Ζούμε σε μία εποχή που η στιχομυθία και η αναφορά περί ρατσισμού έχει δυστυχώς επανέλθει πολύ έντονα στο προσκήνιο. Τα κρούσματα ξενοφοβίας και επιθετικότητας έχουν αυξηθεί τα τελευταία χρόνια σε όλο τον κόσμο και κυρίως στην Ευρώπη, η οποία και πλήττεται σφόδρα λόγω και του μεγάλου προβλήματος του μεταναστευτικού. Παράλληλα, τα κινήματα της άκρας δεξιάς λαμβάνουν όλο και πιο αυξημένα ποσοστά στις ευρωπαϊκές χώρες κάτι που είχε να συμβεί από την εποχή της ανόδου του ναζισμού και του φασισμού στην γηραιά ήπειρο τη δεκαετία του 1930. Μέσα σε αυτό το σκηνικό κοινωνικού πολέμου και αστάθειας, μέσα στη δίνη των φυλετικών διακρίσεων και του εκφοβισμού, τα μυθιστορήματα του παρελθόντος όπως αυτά που παρουσιάζονται εδώ έρχονται να μας θυμίσουν πόσο εύθραυστος είναι ο κοινωνικός ιστός και πώς η ιστορία μπορεί και επαναλαμβάνεται με απρόβλεπτες συνέπειες.
Η λογοτεχνία, μέσω γνωστών ή λιγότερο γνωστών εκπροσώπων της, ανέκαθεν υπήρξε ένας μοχλός και ένας ουσιώδης τρόπος ανάδειξης των κοινωνικών ζητημάτων και οι συγγραφείς μέσα από τα γραπτά τους και την αφήγησή τους καθρεφτίζουν με γλαφυρό και έμμεσο τρόπο όλα αυτά που συμβαίνουν στην κοινωνία, ανταποκριτές της οι ίδιοι μας καλούν σε συστράτευση και σε συλλογισμό. Εμείς, ως αναγνώστες αλλά και ως ενεργοί πολίτες, δεν έχουμε παρά να μελετήσουμε το έργο τους, να αφουγκραστούν τον παλμό των ανησυχιών τους και να γίνουμε κοινωνοί των πιο μύχιων σκέψεών τους αναλογιζόμενοι έτσι και τον ρόλο μας σε αυτό το κλίμα αναταραχής. Αναμφίβολα, η ενεργή και δυναμική αντίδραση του καθενός μας απέναντι στο τέρας του ρατσισμού είναι κομβική και επιβεβλημένη, ειδικά στη σημερινή εποχή που το κλίμα αυτό βρίσκεται και πάλι στην κορύφωσή του.
Zora Neale Hurston, Barracoon
“Θέλω να μάθω ποιος είσαι και πώς κατέληξες σκλάβος, και από ποιο μέρος της Αφρικής κατάγεσαι και πώς ήταν η ζωή σου ως σκλάβος και πώς τα κατάφερες ως ελεύθερος άνθρωπος” αναφέρει η συγγραφέας Ζόρα Χέρστον στη δια ζώσης συνάντησή της με τον Κούτζο Λούις, γνωστό ως Κοσούλα, τον τελευταίο έγχρωμο σκλάβο. Δεν γνωρίζει πολλά γράμματα και δεν είναι ιδιαίτερα ομιλητικός, ωστόσο όταν έρχεται η ώρα να μιλήσει ενώπιόν της, αναδύεται από τον λόγο του μία εγγενής φιλοσοφική απλότητα που καταδεικνύει πως από μόνο της η μόρφωση δεν σε κάνει καλό άνθρωπο. Ο Κοσούλα και η εμπειρία του ως σκλάβος ξεδιπλώνεται μοναδικά μέσα από την αφήγηση της Χέρστον, η οποία δεν δίστασε να γίνει η μόνη που τόλμησε να αναδείξει την ιστορία του και να μας την παρουσιάσει σε όλο της το μεγαλείο με τόσο ανθρώπινο τρόπο, μία αφήγηση που δεν μπορεί να αφήσει κανέναν ασυγκίνητο. Ο Κόσουλα ξετυλίγει όλο το φάσμα της κράτησής του, των βάσανών του, του πόνου του αλλά ταυτόχρονα και της καρτερικότητάς του μέχρι την οριστική απελευθέρωσή του το 1931. Μια συγκλονιστική μαρτυρία για πρώτη φορά και στην ελληνική γλώσσα.
Toni Morrison, Αγαπημένη
Η Μόρισον, στην οποία άξια απονεμήθηκε το Νόμπελ το 1993 για την ενασχόλησή της με ποικίλα θέματα της ανεξήγητης πολλές φορές ανθρώπινης φύσης, σκιαγραφεί και ζωγραφίζει με λέξεις την προσωπογραφία της Σιθ, αυτής της κοπέλας που συμπυκνώνει, αν μη τι άλλο, πληγές της ίδιας της Αμερικής. Η Σιθ και το ταξίδι της είναι ένα ταξίδι επίπονο και επώδυνο μέσα στην σκλαβιά και παλεύοντας για την ελευθερία της, την οποία και αργεί πολύ να αποκτήσει. Η Σιθ είναι ο απόλυτος καθρέφτης των έγχρωμων γυναικών που πασχίζουν να βρουν τον ρόλο τους σε μια εχθρική κοινωνία, μια κοινωνία που τις καταδικάζει μόνο και μόνο για το διαφορετικό χρώμα τους. Ο κόσμος της Μόρισον είναι σκληρός και περιγράφει ωμά την πραγματικότητα αφού δεν φείδεται λόγων και εικόνων έτσι όπως η ίδια τα αντιλαμβάνεται έξω από το κάδρο. Γιατί η αφήγησή της είναι ένα μωσαϊκό των όσων συμβαίνουν σε μία χώρα που ακόμα και σήμερα πληρώνει τα λάθη της και τις αδυναμίες της όπως κάθε κοινωνία. Ειδικά στην Αμερική όμως ακόμα και σήμερα μιλάμε, σαν τίποτα να μην άλλαξε, για φαινόμενα ακραίου ρατσισμού όπως πλέον και για οπλοκατοχή που γεννά τερατογένεση και η επούλωση δεν φαίνεται στο τούνελ.
Brit Bennett, Το αόρατο μισό
Η ιστορία των δύο αδελφών έτσι όπως την αφηγείται η Μπένετ στο βιβλίο αυτό μαρτυρά έκδηλα την χειραγώγηση των έγχρωμων γυναικών αλλά ταυτόχρονα είναι η απόδειξη των απάνθρωπων κοινωνικών επιταγών στις οποίες οι δύο αδελφές οφείλουν να υπακούσουν για να είναι αξιοπρεπείς στην κοινωνία. Δεν έχουν την επιλογή της αναζήτησης άνδρα με βάση την καρδιά τους και την ψυχή τους, είναι υποταγμένες από την πρώτη στιγμή σε αυτό που τους υπαγορεύει ο περίγυρος. Ουσιαστικά τα συναισθήματά τους υπάγονται στη λογική και δεν έχουν καν το περιθώριο να αντισταθούν. Αναγκάζονται και έχουν την υποχρέωση να παντρευτούν έναν ανοιχτόχρωμο άνδρα, τελικά η μία παντρεύεται έναν σκουρόχρωμο άνδρα και γίνεται στόχος αρνητικών σχολίων ενώ η άλλη έναν λευκό άνδρα αποκρύβοντας την ταυτότητά της για να μην προδοθεί και προδώσει το μυστικό της. Ο κόσμος της Μπένετ είναι σκληρός και άγριος, είναι ένας κόσμος φυλακή για αυτές τις γυναίκες που είναι αδιαμφισβήτητα έρμαια της τραγικής τους μοίρας να μην ορίζουν τις τύχες τους αλλά να είναι οι ίδιες υποχείρια ενός κατεστημένου.
