Γεννήθηκες μια μέρα του Ιούλη στη Χίο, σε μια δύσκολη εποχή για την Ελλάδα, τρία χρόνια μόλις από την θλιβερή και τραγική συνθήκη της Μικρασιατικής καταστροφής. Σαν αυτή η χρονιά και η μνήμη των γεγονότων να σε σημάδεψε βαθιά μέσα στην ψυχή σου και να σε ακολουθούσε για πάντα Μίκη, σαν να είχες ανάγκη να υπερασπιστείς με κάθε τρόπο εφεξής την πατρίδα σου με κάθε τρόπο. Ζυμώθηκες άλλωστε με τις πολιτικές εξελίξεις ήδη από πολύ νωρίς και πήρες το περίφημο βάπτισμα του πυρός από την περίοδο της κατοχής αγωνιζόμενος για το δίκαιο και την ελευθερία. Η ζωή σου είναι λόγος έμπνευσης για όλους εμάς που με τα τραγούδια σου και την προσωπικότητά σου μας καθοδηγείς και πάντα είσαι στο πλευρό μας. Ποτέ δεν έπαψες ακόμα και στα γεράματά σου να εκφράζεσαι, να γράφεις, να μιλάς ανοιχτά για την καταπίεση, για το άδικο, για όσα σε απασχολούσαν, παρέμενες ενεργός πολίτης και άξιος εκπρόσωπος της ιστορίας της χώρας αλλά και του κόσμου. Δεν περιοριζόσουν, δεν μπορούσες να μην ανοίξεις φτερά και με τη μουσική σου παιδεία αλλά και με την επαφή σου με τον πνευματικό κόσμο, μέρος του οποίου ήσουν και εσύ. Ταξίδεψες σε όλον τον κόσμο και μεταλαμπάδευσες την αγάπη σου στο κοινό που συνέρρεε για να σε δει να διευθύνεις και να σε βρει αγέρωχο πάνω στη σκηνή με την επιβλητική σου παρουσία. Το πάθος σου για τη μουσική ήταν τέτοιο που κατά τα πρώτα χρόνια της Μεταπολίτευσης, τα ελεύθερα εκείνα χρόνια που είχαν παλμό και ένταση οργάνωνες συναυλίες για να ακουστεί ο ήχος των ποιητών ͘ μέσα από τη μουσική σου έμοιαζαν να είναι παρόντες με σένα να τραγουδάς με την χαρακτηριστική και επιβλητική φωνή σου τον λόγο τους. Είσαι ένα μνημείο ζωντανό στον χρόνο, είσαι, και όχι ήσουν, παρών όσο ποτέ διότι δεν είναι σαν να μην έφυγες ποτέ, ακριβώς σαν τα μάρμαρα του Παρθενώνα που στέκονται αιώνες εκεί. Δεν λύγισες, δεν συμβιβάστηκες, δεν δίστασες, ήσουν πάντα στην πρώτη γραμμή με σθένος και με κάθε ικμάδα δύναμης σε εγρήγορση, υπέστης και εσύ όπως και πολλοί συναγωνιστές σου, βασανιστήρια και όμως άντεξες και βρισκόσουν πάντα στις επάλξεις χωρίς φόβο μα με πάθος. Είχες πει κάποτε “…θα πρέπει να πω ότι δε λυπάμαι τον εαυτό μου ούτε το έργο που αφήνω πίσω μου και αδιαφορώ αν θα γίνει στάχτη, όπως σε λίγο θα γίνουμε όλοι, αλλά αυτούς που αγάπησα, που με αγάπησαν και πίστεψαν σε μένα και στο έργο μου”. Ήσουν ανέκαθεν ταπεινός, σεμνός, ήσουν ένας εμπνευσμένος δημιουργός που μελοποίησε τους πιο εξέχοντες Έλληνες ποιητές και τους προσέφερες στο ελληνικό κοινό δημιουργώντας ένα νέο πλαίσιο ποιητικής άνθισης. Είσαι αυτός που συγκίνησε ολόκληρες γενιές με τα τραγούδια, τις μελωδίες σου, είσαι αυτός που διέδωσες την ελληνικότητα απανταχού και κατάφερες να κάνεις το όνομά σου ξακουστό στα πέρατα του κόσμου. Ποιος άλλωστε δεν γνωρίζει το περίφημο συρτάκι, ποιος δεν γνωρίζω τον Ζορμπά, ποια πλατεία και ποια ήπειρος δεν έχει υποδεχθεί τους ήχους της μουσικής σου φέροντας κοντά ανθρώπους άγνωστους μεταξύ τους να χορεύουν ξέφρενα σε κύκλο ζωής; Και πώς άραγε να έχεις φύγει, πώς να το διανοηθεί κάποιος αυτό όταν σιγοτραγουδάμε τα τραγούδια σου και ζούμε στο είναι μας τους στίχους που εσύ ο ίδιος μελοποίησες; Μίκη, είσαι ο δικός μας Μίκης, είσαι ο οικουμενικός Μίκης γιατί τούτος είσαι δικός τους και δικός μας, ποτέ δεν συρρικνώθηκε η προσωπικότητά σου εντός των συνόρων, ο ίδιος υπήρξες αδιαμφισβήτητα παγκόσμια μορφή που έγραψες στην άμμο το όνομά σου και το κύμα δεν το σβήνει, είσαι ο διαχρονικός μας Μίκης. Θα πρέπει να γραφτούν για σένα πολλά βιβλία και ατέλειωτες εκπομπές να παιχτούν για να μάθουμε κάθε επεισόδιο αυτής της τόσο πλούσιας και πολυδιάστατης ζωής σου.“Αυτά που κάνει ένας καλλιτέχνης είναι μια δωρεά για τους ανθρώπους και για τη χώρα του. Δεν είναι δυνατόν να υπάρχει εδώ τόσο χαμηλή στάθμη της μνήμης. Εγώ φιλοδόξησα να συνομιλήσω με έναν λαό υπεύθυνο, με έναν λαό σε μία έξαρση ιστορική. Αλλά αυτή η έξαρση πόσο μπορεί να διαρκέσει; Έναν χρόνο; Δέκα χρόνια;”. Υπήρξες ένας πολυσχιδής άνθρωπος που έζησες μία γεμάτη ζωή, μια ζωή με έρωτες, με μουσική, με πάθος, με αγώνες, με γνωριμίες, με το αίσθημα της υπεράσπισης του δικαίου και της ελευθερίας. Υπήρξες πάνω από όλα υπέρμαχος της δημοκρατίας και της δικαιοσύνης, της ελπίδας για ένα καλύτερο αύριο. Από μικρός είχες καλλιτεχνικές ανησυχίες, είχες ανέκαθεν στο επίκεντρο του μυαλό σου και μέσα στο πνεύμα σου την μουσική ως τρόπο ζωής ενώ ανδρώθηκες μέσα στις πολιτικές εξελίξεις λόγω και του πατέρα σου. Ο πρώην υπουργός Παιδείας Ζακ Λανγκ, που τον γνώριζες καλά από την παραμονή σου στο Παρίσι την περίοδο της εξορίας σου αναφέρει χαρακτηριστικά για σένα Μίκη: “…από το βάθος του πόνου του η κραυγή του υψώθηκε, για να γραφτούν πάνω της οι νότες των μεγαλειωδών συνθέσεών του. Ενάντια στον ναζισμό, ενάντια στον κάθε είδους φασισμό. Ενάντια στις κατοχές, στις δικτατορίες, στους συνταγματάρχες που τον φυλάκισαν και πλήγωσαν βαριά μία από τις πιο πολύτιμες καρδιές στον κόσμο, την καρδιά του ελληνικού λαού, ο μεγαλύτερος καλλιτέχνης εξαπέλυσε τα όπλα της μεγαλοφυΐας του”. Και δεν ήταν ο μόνος που μίλησε για σένα, προσωπικότητες από όλον τον κόσμο σε τιμούν μέχρι και σήμερα έναν χρόνο από τον θάνατό σου που θέλουμε να γίνει μια νέα ανάσταση πνεύματος, σε έχουμε ανάγκη Μίκη να μας ενώσεις για έναν κοινό σκοπό, είσαι πολύτιμος θησαυρός μας Μίκη, μη το ξεχνάς. Αν και Κρητικός στην καταγωγή, γεννήθηκες στη Χίο και μεγάλωσες στη Λέσβο, καθώς ο πατέρας σου βίωνε με τις πράξεις του και τις αντιλήψεις του την συνεχόμενη πολιτική αστάθεια, ήταν η εποχή της έντασης μεταξύ βενιζελικών και βασιλικών, ήταν η εποχή των φρονημάτων που και εσύ ο ίδιος Μίκη θα την ξαναζούσες με την επέλαση της Χούντας των Συνταγματαρχών χρόνια μετά. Βρισκόμαστε σε μία Ελλάδα διχασμένη και εσύ Μίκη είσαι θύμα ως μέλος μιας οικογένειας που έπρεπε να επιλέξει στρατόπεδο και άρα τις συνέπειες αυτής της επιλογής. Ο ίδιος μεγάλωσες με ένα φωνόγραφο που σου είχε φέρει ο θείος σου και μας εκμυστηρεύεσαι με γλαφυρό τρόπο για την εποχή των πρώτων μουσικών σκιρτημάτων που αναπόφευκτα σε σημάδεψαν και σε σφράγισαν, σε διαμόρφωσαν: “Όταν φύγαμε από την Κεφαλονιά και πήγαμε να ζήσουμε στην Πάτρα, μιλούσα μελωδικά. Κάθε φορά που πηγαίναμε σε έναν τόπο διαφορετικό, τα παιδιά ενοχλούνταν από την προφορά μου. Τα παιδιά, άμα μιλάς διαφορετικά, ξινίζουν τα μούτρα τους. Δεν μπορούσα να το ανεχθώ”. Η ζωή σου, Μίκη, είναι η ζωή της Ελλάδας του 20ου αιώνα, των γεγονότων που στιγμάτισαν μια για πάντα τις αφηγήσεις εκείνης της ταραγμένης περιόδου. Μίκη είχες την τύχη να γλιτώσεις από βέβαιο θάνατο υπό την Ιταλική κατοχή και τότε υπέστης και τα πρώτα βασανιστήρια, μαθημένος στις κακουχίες ήδη από πολύ νωρίς και πάλι όμως από αυτές τις συγκυρίες δεν έμαθες κανένα μάθημα και δεν άλλαξες πορεία δράσης και αυτό συνέβη γιατί το θάρρος και η τόλμη σου ήταν συνώνυμα και ταυτόσημα με σένα. Αυτά δηλαδή που θα πράξεις αργότερα θα γίνουν αφορμή να υποστείς αργότερα τον εξευτελισμό στις φυλακές του Ωρωπού και της Μακρονήσου από τους αδίστακτους ασφαλίτες που θα δείξουν το πιο απάνθρωπο πρόσωπό τους με τέτοιο μίσος και μένος απέναντί σου. Όχι άδικα βέβαια γιατί για αυτούς ήσουν μια απειλή, ένας ήρωας που έπρεπε να τον κάνουν να σιωπήσει και δεν είχαν άλλο τρόπο από το να σε καταρρακώσουν και να σε χτυπήσουν για να σταματήσεις, να σε φιμώσουν, να σε πλήξουν ψυχολογικά. Εσύ όμως συνέχισες την πορεία σου ακάθεκτος και πιο ισχυρός από ποτέ, κάθε τους χτύπημα ήταν για σένα λόγος να συνεχίσεις να απαιτείς δικαιοσύνη μα αυτοί δεν καταλάβαιναν, ευτυχώς για σένα. Στο διπλανό κελί ο Ανδρέας Λεντάκης, αυτός ο σπουδαίος αγωνιστής της αριστεράς, βασανιζόταν και εσύ τον άκουγες, να και τα τραγούδια του Αντρέα που ξεπήδησαν μέσα από το κελί σου και αργότερα έγιναν σύνθημα επανάστασης. Μας αποκαλύπτεις πως στην εξορία μετά τον Εμφύλιο διασκεδάζατε και τραγουδούσατε όλοι οι σύντροφοι μαζί έτσι ώστε να δώσετε λίγο χρώμα στις μαύρες εκείνες στιγμές της Ιστορίας γιατί και στη μαύρη σελίδα του Εμφυλίου δεν υπέφερες λίγα, είδες φίλους σου να πεθαίνουν χωρίς λόγο και αυτό σε πίκραινε. Τα θυμάσαι όλα αυτά με συγκίνηση, με λαχτάρα αλλά και με νοσταλγία. Κάπου τότε γνώρισες και την γυναίκα σου, την Μυρτώ, την μετέπειτα μητέρα των παιδιών σου. Μέσα από το πλούσιο φωτογραφικό υλικό που έχουμε στα χέρια μας και μπορούμε να ανατρέχουμε σε αυτό σε θυμόμαστε και έτσι ξεδιπλώνεται το κουβάρι της μακρόχρονης πορείας της ζωής σου. Εικόνες και πρόσωπα μας ταξιδεύουν στον χρόνο και τα ταξίδια σου, ταξίδια που έκανες μέσα από αυτές τις γνωριμίες κορυφαίων προσώπων με αφορμή μουσικά γεγονότα έχουν γράψει ιστορία. Όπως για παράδειγμα την παράσταση για την Αντιγόνη, της οποίας την μουσική έγραψες και κατευθείαν έγινε μεγάλη επιτυχία. Οι μαρτυρίες σου, αυτές που περιγράφονται στα βιβλία, εξομολογήσεις από καρδιάς, τώρα ειδικά που έχεις φύγει από τη ζωή, είναι ακόμα πιο σημαντικές, είναι έγγραφα και τεκμήρια ενός Έλληνα μεγάλου και τρανού, ενός πατριάρχη της μελωδίας ͘ έχουμε τις δικές σου καταθέσεις καταγεγραμμένες και μπορούμε και ανατρέχουμε σε αυτές ανά πάσα στιγμή. Είναι μια ευκαιρία να γνωρίσουμε τη σπουδαία διαδρομή σου προς την ίδρυση της Νεολαίας Λαμπράκη ύστερα και από την άνανδρη δολοφονία του Βουλευτή, την βιαιότητα των αντιδράσεων, την πορεία προς το ξέσπασμα της δικτατορίας και όλες εκείνες τις πράξεις υποστήριξης και αναγνώρισης στο πρόσωπό σου από προσωπικότητες όπως ο Ζακ Λανγκ, ο Φρανσουά Μιτεράν, ο Σαρτρ, ο Άρθουρ Μίλλερ και τόσοι άλλοι. Συγκλονίστηκες από τη δολοφονία του Λαμπράκη, συγκλονιζόσουν από κάθε προσπάθεια καταπάτησης του δικαιώματος έκφρασης, από κάθε αυθαιρεσία που είχε ως απώτερο σκοπό την καταβαράθρωση της ανθρώπινης αξιοπρέπειας και την εκπαραθύρωση της προσωπικής άποψης. Οι αφηγήσεις σου δεν σταματούν ποτέ καθώς και μετά την αποκατάσταση της δημοκρατίας Μίκη ήσουν και πάλι παρών με συναυλίες, με συγκίνηση για να ακουστεί η μουσική σου ως μορφή επανάστασης και ως μήνυμα πως κανείς δεν μπορεί να προσβάλλει το δημοκρατικό πνεύμα, ήσουν εκεί να υπερασπιστείς κάθε μορφή αδικίας, να συμπαρασταθείς στην χήρα του δολοφονημένου Αλιέντε, στην γιορτή για την πτώση του τείχους του Βερολίνου, στο λαό της Γιουγκοσλαβίας κατά τους βομβαρδισμούς, δεν έλειπες από κανένα σημαντικό γεγονός γιατί ήσουν ενδεδυμένος με τον μανδύα της ιστορίας και η ιστορία σε λάτρευε ως παιδί της. Μέχρι το τέλος, το επίγειο τέλος, υπήρξες στρατευμένος, ενεργός και δραστήριος πολίτης, ένας άξιος δημοκράτης, ένας θαρραλέος άνδρας, ένας επιφανής άνδρας και ένα συνεχώς ανήσυχο πνεύμα, μία μορφή που δεν εφησυχάζει και σηκώνεται όλο και ψηλότερα για να θυμηθούμε και τον στίχο του φίλου σου Γιώργου Σεφέρη. Να είσαι καλά εκεί ψηλά και ρίχνε και ένα βλέφαρο σε εμάς τους φτωχούς που δεν σε βλέπουμε όπως παλιά. Καλή αντάμωση Μίκη μας στρατηλάτη!
—————————————————————————–
Ο Μίκης Θεοδωράκης (1925-2021) υπήρξε μουσικός, συνθέτης, στιχουργός και πολιτικός, μα πάνω από όλα υπήρξε η διαχρονική φωνή της ελευθερίας και του δικαίου. Η δράση του πολυεπίπεδη απλώνεται σε όλο το φάσμα του ταραγμένου 20ου αιώνα, εκεί όπου η ιστορία τον καλεί να αγωνιστεί. Παγκοσμίως αναγνωρισμένος έγινε σημείο αναφοράς για τη μελοποίηση κορυφαίων ποιητών όπως ο Ελύτης, ο Καβάφης, ο Βάρναλης, ο Ρίτσος, ο Πάμπλο Νερούδα και τόσοι άλλοι καθώς μέσα από τη μουσική του το ελληνικό κοινό έγινε κοινωνός μιας πιο εκδημοκρατισμένης μουσικής παιδείας σε εποχές άνθισης. Ο Μίκης Θεοδωράκης έγραψε μουσική για ταινίες τόσο στο εσωτερικό όσο κυρίως στο εξωτερικό και η μορφή του αναγνωρίστηκε διεθνώς με την προσωπικότητά του να ταξιδεύει απανταχού στον κόσμο. Από τα τέλη της δεκαετίας του 1990, αποσύρθηκε και ασχολήθηκε με την ανάγνωση, τη συγγραφή, την έκδοση των παρτιτούρων του και δημοσίευσε κείμενα για τον πολιτισμό και την πολιτική.
