Ο περίφημος Ρωμαίος ρήτορας και πολιτικός Κικέρων είχε πει κάποτε πως ο έρωτας και η λογική μοιάζουν με τον ήλιο και το φεγγάρι. Όταν ανατέλλει το ένα, δύει το άλλο. Ο έρωτας ανέκαθεν υπήρξε ένα πολυδιάστατο πρόβλημα καθώς τα βέλη εκτοξεύονται πολλές φορές προς άγνωστη κατεύθυνση και ουδείς γνωρίζει τις συνέπειες αυτής της κίνησης. Ερωτεύομαι σημαίνει δίνομαι ολοκληρωτικά και αυτό έχει και τις δικές του προεκτάσεις, καθώς ο ερωτευμένος θολώνει και αφοσιώνεται, ο έρωτας είναι ένα συναίσθημα ανεξέλεγκτο και απρόβλεπτο. Ο Ισπανός φιλόσοφος και συγγραφέας Ortega y Gasset, προσανατολισμένος στην ανάγκη για ερμηνεία αυτού του περίπλοκου φαινομένου και με την δική του στοχαστική ματιά και την εμβάθυνση στην ανάλυσή του για τον έρωτα, ξεδιπλώνει τις σκέψεις του για αυτό το πολύπλοκο ζήτημα το οποίο και έχει απασχολήσει τον άνθρωπο αιώνες ολόκληρους.
Έρως ανίκατε μάχαν…
Επειδή ο ίδιος αναφέρεται στον Σταντάλ, τον Αισχύλο αλλά και σε άλλους πνευματικούς ανθρώπους που προσπάθησαν να δώσουν την δική τους ερμηνεία έχει ενδιαφέρον η περίπτωση του Montaigne, καθώς ο ίδιος θα τολμήσει γενετήσιες προσεγγίσεις όπως κανείς άλλοτε έως τότε και θα δηλώσει χαρακτηριστικά και θα αναρωτηθεί: “Τι προκαλεί η γενετήσια πράξη στους ανθρώπους, η τόσο φυσιολογική και απαραίτητη, ώστε να μην τολμούν να μιλήσουν γι’ αυτήν ανενδοίαστα και να την αποκλείουν από το σοβαρό και καθωσπρέπει λεξιλόγιο; Προφέρουμε ευθαρσώς: σκοτώνω, υπεξαιρώ, προδίδω, ενώ για τις γενετήσιες πράξεις μόλις που τολμάμε να ψελλίσουμε τις λέξεις μέσα από τα δόντια μας. Αυτό σημαίνει ότι όσο λιγότερο εκφραζόμαστε λεκτικά, τόσο περισσότερο δικαιούμαστε να υπερβάλλουμε νοητικά;”.
“Ο έρωτας πλάθει την προσωπική μοίρα. Πιστεύω ότι δεν αντιλαμβανόμαστε το μέγεθος επιρροής που οι έρωτές μας ασκούν στη ζωή μας. Διότι η σκέψη οδηγείται αυτόματα στις πιο επιφανειακές επιρροές, έστω κι αν έχουν πιο δραματική όψη – στις “τρέλες” που κάνει ένας άντρας για μια γυναίκα και αντίστροφα” γράφει ο Γκασέτ σε μια προσπάθεια να προσεγγίσει αυτό το αιώνιο και διαχρονικό θέμα του έρωτα για το οποίο έχουν πασχίσει τόσοι και τόσοι άνθρωποι. Ο έρωτας είναι ένα συναίσθημα ισχυρό, ένα πανίσχυρο όπλο για την ακρίβεια που κρύβει τόσες χαρές και τόσες λύπες διότι οι άνθρωποι είναι άστατοι, ανασφαλείς και αδύναμοι και πολλές φορές πληγώνουν, τραυματίζουν ψυχικά και παθιάζονται με αποτέλεσμα να έχουν διαπραχθεί εγκλήματα στο όνομά του.
Οι περισσότεροι μυθιστοριογράφοι έχουν υμνήσει τον έρωτα και τον έχουν εξυψώσει έτσι όπως άλλωστε αξίζει σε έναν θεό γιατί περί αυτού πρόκειται. Ο έρωτας αλλάζει τις ζωές μας, τις διαμορφώνει, μας εξουσιάζει ουσιαστικά και ο Γκασέτ μέσα σε αυτήν την φιλοσοφία κινείται και προσπαθεί με την ιδιαίτερη γραφή του να μας δώσει το στίγμα της δικής του ανάλυσης. Παραθέτοντας πλήθος πληροφοριών προσεγγίζει το κοινωνικό φαινόμενο του έρωτα και επεξηγεί την ανδρική αλλά και την γυναικεία οπτική γωνία, μία σχέση σύγκρουσης, αγάπης και μίσους μεταξύ των δύο φύλων που είναι ίσως καταστροφική ως προς την εξέλιξή της αλλά που σε κάθε περίπτωση έχει μία μαγεία. “Ο έρωτας ενώνει τα άτομα σε μία συμβίωση τόσο στενή και καθολική, που δεν αφήνει καμιά απόσταση ανάμεσά τους ͘ έτσι, δεν αντιλαμβάνονται την αλλαγή που προκαλεί ο ένας στον άλλον. Ιδιαίτερα η επιρροή της γυναίκας είναι ατμοσφαιρική: κατά συνέπεια, είναι παντού αλλά δεν φαίνεται”.
Τελικά τι είναι αυτό που αποκομίζουμε από τον έρωτα και τι μας οδηγεί σε αυτόν, τι περιμένουμε και τι προσδοκούμε να λάβουμε, είναι άραγε ένας πόθος διακαής που μας παρασύρει και από τον οποίο δεν μπορούμε να ξεφύγουμε; Ή μήπως είναι μία εσωτερική και πολύ ενδόμυχη ανάγκη να νιώσουμε πως είμαστε ελκυστικοί, πως είμαστε το επίκεντρο της λαχτάρας του άλλου φύλου και έτσι να μπορούμε να κοιταχτούμε στον καθρέφτη μας και να δοξαστούμε έστω και για λίγο; Πολλά τα ερωτήματα και λίγες οι απαντήσεις καθώς ο έρωτας δεν είναι μαθηματικός τύπος για να αναλυθεί, είναι ένας κώδικας και ένας γρίφος χωρίς αντικειμενικά κριτήρια, χωρίς μετάφραση, χωρίς κυριολεξία αλλά γεμάτος από μεταφορές και φαντασία που μας ξεπερνάει.
Πόσοι και πόσες δεν έχουν νιώσει να γίνονται αντικείμενο έρωτα και σε κάποιο σημείο να επιθυμούν να τον απωθήσουν γιατί η περίοδος χάριτος έχει δυστυχώς τελειώσει. Γιατί ο έρωτας δεν έχει χρόνια διάρκεια, έχει μια κάποια ημερομηνία λήξης και όταν έρθει η ώρα της ολοκλήρωσης του κύκλου τότε όλα καθίστανται μια δύσκολη εξίσωση. Και ως προς αυτό ο Γκασέτ γράφει χαρακτηριστικά πως “…όταν δεν είμαστε ερωτευμένοι, ο έρωτα του άλλου για μας μας δηλητηριάζει με την αφόρητη πλήξη που μας προκαλεί”. Ερωτεύομαι σημαίνει χάνομαι και αυτή η απώλεια της ίδιας μας της υπόστασης αν και εξαιρετικά συναρπαστική ενέχει και κινδύνους και είναι τελικά αυτός ο κίνδυνος που μετατρέπει τη ζωή μας από πεζή και μονότονη σε μία ρομαντική περιπέτεια που ευχόμαστε ποτέ να μην μας εγκαταλείψει. Και αν αυτό συμβεί ζούμε αγκαλιά με τις αναμνήσεις και με την λαχτάρα αυτό το σκηνικό να ξανασυμβεί.
“Η ανθρώπινη ιστορία είναι ένα εσωτερικό δράμα: διαδραματίζεται μέσα στις ψυχές. Και ήταν αναγκαίο η σεξουαλική εκλογή να μεταφερθεί σ’ αυτήν την ενδόμυχη σκηνή”
“Από το γαύγισμα ενός σκύλου αντιλαμβανόμαστε τον πόνο του ͘ στα μάτια μιας τίγρης βλέπουμε την αγριάδα της. Με τον ίδιο τρόπο διακρίνουμε μια πέτρα κι ένα μηχάνημα από μια μορφή φτιαγμένη από σάρκα”
