Ο συγγραφέας Ρόντερικ Μπίτον, της κατά γενική ομολογία κορυφαίας βιογραφίας του Γιώργου Σεφέρη με τίτλο “Περιμένοντας τον Άγγελο”, επανέρχεται στο προσκήνιο με ένα μεγαλειώδες σε σημασία πόνημα που αφορά στην Ελλάδα και την σύγχρονη ιστορία της. Ο Μπίτον, με εις βάθος ανάλυση, η οποία βασίζεται σε εξονυχιστική έρευνα και πολύ πλούσια βιβλιογραφία, συντάσσει μία βιογραφία του Έθνους μας. Με έγκυρο λόγο και κριτική σκέψη προσφέρει στον αναγνώστη μία συνοπτική ματιά στα γεγονότα, τις κρίσιμες στιγμές και τα πρόσωπα που πρωταγωνίστησαν από τα τέλη του 18ου αιώνα έως και τις αρχές του 21ου αιώνα. Η Ελλάδα, ανάμεσα σε Ανατολή και Δύση όπως έλεγε ο επιφανής Γιάννης Τσαρούχης, μετατρέπεται μέσα στη δίνη των πολέμων, των εμφύλιων συγκρούσεων αλλά και των σημαντικών επιτευγμάτων της σε μία χώρα που προσπαθεί να σταθεροποιηθεί και να αναζητήσει μια για πάντα την θέση της σε έναν κόσμο που αλλάζει. Ο χρόνος είναι ο καλύτερος γιατρός για να βρει τα πατήματά της μέσα από τις επιτυχίες αλλά και τα λάθη της.
Η Αναγέννηση ενός Έθνους μέσα από τις στάχτες του
Ο ελληνικός κόσμος της αρχαιότητας βρέθηκε από τον θάνατο του Μεγάλου Αλεξάνδρου και ύστερα στη δίνη της Ιστορίας και βίωσε μία ολοένα συνεχιζόμενη παρακμή, παρά τις κάποιες εκλάμψεις την περίοδο της Βυζαντινής αυτοκρατορίας κατά την οποία συνέβησαν ομολογουμένως πολλά θετικά. Ωστόσο, η ελληνικότητα ως όρος θα ξεχαστεί για πολλά χρόνια θαμμένος κάτω από τα αρχαία ερείπια, τα οποία περίμεναν και αυτά όπως και το Έθνος των Ελλήνων μια Αναγέννηση που θα αργούσε πολύ να φανεί. Η Άλωση της Κωνσταντινούπολης το θλιβερό και μακρινό πια 1453 αποτέλεσε την ταφόπλακα σε μία περίοδο σκοτεινή και δραματική που προηγήθηκε ύστερα από την αδυναμία των αυτοκρατόρων να διατηρήσουν τα εδάφη της άλλοτε κραταιάς Βυζαντινής αυτοκρατορίας. Με πολέμους να απειλούν και εχθρούς να καιροφυλακτούν ο άλλοτε ισχυρός ελληνικός κόσμος του Λεωνίδα, του Περικλή και του Μέγα Αλέξανδρου έπνεε τα λοίσθια.
Ο Μπίτον ξεκινά την αφήγησή του έχοντας κατά νου όλα αυτά τα γεγονότα και όλη αυτήν την γεωπολιτική και ιστορική πραγματικότητα, φωτίζοντας έντονα τις πτυχές μιας Ιστορίας που σε πολλούς εντός και εκτός Ελλάδας είναι σχετικά άγνωστες. Η μαύρη περίοδος της Τουρκοκρατίας άφησε στους κατοίκους της άλλοτε ισχυρής ελληνικής επικράτειας πολλά προβλήματα συνεννόησης και κοινωνικής συνοχής, προβλήματα που ίσως να υπάρχουν ακόμα και σήμερα. Όπως και στους Περσικούς πολέμους, έτσι και το 1821 όλοι παραμέρισαν τις μεταξύ τους έχθρες για έναν κοινό αγώνα αλλά όταν ήρθε η ώρα της Απελευθέρωσης από τον τουρκικό ζυγό και την καταπίεση εκδηλώθηκαν αισθήματα μίσους και διχόνοιας, τα οποία έλαβαν χώρα με ένταση και με το μικρόβιο του διχασμού σε πλήρη ισχύ. Αυτή ίσως είναι και η μοίρα της Ελλάδας να ξέρει να παλεύει ενωμένη αλλά έπειτα να δηλώνει προς πάσα κατεύθυνση πως ξέρει εξίσου να μένει διχασμένη.
Η Ελλάδα λοιπόν, που βγήκε από την τουρκική κυριαρχία και άρχισε να βλέπει το φως της ελευθερίας και της ανεξαρτησίας ύστερα από σχεδόν τέσσερις αιώνες σκλαβιάς και υποτέλειας, καλείται τώρα στην νέα εποχή να ορθοποδήσει και να αναλάβει εκείνη τα ηνία της δικής της μοίρας. Ο Μπίτον, ως εξωτερικός παρατηρητής και με αντικειμενικότητα, παραθέτει τα γεγονότα που ακολούθησαν τον πόλεμο της Ανεξαρτησίας και παρέχει όλες τις απαραίτητες πληροφορίες για να κατανοήσουμε τον ρόλο των Μεγάλων δυνάμεων, της Ρωσίας, της Γαλλίας και της Μεγάλης Βρετανίας, οι οποίες θα διαδραμάτιζαν κομβικό ρόλο κατά τη διάρκεια του πολύ ταραχώδους 19ου αιώνα, κατά την περίοδο δηλαδή προσπάθειας ενηλικίωσης ενός Έθνους σε συνεχή ζύμωση και αναδιοργάνωση. Ξένοι βασιλείς θα αναλάβουν την ηγεσία της χώρας με πρώτο τον Βαυαρό Όθωνα, ξένες δυνάμεις θα ηγηθούν του εγχειρήματος της δυτικοποίησης της Ελληνικής πολιτείας και οι γηγενείς πληθυσμοί σε διαφορετικές μεριές της χώρας που άρχισε σιγά σιγά να διαμορφώνεται πολιτικά και κοινωνικά θα προσπαθήσουν να γεφυρώσουν το παρελθόν που πήγαζε από τους κατακτητές τους και να γίνουν ένα.
Ένας κρίσιμος σε γεγονότα 20ος αιώνας δοκιμάζει την Ελλάδα
Η ωριμότητα του σύγχρονου Ελληνικού Έθνους θα δοκιμαστεί κατά κόρον τον 20ο αιώνα με το βλέμμα στο παρελθόν και το μέλλον. Ο Μπίτον εστιάζει πολύ στα γεγονότα του 20ου αιώνα που αποτελούν το άλλο μισό του βιβλίου με αναφορά εκτενή κυρίως στο πρώτο μισό του αιώνα που περιλαμβάνει πληθώρα συμβάντων, τους Βαλκανικούς πολέμους, τον Α’ Παγκόσμιο πόλεμο, τον εθνικό διχασμό που σημάδεψε την πορεία της χώρας και ύστερα τον Β’ Παγκόσμιο πόλεμο και τον ολέθριο Εμφύλιο πόλεμο που έβαψε με αίμα τις ζωές των ανθρώπων και σκόρπισε τον θάνατο. Σε αυτή την περίοδο έδρασε το πρόσωπο του Ελευθερίου Βενιζέλου, που παρά τα πολλά σφάλματα κυρίως στην διαχείριση του εσωτερικού μετώπου, έδωσε στην Ελλάδα μια πνοή στο εξωτερικό ως υπολογίσιμης δύναμης. “Πολλά από όσα επιτεύχθηκαν τους πρώτους δεκαοχτώ μήνες μετά την άνοδο του Βενιζέλου στην εξουσία μπορούν να αποδοθούν στη δική του ενεργητικότητα, στη χαρισματική προσωπικότητά του και στην πολιτική ικανότητά του”.
Τέτοια πρόσωπα με τέτοιες αρετές είχαν υπάρξει νωρίτερα, όπως ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, η Μαντώ Μαυρογένους, ο Ιωάννης Καποδίστριας και ο Χαρίλαος Τρικούπης, δυστυχώς όμως και αυτοί, όπως και ο Βενιζέλος θα είχαν την τύχη όλων των ευεργετών που πέρασαν από τα ελληνικά πολιτικά δρώμενα, δηλαδή την περιφρόνηση, την ατίμωση, αν όχι τον θάνατο. Σε κάθε περίπτωση, η Ελλάδα μετά τον Εμφύλιο προσπαθεί να ορθοποδήσει και πάλι και να εισέλθει σε μία νέα περίοδο ανάκαμψης, ύστερα και από το σχέδιο Μάρσαλ που έθετε τις βάσεις για την αναδόμηση του κράτους και των υποδομών που είχαν κυριολεκτικά διαλυθεί ύστερα από μία δεκαετία πολέμων και συρράξεων. Η Ελλάδα θα βρισκόταν σε ένα καίριο και κρίσιμο σταυροδρόμι που όμως δεν θα ήταν αναίμακτο. Οι ταραγμένες πολιτικές εξελίξεις της δεκαετίας του ’60, ύστερα από μία δεκαετία σχετικής ηρεμίας, θα δημιουργούσαν πρόσφορο έδαφος για την επιβολή δικτατορίας για μία επταετία μέσα στην οποία η Ελλάδα έμεινε αποκλεισμένη. Τα τραγικά γεγονότα της κατάληψης της Κύπρου και η τουρκική προκλητικότητα, που συνεχίζεται διαχρονικά, θα αποτελούσαν το κερασάκι στην τούρτα. Το αντίβαρο σε όλα αυτά θα ήταν μία φοιτητική Επανάσταση που επανέφερε τη Δημοκρατία στη χώρα όπως την γνωρίζουμε σήμερα.
Από το 1974 και ύστερα όπως περιγράφει ο Μπίτον, η Ελλάδα βρίσκει, έστω και καθυστερημένα, επιτέλους τον δρόμο της πολιτικής σταθερότητας και οδεύει προς την ένταξή της στην ΕΟΚ το 1981, ένα γεγονός υψίστης σημασίας για την επιβίωσή της. Το βιβλίο τελειώνει με τα γεγονότα του 2015 όταν και αυτή η κατάκτηση της ένταξης στο ασφαλές λιμάνι της ευρωπαϊκής οικογένειας λίγο έλειψε να τιναχτεί στον αέρα με στιγμές που καλύτερα θα θέλαμε να ξεχάσουμε. Πρόκειται συμπερασματικά για ένα βιβλίο που φέρει την σφραγίδα και την υπογραφή ενός ανθρώπου με κύρος που ασχολήθηκε έντονα με το θέμα Ελλάδα και χάρη σε αυτόν οι Έλληνες και ο κόσμος μπορεί να ανατρέξει στην σύγχρονη ιστορία μας, η οποία έχει και αυτή την σημασία της μέσα στον χρόνο και για αυτό αξίζει να το μελετήσουμε!
“Καθώς ο 19ος αιώνας πλησίαζε στο τέλος του, όλος ο κόσμος μπορούσε να αντιληφθεί ότι η θέση της Ελλάδας ήταν εξασφαλισμένη στον χάρτη της Ευρώπης και μεταξύ των εθνών που θα σφυρηλατούσαν το μέλλον της ηπείρου. Ό,τι και αν θα σήμαινε η “Ευρώπη” τον επόμενο αιώνα, η Ελλάδα έπρεπε να είναι συστατικό της”
“Σώπα, κυρία Δέσποινα, μην κλαίης, μη δακρύζης ͘ Πάλε με χρόνους, με καιρούς, πάλε δικά σου θα είναι”.
