Η σημαντικότητα της προσωπικότητας και της γραφής του Κάφκα είναι ένα θέσφατο, είναι ένα δεδομένο αδιαμφισβήτητο. Αυτό που επίσης ξεχωρίζει από την καφκική σκέψη είναι οι ίδιες του οι αγωνίες και τα βιώματα που βίωσε σε μια κρίσιμη ιστορικά εποχή αλλά και σε μια συγκυρία οικογενειακή που για τον ίδιο είναι επιταγή βασανιστική ως προς την ψυχή του αλλά επιτυχής ως προς την γραφή του με την έννοια πως η λύτρωσή του γίνεται και η σφραγίδα, το σημάδι του ξεχωριστού λογοτεχνικού του ύφους, του αφηγηματικού του σύμπαντος. Στον τόμο αυτό, σε αυτή την υπέροχη και ιδιαίτερη έκδοση υπάρχει η υπογραφή του μεταφραστή Θοδωρή Τσομίδη και το επίμετρο που επιμελήθηκε ο Θανάσης Τριαρίδης του οποίου έτυχε να παρακολουθήσω ομιλία για την Σαλώμη του Όσκαρ Ουάιλντ, ήμουν τυχερός. “Ας ονομάσουμε αυτήν τη διδαχή πού δεν διδάσκει ~ αποδιδαχή ~. Αυτό είναι το είδος του Κάφκα” αναφέρει πολύ εύστοχα ο Τριαρίδης στο επίμετρό του.
Ένας ίδιος αλλά και αλλιώτικος Κάφκα που κινείται στα όρια της προσωπικής του λογικής
Ο Έρμαν Έσσε στην εισαγωγή της εξαιρετικής έκδοσης από τις Ροές γράφει σχετικά με τον Κάφκα: “Ο Κάφκα ανήκει σ’ εκείνους τους ανθρώπους που πέρασαν τη ζωή τους μέσα στην αμφιβολία και τη μοναξιά και που συχνά θεωρούσαν την ίδια τους την ύπαρξη, την πίστη τους και τα πνευματικά τους στηρίγματα βαθιά προβληματικά”. Ο Κάφκα είναι μια ψυχή που ζει στο πουθενά και που η ψυχή του βασανίζεται και ταλαιπωρείται από τον κόσμο ο οποίος τον περιβάλλει και του οποίου είναι θύμα του. Είναι αποκομμένος από τον κόσμο που τον τραυματίζει και για αυτό κλείνεται στον εαυτό του για να ασχοληθεί με την εσωτερική φωνή στην οποία οφείλει να απαντήσει για να λυτρωθεί και να απελευθερωθεί. Ο Κάφκα, όπως και στη Δίκη με πρωταγωνιστή τον κύριο Κ., βλέπει στο σύστημα που χτίζεται και σιγά σιγά διαμορφώνεται μία απειλή για τον σύγχρονο άνθρωπο, ένα τέρας της απρόσωπης εργοδοσίας.
Στα κείμενα που παρουσιάζονται εδώ ενυπάρχει όλος ο κόσμος του Κάφκα που είναι μονίμως πρωταγωνιστής. Στο κείμενο με τίτλο “Ζοζεφίνα η τραγουδίστρια ή ο λαός των ποντικιών” ο αναγνώστης συναντά έναν Κάφκα που με τους συμβολισμούς και τις αλληγορίες του μας οδηγεί στο κέντρο μιας προβληματικής κοινωνικής κατάστασης, ενός πλέγματος δυσαρμονίας και αβεβαιότητας και μόνο μέσα από ένα τέτοιο πλαίσιο θα μπορούσε να μιλήσει για αυτό. Η Ζοζεφίνα είναι ένα αμφιλεγόμενο πρόσωπο για το κοινό που γίνεται βορά σε εκείνο όταν οι ποντικοί, δηλαδή ο λαός, δεν αποφασίζουν να την επαινέσουν. Είναι ένας άλλος Κάφκα και αυτή, είναι ένα πρόσωπο που στέκεται απέναντι σε έναν λαό που δεν λειτουργεί ορθολογικά και ορθόδοξα μα ρέπει προς την κατά το δοκούν επικρότηση. Και στον καλλιτέχνη της πείνας όμως, σε αυτό το λογοτεχνικό υπερόπλο, ξεδιπλώνεται το κουβάρι της φυσιογνωμίας του καταδυναστευμένου από την πείνα καλλιτέχνη που αναζητά σανίδα σωτηρίας χωρίς να γίνεται θύμα μιας παράλογης και άδικης κοροϊδίας.
Παράλληλα, είμαστε ακριβώς στο ξέσπασμα του Α’ Παγκοσμίου πολέμου και ο συγγραφέας Φραντς Κάφκα αποφασίζει να γράψει σε παράλληλο χρόνο δύο συγκλονιστικά κείμενα, το ένα είναι η Δίκη που όλοι γνωρίζουμε και το άλλο είναι η Σωφρονιστική αποικία που πολλοί δεν γνωρίζουμε. Η σωφρονιστική αποικία, όπως ακριβώς και η Δίκη, είναι ο καθρέφτης του συγγραφέα που χαράσσει την ψυχική του ανησυχία στο χαρτί έτσι όπως ακριβώς εγγράφει το μηχάνημα βασανισμού πάνω στο σώμα του καταδικασμένου. Ο Κάφκα είναι συγκλονισμένος από τις περιγραφές που διαβάζει στο βιβλίο του Ρόμπερτ Χάιντλ, Το ταξίδι μου στις σωφρονιστικές αποικίες που εκδόθηκε το 1912. Επιχειρεί με την σειρά του ένα ταξίδι στον απεχθή τρόπο με τον οποίο ο άνθρωπος αποφασίζει να μεταχειριστεί τον όμοιό του, τον “εγκληματία”, τον εχθρό, τον αντιφρονούντα.
Ο Κάφκα τελεί ο ίδιος υπό συναισθηματική σύγχυση και κατάρρευση καθώς χωρίζει με την αγαπημένη του Φελίτσε Μπάουερ και διαλύεται ο αρραβώνας του και η γραφή του είναι η λύτρωσή του απέναντι στον συναισθηματικό πυρετό που υπομένει. Αποτελεί το συγκλονιστικό αυτό κείμενο μια γροθιά στην καθεστηκυία αντίληψη πως στις αποικίες όλα βαίνουν καλώς και πως επικρατεί ορθόδοξη απονομή δικαιοσύνης και ομαλές συνθήκες διαβίωσης. Ο Ευρωπαϊκός πολιτισμός πνέει τα λοίσθια και όλη η κοσμοθεωρία που είχε εδραιωθεί πως δήθεν σέβεται τα ανθρώπινα δικαιώματα και υπερέχει των άλλων πολιτισμών για αυτό τον λόγο καταρρέει εν μια νυκτί. Ο Κάφκα παρουσιάζει τους εξουσιάζοντες αποικιοκράτες να ατιμάζουν κάθε διαφορετική φύση, να φέρονται βάναυσα και με περιφρόνηση και να νουθετούν δια της βίας και της επιβολής βασανιστηρίων στους κρατούμενους “εγκληματίες”.
Τα βασανιστήρια, όμοια με αυτά που περιγράφονται εδώ με πλήρη αποτύπωση της ωμότητας των πράξεων, είναι ζωντανές μαρτυρίες ανθρώπων που τα βίωσαν και δεν είναι αποκυήματα της φαντασίας του συγγραφέα. Ο Κάφκα ανακοινώνει εμμέσως πλην σαφώς, με επικίνδυνα προφητικό τρόπο ,όλα αυτά που θα επακολουθήσουν στην Γηραιά ήπειρο τα επόμενα χρόνια, έτσι όπως οι εξπρεσιονιστές ζωγράφοι τα αποτύπωσαν ωμά και γυμνά στους πίνακές τους καταδεικνύοντας τα δεινά ενός άδικου πολέμου. Το κείμενο του Κάφκα αποτελεί κόλαφο για τις μεθόδους που επιστρατεύει ο σύγχρονος άνθρωπος, ατιμάζοντας και εξολοθρεύοντας το είδος του και είναι ένα κείμενο διαχρονικά ενεργό όπως ενεργή είναι και η απαίτηση να τηρούνται απαρέγκλιτα τα δικαιώματα του ανθρώπου και η αξιοπρέπειά του σε όποιο μέρος της γης και αν βρίσκεται μακριά από ασυδοσία και καταπίεση.
“Είναι ιδιαίτερο μηχάνημα” είπε ο αξιωματικός στον ταξιδιώτη-ερευνητή παρατηρώντας το μηχάνημα σχεδόν έκπληκτος παρά το γεγονός πως του ήταν τόσο γνώριμο”
“Του μαύριζαν την ψυχή. Έκανε την πείνα να φαντάζει ανυπόφορη. Ήταν φορές στη διάρκεια της βάρδιάς τους που ο καλλιτέχνης ξεπερνούσε την αδυναμία του κι έπαιρνε το τραγούδι…”
