασό, είναι κατά μία έννοια ένα είδος μύησης στον υπέροχο κόσμο του.
Στα άδυτα ενός ξεχωριστού πολιτισμού και μοναδικής σοφίας
Μετά την εισαγωγή, η Μαρία Αρώνη μαζί με την Kyoko Shibayama ξετυλίγει το κουβάρι της μεταφραστικής προσπάθειας και αναφέρεται εκτενώς στις προκλήσεις που αυτή επεφύλαξε, καθώς εκτός ότι πρόκειται για απευθείας μετάφραση από τα ιαπωνικά, που ήδη είναι ένας άθλος, ο μεταφραστής έρχεται αντιμέτωπος και με μία ιδιάζουσα γλώσσα από τον μακρινό πλέον 17ο αιώνα. Για παράδειγμα στο κείμενο αναφέρεται πως “στην ιαπωνική ποίηση κάθε λέξη ή εικόνα παραπέμπει σε ένα σύνολο υποδηλώσεων, των καθιερωμένων τους χρήσεων και διαφοροποιήσεων στη μακρά παράδοση της ιαπωνικής λογοτεχνίας που έχουν σημασία για την απόδοση νοήματος. Επιπλέον, στα ιαπωνικά δεν υπάρχουν άρθρα, η διάκριση ενικού-πληθυντικού, γένη, μικρά και κεφαλαία, τα ρήματα είναι απρόσωπα και η σύνταξη λακωνική…”.
Η γλώσσα του Μπασό διαφαίνεται ιδιαίτερα γλαφυρή, το λεξιλόγιό του παραπέμπει θα έλεγε κανείς σε μεσαιωνικά πρότυπα γραφής και αυτή είναι μάλιστα και η πηγή της έμπνευσής του. Ταυτόχρονα, διαπιστώνουμε την ποιητική διάσταση της αφήγησής του με πρόζα που θα μπορούσε να είναι τα λόγια των χαρακτικών των περίφημων καλλιτεχνών του 18ου και 19ου αιώνα που ανέφερα πριν. Τα δέντρα στο έργο του είναι κύριοι πρωταγωνιστές και τους δίνει λόγο, είναι παρόντα σε κάθε στιγμή όπως άλλωστε και το νερό που τρέχει μέσα στο πράσινο. Εκείνος μοιάζει να είναι απλά ο ανταποκριτής σε ένα περιβάλλον που εγκιβωτίζει όλες τις χαρές και όλα τα αγαθά που έχει ανάγκη ο άνθρωπος για να ζήσει. Τίποτα δεν είναι σε υπερβολή, κανένα στοιχείο δεν παρουσιάζεται παράταιρο ή έξω από τον φυσικό ιστό, όλα βαίνουν ομαλά και η αρμονία είναι αυτή που προβάλλεται. “Αρχή της ποιητικής αίσθησης/τραγούδια της Σποράς/στα βάθη του Βορρά” θα γράψει για να υμνήσει τον Βορρά και την φύση όπου έχει βρει τη δική του γη της Επαγγελίας πριν κατακτήσει την αιωνιότητα που τόσο άξιζε.
“Οι μέρες περνούσαν η μία μετά την άλλη μ’ ένα αίσθημα ανησυχίας, όταν όμως φτάσαμε στην πύλη Σιρακάουα, ένιωσα πραγματικά ταξιδιώτης. Μπορούσα να νιώσω την επιθυμία “να βρω τρόπο να πω στην Πόλη””.
“Όταν αποβιβαστήκαμε σ’ ένα μέρος που λέγεται Σεντζού, η καρδιά μου σφίχτηκε στη σκέψη των τριών χιλιάδων λι που ανοίγονταν μπροστά. Ξέσπασα σε δάκρυα αποχαιρετισμού, κι ας είναι εφήμερος αυτός ο κόσμος”.
