Πριν από περίπου 5 χρόνια και όντας μεταπτυχιακός φοιτητής στο Μιλάνο, επισκέφθηκα στα πλαίσια μιας εκπαιδευτικής επίσκεψης του πανεπιστημίου, τον ειδικό χώρο όπου φυλάσσονται τα σκηνικά της Σκάλα του Μιλάνου. Εκεί αντίκρυσα υπέροχα φορέματα της μεγάλης ντίβας της όπερας Μαρία Κάλλας, πραγματικά αριστουργήματα της ενδυματικής τέχνης που φόρεσε η Ελληνίδα ιέρεια για να εμφανιστεί σε τόσες και τόσες παραστάσεις και να αφήσει άφωνο το κοινό με την μοναδική της φωνή. Ερμήνευσε ρεπερτόριο από Πουτσίνι, Ροσίνι, Βάγκνερ, Ντονιτσέτι και τόσους άλλους, ένα ευρύ φάσμα λυρικών έργων μέσα από τα οποία άφησε παρακαταθήκη για τις επόμενες γενιές καλλιτεχνών μέχρι και σήμερα. Από την ξενάγηση κατάλαβα πόσο σημαντική υπήρξε αυτή η γυναίκα, ειδικά για το Μιλάνο, όπου υπήρξε και η βασική της έδρα αφού αποθεώθηκε σε αυτό το υπέροχο θέατρο από όλο το κοινό της Ευρώπης, από προέδρους και πρωθυπουργούς και απλούς θεατές που έσπευδαν εκεί να την θαυμάσουν. Ταξίδεψε και έδωσε παραστάσεις φυσικά σε όλο τον κόσμο προσφέροντας την δυνατότητα στο κοινό να την θαυμάσει επί σκηνής.
Η Κάλλας, που ξεκίνησε σεμνά και ταπεινά από την Ελλάδα ως Μαρία Καλογεροπούλου και μετέπειτα έγινε αυτή που όλοι σήμερα γνωρίζουμε, δεν είχε μια εύκολη ζωή. Μπορούμε να πούμε πως κατά τη διάρκεια της ζωής της πέρασε δύσκολες ώρες, βασανίστηκε μέσα της, υπέστη ξυλοδαρμό, ντροπιαστικές συμπεριφορές και η μουσική και το τραγούδι υπήρξαν για την ίδια λύτρωση και απελευθέρωση ψυχής – όπως συνέβη με καλλιτέχνες και στο παρελθόν άλλωστε, ας θυμηθούμε την περίπτωση Μπετόβεν και Βαν Γκογκ – αποτέλεσε για εκείνην η τέχνη της ένα μέσο να ξεπεράσει τις οδυνηρές στιγμές και να νιώσει πως άξιζε η ζωή. Μπορεί να έφυγε σε μικρή ηλικία, μόλις 53 ετών, από καρδιακή προσβολή μετά από έντονα επεισόδια κατάθλιψης και είναι κρίμα αφού είχε τόσα πολλά να δώσει. Είχε για πρότυπό της την Μαρία Μαλιμπράν, μία υψίφωνο του 19ου αιώνα όπως έχουν σήμερα οι ανά τον κόσμο σοπράνο εκείνην για πρότυπο. Σήμερα, δρόμοι στο Παρίσι, το Μιλάνο αλλά και αλλού φέρουν τιμητικά το όνομά της, ενώ η υστεροφημία της αγγίζει τα όρια της λατρείας ανά τον κόσμο, αφού υπήρξε δυναμική γυναίκα και καλλιτέχνης. Τα βιβλία που παρουσιάζονται εδώ αποτυπώνουν εμφανώς αυτήν την μοναδική φυσιογνωμία μέσα από γεγονότα και μαρτυρίες.
Lyndsy Spence, Casta diva. Μαρία Κάλλας η κρυφή ζωή της, Εκδόσεις Παπαδόπουλος
Σε αυτό το υπέροχο βιβλίο, η συγγραφέας διεισδύει στην κρυφή ζωή της Μαρίας Κάλλας και αναδεικνύει στιγμές από τη δύσκολη ζωή που πέρασε η διάσημη υψίφωνος. Μια ζωή όπου η συναναστροφή της με ανθρώπους κοντινούς του περιβάλλοντός της, όπως η μητέρα της, ο πατέρας της, ο μετέπειτα σύζυγός της και άλλοι, την τραυμάτισαν ψυχικά, πλήγωσαν θανάσιμα τον εσωτερικό κόσμο της και η ίδια κατέληξε να λαμβάνει θεραπεία για να μπορέσει να ξεπεράσει αυτές τις εμπειρίες. Δυστυχώς, πίσω από τα φώτα της δημοσιότητας και τα μακιγιαρισμένα μάτια, η Κάλλας υπήρξε ένα πληγωμένο θηρίο μέσα σε κλουβί, μια γυναίκα που χάρηκε λίγο αλλά υπέφερε πολύ και η συγγραφέας μέσα από το βιβλίο αποκαλύπτει αυτές τις άγνωστες πτυχές του πολυτάραχου βίου της και εμείς ως αναγνώστες μαθαίνουμε για εκείνην και την θαυμάζουμε για την επιμονή και την υπομονή της.
Μαρία Κάλλας, Γράμματα και αναμνήσεις, Εκδόσεις Πατάκη
Σε αυτό το βιβλίο που εμπεριέχει προσωπικές καταγραφές και μαρτυρίες της ίδιας της Κάλλας, ο αναγνώστης έρχεται σε επαφή με τα ίδια της τα προσωπικά δεδομένα, ένα ταξίδι στον δικό της κόσμο έτσι όπως η ίδια τον καταθέτει. Η υψίφωνος Μονσερά Καμπαγιέ, που έφυγε και αυτή πρόσφατα από κοντά μας, είχε γράψει χαρακτηριστικά για την Κάλλας τα παρακάτω: ” [η Κάλλας] άνοιξε μια καινούργια πόρτα για εμάς, για όλους τους τραγουδιστές του κόσμου, μία πόρτα η οποία είχε κλείσει. Πίσω της κοιμόνταν όχι μόνο μια σπουδαία μουσική αλλά και μια σπουδαία ιδέα για το τι εστί ερμηνεία. Μας έδωσε την ευκαιρία, σε εμάς που την ακολουθούμε, να κάνουμε πράγματα που ήταν αδύνατα πριν από εκείνη”. Η Κάλλας εδώ αυτοβιογραφείται και αυτοκαθαίρεται αφού μας αποκαλύπτεται και μας εξομολογείται τα όσα της συνέβησαν. Αυτά τα απομνημονεύματα και οι επιστολές καλύπτουν όλη της την ζωή και ενέχουν μαρτυρίες της από το 1957 μέχρι και το δυστυχές και θλιβερό της τέλος το 1977, τότε που πάσχιζε να βρει στηρίγματα για να κρατηθεί στη ζωή αφού η απογοήτευσή της από τον Ωνάση ήταν και το τελειωτικό της χτύπημα.
Αλέξανδρος Αντωνόπουλος, Μην ενοχλείτε τη Μις Κάλλας, Εκδόσεις Ψυχογιός
Πώς είναι άραγε να είσαι εγγονός της Κατίνας Παξινού και του Αλέξη Μινωτή και να έχεις δει από κοντά την τεράστια προσωπικότητα που ονομάζεται Μαρία Κάλλας; Τι εντυπώσεις έχει ένα μικρό παιδάκι από μία τέτοια γνωριμία και τι εικόνες θα μπορούσε να έχει αποκομίσει από την συνάντησή του με αυτή την εμβληματική μορφή; Όλος αυτός ο θαυμασμός του Αλέξανδρου Αντωνόπουλου σε συνεργασία με τον Μιχάλη Ρέππα, αποτυπώνεται έκδηλα σε αυτό το εξαιρετικό βιβλίο όπου ξεδιπλώνεται το φάσμα των αναμνήσεών του μέσα από πραγματικά αλλά και μυθοπλαστικά γεγονότα σε μία προσπάθεια να ολοκληρωθεί μέσα του το παζλ από την πρώτη τους επαφή το 1948 τότε που εμφανίστηκε μπροστά του και ο ίδιος ήταν σε θέση και είχε το προνόμιο να την γνωρίσει από κοντά. Με θεατρικότητα, ευαισθησία αλλά και ιδιαίτερη τρυφερότητα το βιβλίο αυτό είναι αφιερωμένο στην πρώτη παιδική ανάμνηση που εδώ ξαναζωντανεύει μπροστά μας σε όλο της το μεγαλείο.
