Από αρχαιοτάτων χρόνων, μετά την περίφημη ύβρη υπάρχει πάντα η ακολουθία της νέμεσης από την οποία ουδείς θνητός γλιτώνει. Η προσωπογραφία του ήρωά του, που διαμορφώνει με την αφήγησή του ο Φώκνερ, είναι ένα αρχαίο και βιβλικό δράμα ενός ανθρώπου που πίστεψε στην ανύπαρκτη αθανασία και εφάρμοσε κάθε είδους πολιτική έπαρσης. Είναι μία αντανάκλαση του αμερικανικού νότου που αδυνατεί να δει τις αδυναμίες του και την τρωτότητά του ως σύνολο και σέρνεται σε σωρεία λαθών, απόρροια των οποίων είναι και τελικά η ήττα στον περίφημο εμφύλιο πόλεμο. Είναι άραγε αυτή η αλαζονεία του πρωταγωνιστή Σάπτεν, την ιστορία του οποίου αφηγούνται όσοι τον γνώρισαν, ένας καθρέφτης των όσων συνέβησαν στον Νότο και την πολιτική και στρατιωτική εξέλιξη ενός πολέμου ήδη χαμένου;
Η προσωπογραφία ενός ανθρώπου που ζητούσε πολλά
Όσα περιγράφει ο Φώκνερ εδώ, είναι η πεμπτουσία της ανθρώπινης τρωτότητας, της ανέλιξης ενός ανθρώπου δίχως βάσεις και δίχως ενδοιασμούς και αναστολές, με μόνο σκοπό το χρήμα. Έχουν μιλήσει και έχουν γράψει πολλοί συγγραφείς στο παρελθόν για αυτό το μικρόβιο του πλούτου που οδηγεί σε απληστία και σε εγκληματικά λάθη, σε μία συμπεριφορά απαξίωσης όπως αυτή που συμβαίνει εδώ απέναντι τόσο στον νέγρο σκλάβο όπως τον αποκαλούσαν τότε όσο και στο γυναικείο φύλο που αποτελούσε κατώτερο ον για πολλά χρόνια. Ο Φώκνερ, χάρη στην εξαιρετική μετάφραση της Μαργαρίτας Ζαχαριάδου που αποδίδει το πνεύμα και το ύφος του συγγραφέα δίχως να αλλοιώνει, μας εντάσσει σε ένα ιστορικό μεταίχμιο της αμερικανικής ιστορίας μιας και ζούμε το δράμα ενός Νότου σε αποδρομή και σε αποσύνθεση μέσα από τον χαρακτήρα που περιγράφεται από τόσους και τόσους πρωταγωνιστές.
Η ιστορία που μας καταθέτει ο Φώκνερ είναι πράγματι μία ηθική κατάπτωση, ένας κατήφορος ανθρώπινος σε μία ζωή που κλιμακωτά οδηγείται στην καταστροφή αυτού του ανθρώπου, ενός ανθρώπου που σε όλη την διάρκεια της ζωής του μετρά λάθη και δεν μαθαίνει από αυτά. Φέρεται με τρόπο εξαιρετικά απαξιωτικό, δεν κοιτά παρά μόνο την ίδια του την καλοπέραση και διαπράττει πλήθος σφαλμάτων. Η ίδια η μεταφραστής Μαργαρίτα Ζαχαριάδου αναφέρει στην εισαγωγή της: “Την ίδια στιγμή όμως που αφηγείται μια σπαρακτική ιστορία, το μυθιστόρημα του Φόκνερ αποτελεί και έναν διαυγή στοχασμό, μία γνωσιολογική μελέτη: Πώς μπορούμε να μάθουμε μία ιστορία; Πότε μία ιστορία είναι πλήρης; Τι είναι η Αλήθεια και τι η αλήθεια του καθενός μας; Σε ποιο βαθμό είναι ο ακροατής (συν)δημιουργός της αφήγησης;”.
Ο κόσμος του Φώκνερ που παρομοιάζει την ιστορία του Σάπτεν με εκείνη του Αβεσσαλώμ είναι μία ιστορία βγαλμένη από τις ρίζες της ήττας του ανθρώπου απέναντι στην υπερβολή και τον πλούτο. Ο ιδεαλισμός του Νότου εδώ ζει την πανωλεθρία του και μοιάζει με εκείνη την ανεμελιά των αρχών του 20ου αιώνα πάλι στην Αμερική, τότε που ήρθε το κραχ να θυμίσει σε όλους πως τίποτα δεν μπορεί να διατηρηθεί για πάντα και πως όλα είναι μετέωρα και ρευστά, το χρήμα δεν ισούται με ευτυχία, η ευδαιμονία δίνει την σκυτάλη της στην θλίψη γιατί η ζωή η ίδια είναι ένας κύκλος βαθιάς χαρμολύπης. Άρα ο Σάπτεν, το προσωπείο του οποίου αφηγούνται άνθρωποι διαφορετικοί και εμείς ως αναγνώστες καλούμαστε να συμπεράνουμε τι σόι άνθρωπος ήταν, είναι ένας αμφιλεγόμενος φτωχός που κατάφερε να γίνει πλούσιος μέσα σε λίγο χρονικό διάστημα χωρίς αυτό να σημαίνει πως η ξαφνική επέλαση του πλουτισμού του δικαιολογεί και τις πράξεις του, τις πολλές φορές ανομολόγητες.
Αν το πάμε και ένα βήμα παραπέρα και στοχαστούμε στο θέμα της σκλαβιάς των έγχρωμων Αμερικανών, ο Νότος και οι άνθρωποί του υπέρμαχοι αυτού του σκλαβοπάζαρου που καταργήθηκε τουλάχιστον στα χαρτιά μετά τον εμφύλιο πληρώνει το τίμημα μιας διαχρονικής κατάρας, μιας κατάρας που στέρησε από τόσους και τόσους ανθρώπους την ελευθερία τους και την ελεύθερη βούλησή τους. Ο Φώκνερ το υπαινίσσεται και το καταμαρτυρά εμμέσως πλην σαφώς, αφού η αφήγησή του διατρέχει το πριν, το κατά την διάρκεια και το μετά του εμφυλίου πολέμου. Συμπερασματικά λοιπόν, ο αναγνώστης γίνεται κοινωνός όλης αυτής της άστατης και επισφαλούς περιόδου της Αμερικανικής ιστορίας μέσα από μία αφήγηση ενός προσώπου που είναι όμως κάτι πολύ παραπάνω.
Είναι ουσιαστικά ένα πανόραμα ανάγνωσης των πεπραγμένων, όχι μόνο ενός Σάπτεν αλλά πολλών σαν και αυτόν, ανθρώπων που είδαν στον Νότο τις ευκαιρίες του να αυγατίζουν αλλά δεν μπόρεσαν δυστυχώς για αυτούς να διαισθανθούν πως η έκρηξη και το τέλος της εκμετάλλευσης αυτής ήταν προ των πυλών όπως και άλλωστε συνέβη με τους πρωτόπλαστους που εκδιώχθηκαν από την Γη της Επαγγελίας λόγω ασυνέπειας και ανυπακοής. Και αυτό καταγράφεται σε όλο του το μεγαλείο από τον ίδιο τον Φώκνερ μέσα στο ίδιο το μυθιστόρημα όταν γράφει χαρακτηριστικά: “Α, δεν έλεγε ψέματα, ο θρίαμβός του είχε υπερβεί ακόμα και τον ίδιο, είχε οικοδομήσει το κακό καλύτερα κι απ’ όσο μπορούσε να ελπίζει”. Ύστερα λοιπόν από την αναζήτηση του χαμένου χρόνου για να θυμηθούμε τον Προυστ, έρχεται ο Φώκνερ με αυτό το αριστουργηματικό βιβλίο να αναζητήσει την χαμένη αλήθεια, την αλήθεια που έχουμε ανάγκη για να πάμε παρακάτω και να μάθουμε από αυτήν.
“…χωρίς αμφιβολία, αυτή τη φορά ήταν περισσότεροι οι άντρες από τις γυναίκες που τον φαντάζονταν στη διάρκεια της απουσίας του με το μαντήλι στο πρόσωπο και τις κάννες των δύο πιστολιών να γυαλίζουν κάτω από τον πολυέλαιο του μπαρ ενός ποταμόπλοιου, αν όχι τίποτα χειρότερο”
“Είδα το τίμημα που πλήρωσε για κείνο το σπίτι και για κείνη την περηφάνια, είδα τις υποσχετικές της περηφάνιας και της ικανοποίησης και της γαλήνης και ό,τι άλλο είχε υπογράψει μπαίνοντας στην εκκλησία εκείνο το βράδυ, τις είδα να σκάνε η μία μετά την άλλη”
