Γεννημένη θηρίο πριν ακόμα γεννηθείς, πάλεψες για τη ζωή σου σα λιοντάρι και στάθηκες όρθια χωρίς τίποτα να σε καταπονεί. Ρημαγμένο το σώμα σου μα η ψυχή σου δε λυγίζει και η καρδιά σου αντέχει το βάσανο του πόνου, έναν πόνο που δεν σε κάμπτει και δεν σε αποτρέπει από το να ζωγραφίζεις, να χαίρεσαι τη ζωή, να τραγουδάς και να χορεύεις έτσι όπως εσύ ήθελες και λαχταρούσες, δίχως παύση μέχρι λιποθυμίας. Γιατί τι είχες να χάσεις αφού μέσα σου όλα είχαν χαθεί; Τι νόημα είχε να προσέχεις; Παντού έβλεπες λουλούδια χρωματιστά, παντού έψαχνες για την ανθρώπινη παράσταση, τον άνθρωπο είχες στην καρδιά σου και στη σκέψη σου και εσένα είχες για κύριο μοντέλο, την τραγωδία του ατυχήματός σου αλλά και το θάρρος, την τόλμη σου να μην παραδοθείς και να συνεχίσεις να βαδίζεις το δρόμο που ήταν η μοίρα σου, το ριζικό σου, το πεπρωμένο της υπόστασής σου. Και εκεί πάνω στο φέρετρο την ώρα του τελευταίου αποχαιρετισμού δεν σταμάτησες να είσαι αφιερωμένη και αφοσιωμένη στην τέχνη σαν κορυφαία του χορού. Θα έκανες τα πάντα για να μείνεις εδώ παρούσα και ακμαία και να συνεχίσεις μα οι θεοί άλλα αποφάσισαν για σένα, δώσανε τα κλειδιά της ομορφιάς σου πίσω και σε κάλεσαν κοντά τους να τους ομορφύνεις την παρέα, να τους αναπαραστήσεις. Η ζωή της γυναίκας είναι αγάπη, πόνος και αφοσίωση είπε ο δάσκαλος Μπαλζάκ. Και εσύ τα κατάφερες και τα τρία γιατί είχες περίσσευμα, είχες να προσφέρεις ακόμα και όταν υπέφερες, δεν σκεφτόσουν τον πόνο μα τη ζωή και την αφοσίωση. Το πέρασμά σου από αυτόν τον μάταιο κόσμο χαρακτηρίστηκε όντως από αγάπη για τον σύντροφο, μέντορά σου και στήριγμα σου Ντιέγκο Ριμπέρα – ένας από τους εξέχοντες ζωγράφους της μεξικάνικης αλλά και παγκόσμιας καλλιτεχνικής σκηνής – εκείνος σαν οικογένεια και πατέρας και αγαπητικός στάθηκε στο πλάι σου σαν βασανιζόσουν από πόνο μιας και χτυπήθηκες άσχημα από τη μοίρα. Είχες όλη τη ζωή μπροστά σου και όμως άλλα ήταν γραμμένα για σένα και σε νεαρή ηλικία λόγω ενός ατυχήματος έμεινες να συλλογίζεσαι το μετά. Αυτό το ατύχημα σου στέρησε πολλές χαρές και κατέφυγες από αφοσίωση στην τέχνη, την οποία υπηρετούσες με ζήλο και σθένος μέχρι και λίγο πριν αφήσεις την τελευταία σου πνοή, κουρασμένη και ταλαιπωρημένη από την αδυναμία σου. Ο Πικάσο είχε πει στο Ντιέγκο πως ούτε εγώ, ούτε ο Ντεραίν, ούτε κανείς από εμάς δεν μπορεί να φτιάξει ένα κεφάλι όπως το φτιάχνει η Φρίντα. Αν δεν το κατάλαβες καλή μου Φρίντα, υπήρξες παλικάρι ανάμεσα στους άντρες και τους σαγήνευσες όλους και καθέναν ξεχωριστά γιατί έλαμπες με την παρουσία σου και κανείς δεν μπορούσε να μείνει ασυγκίνητος από τα υπέροχα και εκφραστικά σου μάτια, από τα μαλλιά σου που έλουζαν το πρόσωπό σου, από την κίνησή σου που έμοιαζε με ελαφιού. Υπήρξες και Κάλο και κάλλος της ανθρωπότητας, ένα λουλούδι που άνθιζε μοναδικά και δίχως ρυθμό, μια παπαρούνα που ξαφνικά ξεφύτρωνε εκεί που πριν δεν υπήρχε ζωή και άπλωνε ζωή γύρω της σα μέλισσα. Γεννήθηκες από το όστρακο της Αφροδίτης στο Μεξικό, σαν ο Μποτιτσέλι να είχε εσένα στο μυαλό του όταν ζωγράφιζε. Από μικρή είχες μέσα σου τη φλόγα της αρτίστας ενάντια στο πνεύμα των καιρών που ήθελαν την γυναίκα έρμαιο των αντρών και εξαρτημένη από την εξουσία τους. Εσύ ως ιέρεια με αυτά τα θαυμάσια και γεμάτα φαντασία χρώματα ξεχώριζες. Όσο για τα ρούχα που έπεφταν σαν πέπλα μυστηρίου πάνω στο λαιμό σου φαινόσουν από νωρίς ότι θα αποτινάξεις αυτό τον ρόλο της παθητικής γυναίκας μιας και έκρυβες ένα αγρίμι βαθιά μέσα σου και αυτό θάμπωνε και σκίρτηζε τα ανδρικά βλέμματα. Είχες μία απαράμιλλη δυναμικότητα σπάνια για γυναίκα, ήσουν μια Αθηνά και μια Άρτεμις ταυτόχρονα. Δεν είναι τυχαίο πως η εμφάνισή σου στα νιάτα σου δεν θύμιζε καθόλου τη γυναίκα που θα σαγήνευε τον Ντιέγκο Ριβέρα όταν θα τον συναντούσε τελικά επιμένοντας να του δείξει έργα της. Είχες δίψα για δημιουργία και δεν θα άφηνες την ευκαιρία να πάει χαμένη. Είχες την θέληση να πρωταγωνιστήσεις και αυτό θα το διεκδικούσες με κάθε πιθανό τρόπο. Κυνήγησες με επιμονή και αποφασιστικότητα τα όνειρά σου μέχρι το τέλος της διαδρομής και ήταν τότε που βρέθηκες κοντά στον τότε maître της μεξικάνικης ζωγραφικής για να δει τα έργα σου και να σου εξασφαλίσει πως θα σου παρείχε πρώτα από όλα την ειλικρινή του άποψη για αυτό που θα του έδειχνες. Μα ήσουν περίπτωση γυναίκας που δεν ντρεπόσουν, χιμούσες και πάντα στεκόσουν ίσια απέναντι στο ισχυρό φύλο. Ο χαρακτήρας σου ήταν ανέκαθεν τέτοιος που δεν θα δεχόσουν σε καμία των περιπτώσεων ελεημοσύνη και γλυκά λόγια του αέρα. Είχες την αστείρευτη και εξωπραγματική δύναμη, αν αποδεικνυόταν ότι δεν ήσουν ικανή να αποδεχτείς την απόρριψη του έργου σου και να στραφείς σε άλλα μονοπάτια. Μα δεν ξέρω ποιος θεός και ποια μούσα, ποια θεότητα των Μάγιας και των Ίνκας σου χάρισε το μαγικό ραβδί του χρώματος και εσύ το θεοποίησες, το εξύψωσες σαν Χερουβείμ. Ο Ριμπέρα, όπως ήταν φυσικό, μαγεύτηκε και εξεπλάγη από το καλώς εννοούμενο θράσος σου και το εξαιρετικό ζωγραφικό σου ταλέντο, πώς θα μπορούσε άλλωστε να αντισταθεί στην κομψότητα και την αριστοκρατική σου αύρα παρά το γεγονός πως καταγόσουν από φτωχή οικογένεια. Κυρίως όμως γοητεύτηκε από την προσωπικότητα που είχε απέναντί του σε σημείο να σε ερωτευτεί σφόδρα δίχως να το καταλάβει. Ο έρωτας που ένιωσες και εσύ για αυτό το μάγο της ζωγραφικής θα εξελισσόταν σε αγάπη και σε πόθο, στη συνέχεια σε μίσος και πάλι σε αγάπη για αυτόν που ποτέ δεν μπόρεσες να αποχωριστείς παρά μόνο φυσικά, με το θάνατο σου. Νοερά και ψυχικά ποτέ δεν χωρίσατε μα ούτε και απομακρυνθήκατε. Παρ’ όλα τα προβλήματα, τις ζήλιες και τις διενέξεις που σκίαζαν κατά καιρούς τη σχέση σας ήταν εκείνος που σε στήριζε σε κάθε σου βήμα και στεκόταν στο πλάι σου, αυτά άλλωστε δεν ξεχνιούνται Φρίντα. Τώρα πια είστε και πάλι μαζί, ο ένας δίπλα στον άλλο για την αιωνιότητα, αγκαλιά κάτω από ένα δέντρο με τα πινέλα σας να πειράζει ο ένας τον άλλον. Εκείνος αναγνώρισε την καλλιτεχνική σου φλέβα, εκείνος σε συμβούλευε χωρίς να επιδιώκει να σε επηρεάσει και δίχως να έχει κάτι να κερδίσει. Το ταλέντο σου ήταν έμφυτο, ήσουν γεννημένη ζωγράφος και καλλιτέχνης στην κυριολεξία και εκείνος απλά συνέδραμε στην καλλιέργεια της μοναδικότητάς σου με συμβουλές. Είχατε μία σχέση ιδιαίτερη, βαθιά ολέθρια σε όλο της το φάσμα αλλά πάνω από όλα υπήρξε ανθρώπινη και μεγαλειώδης. Εντάχθηκες χάρη στον Ριμπέρα στους καλλιτεχνικούς κύκλους της εποχής σου και έτσι έγινες γνωστή στην Αμερική και στην Ευρώπη με εκθέσεις και αναγνωρισιμότητα που θα ζήλευαν πολλοί στο χώρο αυτό. Να ποιο ήταν το αντίβαρο λοιπόν για το βαθύ πόνο που κατέτρωγε το σώμα σου κάθε μέρα, αυτό ήταν το τίμημα που κλήθηκες να πληρώσεις. Αυτό τον πόνο πάντως τον αισθάνθηκες πολύ έντονα και πολύ νωρίς γιατί ήδη καλή μου Φρίντα στα δεκαοχτώ σου χρόνια και γυρνώντας με το λεωφορείο σπίτι παθαίνεις αυτό που έμελλε να σε καταδικάσει για μια ζωή. Και δεν ήταν τόσο το γεγονός πως δεν μπορούσες να κάνεις αυτά που ήθελες αλλά γιατί δεν τα απόλαυσες όσο ήθελες και όπως ήθελες, με την τρέλα και την ξεγνοιασιά που θα επιθυμούσες. Αυτό το ατύχημα στη σπονδυλική σου στήλη ήταν ένα γεγονός που βύθισε την οικογένεια σου αλλά κυρίως εσένα σε βαθιά θλίψη μιας και οι γιατροί σου ανακοίνωσαν πως θα είχες για πάντα κινητικά προβλήματα τα οποία δυστυχώς θα έβλεπες να επιδεινώνονται χρόνο με τον χρόνο με τελικό αποτέλεσμα την ολική παράλυσή σου. Και πάνω στα νιάτα σου πως να αντέξεις ένα τέτοιο ισχυρό σοκ, πώς να δώσεις γροθιά σε μια τέτοια στροφή της μοίρας και πως να μην οδηγηθείς συνειδητά στη λύση της ζωγραφικής ως τη μόνη διέξοδο απελευθέρωσης; Κανείς όμως δεν μπόρεσε να σε ψυχολογήσει και να ερμηνεύσει το σθένος σου. Η δύναμη που έκρυβες μέσα σου υπήρξε δύναμη Δαβίδ εναντίον Γολιάθ και το πείσμα σου θα σε βοηθούσε να πραγματοποιήσεις όλα αυτά για τα οποία είχες στρατευθεί, δηλαδή να χαρείς τη ζωή και τον έρωτα με τον Ριμπέρα και να ασχοληθείς με τη ζωγραφική που τόσο αγαπούσες. Το άστρο σου ήταν τόσο φωτεινό που δεν μπορούσε να σβήσει με τίποτα, ο διακόπτης της επιθυμίας σου για δημιουργία ήταν παντοτινά αναμμένος. Ακόμα και στο τέλος της ζωής σου που σε καθήλωσε απότομα σε αναπηρικό καροτσάκι πήγαινες σε εκδηλώσεις διαμαρτυρίας μιας και ήσουν συνειδητοποιημένη καλλιτέχνης, αντιτασσόσουν σε κάθε αντιδημοκρατική πράξη και υπερασπιζόσουν μέχρι τελικής πτώσης με κάθε μέσο την ανάγκη για ελευθερία. Πώς άλλωστε μια γυναίκα ανεξάρτητη και ελεύθερη σαν και εσένα να μπορούσε να πράξει διαφορετικά; Στους φίλους και γνωστούς δεν αποκάλυπτες ποτέ τον πόνο σου γιατί ήσουν νύμφη της δράσης και σιωπηλή μαχήτρια. Γιατί νικούσες καθημερινά την οδύνη που περνούσε από μπροστά σου σαν πυγμάχος, αυτόν τον φρικτό πόνο τον κρατούσες μέσα σου και λειτουργούσε αυτοκαταστροφικά έτσι που εσύ, μακριά από τα μάτια των άλλων, πολλές φορές μη γνωρίζοντας τι άλλο να πράξεις αντιδρούσες βλάπτοντας τον εαυτό σου. Εκεί έρχεται ο άλλος σου εαυτός, το άλλο σου μισό, η αφοσίωσή σου στη ζωγραφική, η άρνηση να τα παρατήσεις γιατί η τέχνη έμελλε να είναι το απέραντο καταφύγιο, η άντληση χαράς και ενέργειας, το φάρμακο που σε κράτησε ζωντανή. Εκεί εκδήλωνες τις εσωτερικές σου ανησυχίες και εξωτερίκευες όλα αυτά που αισθανόσουν στην ψυχή σου. Σχεδόν όλα σου τα έργα μετά το ατύχημα είναι καθαρά αυτοβιογραφικά και αποπνέουν το θλιβερό συναίσθημα της αδυναμίας που ένιωθες. Δεν μπορείς να βάλεις το αγρίμι σε κλουβί και εσύ ήσουν ο πάνθηρας που δεν δεχόταν το δεν και το μη, ξεπερνούσες τα όρια και ας πονούσες. Θυμάσαι μήπως πως μια μέρα πριν φύγεις από τη ζωή σε πήγαν στη δική σου αναδρομική έκθεση παρουσία φίλων και γνωστών προσωπικοτήτων και όλοι σε προσκυνούσαν σαν επιτάφιο γύρω από το κρεβάτι σου μιας και είχες μείνει εντελώς παράλυτη; Ζούσες στον ύπνο σου τους εφιάλτες του τέλους, την τραγωδία του αιώνιου αποχαιρετισμού από το μάταιο αυτό κόσμο και εσύ ως ένας θηλυκός Βαν Γκογκ έβλεπες το τέλος σου σιγά σιγά να φτάνει δίχως να μπορείς να το σταματήσεις, σαν μια κλεψύδρα που σιγά σιγά φτύνει ό,τι έχει μέσα της και δεν της μένει άλλο σάλιο. Οι σκοτεινές φιγούρες στα έργα σου, οι «όμορφα» τερατώδεις μορφές που αναπαριστούσες σου έδιναν κουράγιο. Και εσύ με τη μορφή σου να αλλάζει προϊόντος του χρόνου παρουσιαζόσουν πια στον καμβά με κομμένα μαλλιά σε αυτοπροσωπογραφίες που έφτιαξες και αυτό σήμαινε πως πια ανεβαίνεις για τα καλά το Γολγοθά σου. Η δυστυχία σου ήταν εμφανής σε κάθε σου πίνακα, σαν ένας άλλος Σαμψών που του έκοψαν τα μαλλιά αναζητούσες διέξοδο στον πόνο και τα έργα σου δραματικά, καταθλιπτικά αλλά και ζωντανά κολυμπάνε μαζί σου μέσα στη θλίψη σου, εκεί κάτω στον Αχέροντα, στο δικό σου Άδη. Η ζωντάνια αυτή με την οποία έντυνες τους πίνακες έμοιαζε με τη σχεδία του Ζερικώ, ένα πλοίο που πάντα περιμένει την ελπίδα και δεν απογοητεύεται, δεν παραδίνεται αλλά μάχεται για την επιβίωση. Μα όλο αυτό το συναίσθημα νίκης πηγάζει από τη θέλησή σου να αποδώσεις κάθε σκέψη σου, κάθε ανησυχία σου και κάθε κλάμα, το δάκρυ που κυλάει έμμεσα στον θεατή που ζει μαζί σου κατά μια έννοια το τέλος σου και σαν σε βλέπει θυμάται τους πίνακες του Τζότο και συμπάσχει. Και έφτασε η στιγμή να μας πεις το ύστατο χαίρε δίχως να το ορίζεις αυτό το τέλος. Ήταν μια αποφράδα μέρα του Ιουλίου του 1954 και με ούριο άνεμο πια ταξιδεύεις γαληνεμένη και απαλλαγμένη από βαρίδια στο ζωγραφικό σου παράδεισο, σε μια θάλασσα ανοιχτή να βρέχεσαι από τα κύματα και να ατενίζεις τη θάλασσα που τόσο παρούσα ήταν στα έργα σου. Ναι και τώρα που πάλι σε κοιτώ με δέος και νοσταλγία εσύ μου γνέφεις σαν πονηρή αλεπού και με προσκαλείς να μείνω να σε κοιτώ και να ζήσω, γιατί και εσύ δεν εγκατέλειψες ποτέ την προσπάθεια να ζήσεις, να περπατήσεις και να διανύσεις το χρόνο ρουφώντας τον μέχρι το μεδούλι. Ανίκητη και θαρραλέα, γεμάτη φως και λάμψη αντικατοπτρίζεις πλήρως το τι σημαίνει Φρίντα γιατί υπήρξες ένα πνεύμα ελεύθερο, ασυμβίβαστο και ανεξάρτητο, μια γυναίκα μύθος και ύμνος και εμείς τυχεροί που σε μαθαίνουμε μέσα από το αξεπέραστο έργο σου. Καλή αντάμωση γλυκιά μου Φρίντα!
