Είναι αναμφίβολα η μοίρα σε αυτόν τον τόπο όσοι παλεύουν και προσφέρουν, να γνωρίζουν την απαξίωση και τον εξευτελισμό αντί να γεύονται την τιμή και την αναγνώριση. Συνέβη με τον Ιωάννη Καποδίστρια, συνέβη με τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη, συνέβη και με τον Θεόφιλο Καΐρη, ο οποίος και έχοντας προσφέρει τα πάντα στην διδασκαλία των μικρών παιδιών και της αδερφής του έμελλε να βασανιστεί και να πεθάνει στην φυλακή, σαν άλλος Σωκράτης, με την κατηγορία της διαφθοράς νέων. Σε κάθε περίπτωση, τόσο το δικό του ξεχωριστό έργο όσο και της αδερφής του Ευανθίας, που από πολύ μικρή ηλικία αφιερώθηκε στο διάβασμα, τη μετάφραση και την διδασκαλία, δεν ξεχάστηκαν και ένας λόγος είναι και αυτό το εξαιρετικό βιβλίο που αποτίνει φόρο τιμής στη σπουδαία δασκάλα.
Η εμβληματική φυσιογνωμία της δασκάλας του Έθνους
Έζησε σεμνά και ταπεινά, υπήρξε πιστή μαθήτρια και θαυμάστρια του Αδαμάντιου Κοραή, στον οποίο μάλιστα απηύθυνε και θαυμάσια επιστολή ζητώντας του να της στείλει βιβλία για να τα μεταφράσει. Ήταν εκείνη που από ντροπή και μετριοφροσύνη, με αίσθημα μόνο προσφοράς και χωρίς καμία ιδιοτελή διάθεση, αρνήθηκε να βάλει το όνομά της κάτω από το βιβλίο του Φενελόν που μετέφρασε με κόπο και μεράκι. Εκείνη πίστεψε από την πρώτη στιγμή στον απελευθερωτικό αγώνα του γένους και πάλεψε με ό,τι μέσα διέθετε για να τον υπηρετήσει και έτσι παράτησε την οικογένειά της για να μεταβεί στην Άνδρο όπου και συνέχισε το διδακτικό της έργο γιατί μόνο μέσω της παιδείας μπορούσε το Έθνος να ανοικοδομηθεί από τα ερείπιά του και να ξαναπιστέψει στον ρόλο του και στην αποστολή του.
Η ίδια ήταν πρότυπο για την αφηγήτρια Θεανώ, μία κοπέλα μικρότερη σε ηλικία από την Ευανθία και όμως με την ίδια φλόγα να μάθει και να πλουτίσει τον εσωτερικό της κόσμο για ένα καλύτερο δικό της μέλλον απέναντι σε μία εποχή όπου οι άνδρες ήθελαν τις γυναίκες υποδεέστερες και αμόρφωτες. Και η ίδια η Θεανώ εξάλλου, η Θένια όπως την αποκαλούσε χαϊδευτικά, ακολούθησε πιστά τις προτροπές της δασκάλας της και ασπάστηκε τάχιστα την πεποίθηση πως “παράδεισος για την Ευανθία ήταν η μόρφωση και κόλαση η αμάθεια και το σκοτάδι”. Ως ακόλουθος, βοηθός και μαθήτριά της, η Θεανώ έπεσε με τα μούτρα στο διάβασμα και την μελέτη και αφοσιώθηκε στην απόκτηση όσο περισσότερης γνώσης για να γίνει καλύτερος άνθρωπος. “Γράμματα! Γράμματα, για να γίνεις άνθρωπος και να προκόψεις, χρήσιμος στους συνανθρώπους σου και στην πατρίδα” αυτός ήταν ο οδηγός της.
Η Ευανθία Καΐρη σε όλον της τον βίο υπήρξε πιστή στις αρχές της και στην αποστολή της, χάρη βέβαια και στον πνευματικό της αδερφό, έναν άνθρωπο που τη μύησε αναμφίβολα στα γράμματα από πολύ μικρή ηλικία πηγαίνοντας ενάντια στο κατεστημένο. Στις Κυδωνίες όπου ζούσαν, στα παράλια της Μικράς Ασίας, υπήρχαν περισσότερες ελευθερίες από ό,τι στην υποδουλωμένη ελληνική επικράτεια και όλοι ονειρεύονταν ένα ελεύθερο έθνος αποτιναγμένο από τον τουρκικό ζυγό και ανεξάρτητο, αυτόνομο. Η Ευανθία δεν δίσταζε να εκφράζει αυτές τις απόψεις και στη Θεανώ που την είχε σαν αδερφή της. Η Ιφιγένεια Μαστρογιάννη μάς έχει συνηθίσει σε υπέροχα γραμμένες ιστορίες που αναδεικνύουν τα πρόσωπα με τα οποία καταπιάνεται, έτσι που τα ανυψώνει και μας τα προσφέρει στους αναγνώστες σαν ιερά κειμήλια που ο λόγος τους και οι πράξεις του διατηρούνται αναλλοίωτα στον χρόνο και τον χώρο. Και χάρη και στην ξεχωριστή εικονογράφηση του Φίλιππου Φωτιάδη, το βιβλίο λαμβάνει ακόμα μεγαλύτερη βαρύτητα, μιας και εικονοποιείται με υψηλή αισθητική η αφηγηματική τέχνη.
Η Ευανθία Καΐρη απογοητεύτηκε πολλές φορές, αλλά κάθε φορά έβρισκε έναν λόγο για να ενθαρρυνθεί και πάλι και να συνεχίσει απρόσκοπτα το έργο της, ένα έργο το οποίο οφείλει να μνημονεύεται και να μεταλαμπαδεύεται στα μικρά παιδιά που πηγαίνουν στο σχολείο. Γιατί υπήρξε μία ακούραστη ηρωίδα με όπλα της τις λέξεις και τα βιβλία και με αυτά απευθύνθηκε με παράπονο και θυμό στους παράγοντες του εξωτερικού όταν χρειάστηκε αναφέροντας η ίδια τα εξής χαρακτηριστικά λόγια: “…Δεν υπήρξεν ίσως δυστυχία εις τον κόσμον, την οποίαν να μην υπεφέραμεν. Καμμία ποιητών φαντασία δεν ημπορεί να πλάσει κακά τόσον ελεεινά, όσον ημείς τα είδομεν… Σας βεβαιώνομεν ότι κανέν από τα δεινά ταύτα δεν διεπέρασεν τόσον τας καρδίας μας, όσον η απανθρωπία, την οποία έδειξαν εις το έθνος μας πολλοί από τους καυχώμενους ότι εγεννήθησαν εις την σοφήν Ευρώπην”.
Η Ευανθία Καΐρη υπήρξε μία πνευματική ηγέτης, μία δασκάλα του γένους των Ελλήνων, ένα κρυφό σχολειό από μόνη της και η συμβολή της στην αναγέννηση της παιδευτικής μεθόδου υπήρξε αδιαμφισβήτητα καίρια και καθοριστική. Μετά το τέλος του αγώνα και μέχρι το τέλος της ζωής της, το 1866, κράτησε άσβεστη την φλόγα της προσφοράς και έτσι γαλούχησε γενιές και γενιές και όπως αναφέρει και η Ιφιγένεια Μαστρογιάννη στο τέλος του βιβλίου εύλογα “πολλοί Ευρωπαίοι, Φιλέλληνες και μη, συγγραφείς, εκδότες, ποιητές μιλούν για τη φυσική ευγένεια και χάρη, για τον αγνό ενθουσιασμό “της λόγιας νεάνιδος”, που δεν γνωρίζει σύνορα, δεν υποτάσσεται στην σκλαβιά, βαδίζει σε τόπους όπου δεν υπάρχουν χαραγμένοι δρόμοι και σμιλεύει με χέρι σταθερό την ανάσταση του λαού της”. Τέτοιες προσωπικότητες δεν λείπουν σήμερα, αλλά δυστυχώς είναι δύσκολο λόγω των συνθηκών της εποχής να αναδειχθούν στη θέση που τους αξίζει.
“Ξέρω ότι όσα είπε, όσα έκανε και όσα αισθανόταν η δασκάλα μου, η πιο μικρή δασκάλα της πατρίδας μας, μόνο στην καρδιά μου μπορούν να χωρέσουν”
“Η Ευανθία έγραψε κι άλλες επιστολές, με τις οποίες προσπάθησε να εμψυχώσει τις Ελληνίδες, να ευχαριστήσει πάλι τις Φιλελληνίδες που επικοινωνούσαν μαζί της. Επιστολές που φανέρωναν την αποφασιστικότητα και τη μεγάλη αγάπη της για την πατρίδα. Η φήμη της είχε πια ξεπεράσει τα σύνορα της πατρίδας μας”
