“Με το θαυμαστό προτέρημα της ενωτικής στάσης και της αυτοθυσίας σε καιρούς κρίσεων, παρά τις δυσκολίες – νά που το ψάρεμα, η φροντίδα του κηπάκου πίσω από το σπίτι, η μανία με τα σταυρόλεξα γίνονται ενοποιητικός, δημοκρατικός παράγοντας” αναφέρει στον πρόλογο της έκδοσης ο μεταφραστής Χριστόδουλος Λίθαρης και το σχόλιο αυτό συμβαδίζει με τα όσα ο ίδιος ο Όργουελ αναφέρει σε αυτό το τόσο ιδιαίτερο δοκίμιο, ένα δοκίμιο πολιτικό, κοινωνικό και συνάμα ιστορικό. Ο συγγραφέας του 1984 και της Φάρμας των ζώων δεν σταματά να μας εκπλήσσει με την γλαφυρότητα του λόγου του, είναι καίριος ο λόγος του και είναι πάντα επίκαιρος στα ζητήματα που θέτει. Στο επίκεντρό του αυτή την φορά η βρετανική τάξη πραγμάτων, οι ιστορικές συγκυρίες, ο σοσιαλισμός και βέβαια ο πόλεμος που έχει ανατρέψει πολλά και ίσως ανατρέψει ακόμα περισσότερα.
Η βρετανική μηχανή που οφείλει να ξυπνήσει και πάλι
Ο Όργουελ επισημαίνει κάτι πολύ βασικό ως προς την ιστορία της βρετανικής πολιτικής σκηνής. Οι Βρετανοί είναι ίσως από τους λίγους που δεν είδαν να αναπτύσσεται στη χώρα το επικίνδυνο μα τόσο ξακουστό για εκείνη την εποχή κίνημα του φασισμού και του ναζισμού. Ενώ η Ευρώπη μαστίζεται από την λαίλαπα αυτών των πολιτικών μορφωμάτων κυρίως δια χειρός Χίτλερ, Μουσολίνι και Φράνκο, η Βρετανία αντιστέκεται σθεναρά και προτάσσει, παρά τα όποια μειονεκτήματα ή προβλήματα που την απασχολούν, ένα δημοκρατικό ιδεώδες σθεναρό και τόσο σταθερό που δεν αφήνει να περάσει τίποτα. Η Βρετανία βρίσκεται σε ένα μεταίχμιο ιστορικό και σε ένα κρίσιμο σταυροδρόμι και ο Όργουελ παρατηρεί και διαπιστώνει πως είναι τώρα η στιγμή να παίξει και να διαδραματίσει η ίδια κυρίαρχο ρόλο στην αντιμετώπιση αυτού του πολιτικού τέρατος.
“Η επιλογή είναι ανάμεσα στη συλλογική κοινωνία που θα στήσει ο Χίτλερ και στο είδος της συλλογικής κοινωνίας που θα προκύψει αν νικηθεί. Αν ο Χίτλερ κερδίσει τον πόλεμο, θα ενοποιήσει την κυριαρχία του σ’ όλη την Ευρώπη, την Αφρική και τη Μέση Ανατολή και αν οι στρατιές του δεν έχουν εξουθενωθεί υπερβολικά, θα αποσπάσει αχανείς περιοχές από τη Σοβιετική Ρωσία {…} Θα ρίξει οριστικά τους έγχρωμους λαούς στην κυριολεκτική δουλεία”. Ο Όργουελ δίχως αίσθημα εθνικισμού αλλά με ανεπτυγμένο το αίσθημα της ευθύνης και του υγιούς πατριωτισμού καλεί την Βρετανία να ηγηθεί της προσπάθειας για αποτίναξη του ναζιστικού ζυγού για να λυτρώσει την Ευρώπη από τον όλεθρο. Και αυτό το θέτει ως μια υποχρέωση και ένα χρέος που οφείλει να εκπληρώσει ως προς την ίδια τη μεγαλοφυΐα που τη διέπει ως έθνος.
Η Βρετανία έπαιξε και διαδραμάτισε κομβικό ρόλο στο λεγόμενο Μεγάλο πόλεμο, τον Α’ Παγκόσμιο πόλεμο και αυτό κανείς δεν μπορεί να το αμφισβητήσει, πόσο μάλλον να το λησμονήσει. Παρά τις δυσλειτουργίες του βρετανικού πολιτικού κόσμου, τα λάθη στις αποικίες και την πολλές φορές επαρμένη αντίληψη περί βρετανικής κυριαρχίας, ο Όργουελ αναδεικνύει τη σπουδαιότητα των στέρεων αρχών που διέπουν τον βρετανικό λαό, έναν λαό στον οποίο αρέσει το τσάι, το ποδόσφαιρο και η φροντίδα των κήπων όπως χαρακτηριστικά αναφέρει. Έχει πολύ ενδιαφέρον η προσέγγισή του στα πράγματα σε μία περίοδο τόσο δραματική και κρίσιμη όπως αυτή που διανύει ο κόσμος την εποχή που γράφει αυτό το δοκίμιο. Όπως και στα μυθιστορήματά του και ειδικά αυτά που αφορούν τον Ισπανικό εμφύλιο, έτσι και εδώ παρεμβαίνει για να σχολιάσει τα γεγονότα και να πάρει ο ίδιος θέση απέναντί τους.
“Το ιμπεριαλιστικό πνεύμα παρέμενε δυνατό στη μεσαία τάξη, εξαιτίας της οικογενειακής παράδοσης, αλλά το έργο της διοίκησης της Αυτοκρατορίας είχε πάψει να είναι ελκυστικό. Λίγοι ικανοί άντρες πήγαιναν ανατολικότερα του Σουέζ αν υπήρχε τρόπος να το αποφύγουν” σχολιάζει ως προς το γεγονός πως η Αυτοκρατορία παύει να είναι η πάλαι ποτέ κραταιά και ισχυρή Αυτοκρατορία που ο κόσμος γνώρισε κατά τον 19ο αλλά και στις αρχές του 20ου αιώνα. Χρειάζεται μια αλλαγή στο μοντέλο διακυβέρνησης, στην ίδια τη δομή της κοινωνίας και ο σοσιαλισμός είναι ενδεχομένως ένας τρόπος διαχείρισης και η εφαρμογή του ίσως φέρει περισσότερες λύσεις. Με λίγα λόγια δε διστάζει να τα βάλει με την ισχύουσα πολιτική τάξη και να καταδείξει διεξόδους και διαφορετικές αντιλήψεις διακυβέρνησης.
Εστιάζει πολύ στη μεγαλοφυΐα και την εργατικότητα της μεσαίας τάξης η οποία και οφείλει να αναλάβει τα ηνία της χώρας μέσα από έναν ρόλο πιο ενεργό στα πράγματα και αυτό το καταθέτει λέγοντας: “Η Αγγλία πρέπει να αποκτήσει την πραγματική μορφή της. Η Αγγλία που βρίσκεται λίγο μόνο κάτω από την επιφάνεια, στα εργοστάσια και τα γραφεία των εφημερίδων, τα αεροπλάνα και τα υποβρύχια, πρέπει να πάρει στα χέρια της το πεπρωμένο της”. Απέναντι σε αυτό το πεπρωμένο στέκεται και ο ίδιος και προσφέρει σε αυτό το δοκίμιο τη δική του οπτική γωνία για το πώς οφείλει η Βρετανία να πορευτεί εσωτερικά αλλά και εξωτερικά ώστε να επιβεβαιώσει την αποστολή της. Με προφητική ματιά στο μέλλον και με επίγνωση των λόγων του ο Όργουελ ξεδιπλώνει τους στοχασμούς του ενώ ασκεί κριτική στα κακώς κείμενα για να μπορέσει να δείξει το δρόμο της αλλαγής.
“Πρέπει να κάνουμε πράξη τα λόγια μας, ή να αφανιστούμε. Ξέρουμε πολύ καλά ότι η Αγγλία δεν μπορεί να επιζήσει με την παρούσα κοινωνική δομή της, και πρέπει να κάνουμε και άλλους να δουν το γεγονός και να αναλάβουν δράση”.
“Ο πόλεμος είναι ο σπουδαιότερος παράγοντας αλλαγής. Επιταχύνει όλες τις διαδικασίες, σβήνει τους μικρότερους διαχωρισμούς, φέρνει τις πραγματικότητες στο προσκήνιο”
