Η κεκτημένη σοφία και ταυτόχρονα η ακόρεστη διάθεση για γνώση μπορούν να κινούνται παράλληλα σε έναν άξονα που η μία να τροφοδοτεί την άλλη. Ο κόσμος της γνώσης είναι αστείρευτος και η απόκτηση της γνώσης είναι αδιαμφισβήτητα ένας αέναος αγώνας που δεν έχει τέλος. Ο Εντγκάρ Μορέν ήδη από την αρχή του βιβλίου του είναι ξεκάθαρος καθώς σκοπός του δεν είναι σε καμία περίπτωση να κουνήσει το δάκτυλο σε κανέναν, μόνη του επιθυμία είναι μέσα από το βιβλίο αυτό να μοιραστεί μαζί μας την πολύχρονη εμπειρία του και να αντλήσουμε εμείς κάποια διδάγματα από αυτήν για καλό δικό μας. Η έπαρση και η αλαζονεία δεν ταιριάζουν στον σπουδαίο Γάλλο στοχαστή και αυτό όπως κάθε του βιβλίο είναι ένας θησαυρός που αξίζει να ανακαλύψουμε.
Ένας αιώνιος έφηβος είναι ο Μορέν και καλούμαστε να τον αφουγκραστούμε
Έχει πλέον κλείσει τα 100 του χρόνια και έχοντας στην πλάτη του την ιστορία της σύγχρονης Ευρώπης γράφει ακόμα ένα βιβλίο αποδεικνύοντας την αστείρευτη διαύγειά του, προσφέροντας μαθήματα ιστορίας απέναντι σε όλους μας, μαθήματα που σίγουρα τα χρειαζόμαστε μιας και η τεχνολογία που τείνει να σαρώσει τα πάντα στο πέρασμά της δεν μας αφήνει να εντρυφήσουμε σε καμία επιστήμη. Ο Μορέν με την άποψή του πως οι επιστήμες αλληλεπιδρούν και άρα επικοινωνούν μεταξύ τους ως συγκοινωνούντα δοχεία, με αυτό το βιβλίο μας καλεί να επαναξιολογήσουμε τη στάση μας και την θέση μας απέναντι στα πράγματα. Ο σημερινός άνθρωπος οφείλει να ακούσει τις σειρήνες του Μορέν και να αντλήσει για το δικό του καλό όλα αυτά τα οποία ο ίδιος καταγράφει.
Δεν θα μπορούσε ο σπουδαίος δάσκαλος να μην αναφερθεί σε γεγονότα που σημάδεψαν τη γηραιά ήπειρο, σε συμβάντα ιστορικά και κοινωνικά, πολιτικά αλλά και προσωπικά, αντλώντας τα από το θησαυροφυλάκιο της τόσο σπουδαίας ζωής του που απλώνεται παντού. Ταξίδεψε, έζησε, ερωτεύτηκε, έγραψε και ξαναέγραψε και είναι σήμερα στη θέση να μας προσφέρει απλόχερα τα δικά του απομνημονεύματα. Αναφέρει χαρακτηριστικά: “Η ζωή, για κάθε άνθρωπο ον, είναι από γεννήσεως απρόβλεπτη, κανείς δεν ξέρει τι θα συμβεί με τη συναισθηματική του ζωή, με την υγεία του, με τη δουλειά του, με τις πολιτικές του επιλογές, με τη διάρκεια της ζωής του, με την ώρα του θανάτου του”. Μιλάει μια απλή γλώσσα και δεν απευθύνεται με στομφώδες ύφος στους αναγνώστες του γιατί σκοπός του είναι να φέρει το κοινό κοντά στον τρόπο σκέψης του.
Σύγχρονος και επίκαιρος, ζωντανός και όχι παρελθοντολάγνος, ο Μορέν μιλάει στη γλώσσα των ανθρώπων του σήμερα με βλέμμα στο μέλλον και με στοχαστικό λόγο που κανέναν δεν μπορεί να αφήσει ανεπηρέαστο γιατί καθώς ο κόσμος όλο και μεταβάλλεται, εκείνος μεταβάλλεται μαζί του ζώντας σε μια κοινωνία που βράζει και αναζητά λύσεις, δύσκολες πολλές φορές. Ο ίδιος βρίσκεται σε αέναη αναζήτηση απαντήσεων σε ερωτήματα που θέτει ο ίδιος και μας θυμίζει το δικό μας Αντώνη Σαμαράκη, που δεν έπαψε ποτέ να είναι κοντά στους εφήβους. Έτσι και ο Μορέν, χρησιμοποιεί τη γραφή του και όλα όσα έχει στο νου του για να δώσει ο ίδιος κάποια οπτική γωνία και να προσεγγίσει φλέγοντα ζητήματα. Η ιστορία εξάλλου και τα γεγονότα που παραθέτει δεν είναι μόνο διδακτικά ως προς το ιστορικό τους παρελθόν.
Η ιστορία δυστυχώς επαναλαμβάνεται και η ιστορία είναι ένα τεράστιο πηγάδι διότι μπορεί οι εποχές να αλλάζουν, οι άνθρωποι όμως όχι και επαναλαμβάνουν με ιδιαίτερη ευλάβεια τα ίδια λάθη. Ο Μορέν δεν είναι μόνος σε αυτό το βιβλίο, έχει πλάι του όλους τους σοφούς και κάνει αναφορά σε πολλά βιβλία, βιβλία τα οποία είναι και για μας μια πηγή γνώσης. Η γνώση φέρνει τη γνώση και έχει ανάγκη τη γνώση και αυτό ο Μορέν το υποστηρίζει με κάθε τρόπο. Ο ίδιος έζησε τη ζωή ως μέλος σε παρέες διανοουμένων της εποχής του, ως μέλος αντίστασης κατά των Ναζιστών, μέσα από το δικό του προσωπικό μετερίζι πάλεψε για τις ιδέες του και βρέθηκε παρών σε πλήθος σημαντικών γεγονότων. “Βρήκα πολλές φορές την ποίηση στον δρόμο, σε μια αγορά, ένα εστιατόριο, και κυρίως κοιτάζοντας στο μετρό πρόσωπα γυναικεία, νέα, ώριμα ή ηλικιωμένα, πρόσωπα μ’ ένα μυστήριο ανεξιχνίαστο”.
Με διεισδυτική ματιά και με νεανική ενέργεια που πολλοί θα ζήλευαν, ο Μορέν ζει μέσα από τη γραφή, αυτή του δίνει ζωή και τον κινητοποιεί να μένει δραστήριος, να μην σταματά να αποτελεί ενεργό μέλος μιας κοινωνίας που τον έχει ανάγκη. Και ο ίδιος δεν κρύβει βέβαια τα τρωτά του σημεία, τις αδυναμίες του, φωνάζοντας πως δεν είναι παρά ένας άνθρωπος που απλά θέτει ερωτήματα, ένας ακούραστος και ακαταπόνητος σκαπανέας που δεν διστάζει να μιλήσει. “Η γνώση κάθε έμβιου όντος δεν μπορεί να διαχωριστεί από το πλαίσιό της, γιατί κάθε έμβιο εξαρτάται από το περιβάλλον του, από το οποίο πρέπει να αντλεί ενέργεια και πληροφορία για να ζήσει”.
“Η ανθρώπινη ιστορία είναι σχετικά νοητή εκ των υστέρων, αλλά πάντα απρόβλεπτη εκ των προτέρων”
“Η εξαετής διαμονή μου στη Σταλινία με εκπαίδευσε στη δύναμη της αυταπάτης, της πλάνης και του ιστορικού ψέματος”
