Ήσουν η κορυφαία του χορού στον κύκλο του Μπλούμσπερι όπου συμμετείχαν σημαντικές προσωπικότητες και στον οποίο και εσύ συμμετείχες ενεργά. Ήσουν η μόνη γυναίκα παρούσα και όμως οι άντρες σε άκουγαν με μεγάλη προσοχή και τους θάμπωνες με τις εισηγήσεις σου και τις παρεμβάσεις σου γιατί ήσουν ρηξικέλευθη. Είχες δυναμικότητα στην έκφρασή σου, είχες ευφυές μυαλό και είχες ρόλο πρωταγωνιστικό στα κοινά του καλλιτεχνικού κύκλου. Ο λόγος σου ήταν πολύτιμος και αυτό αποτελούσε για σένα μια μεγάλη διέξοδο, μαζί με τα πολλά και διάφορα γραπτά σου, στα προβλήματα που σε απασχολούσαν και σε οδηγούσαν σε καταστάσεις θλίψης και εσωστρέφειας. Κανείς δεν μπορεί να σου πει πως δεν πάλεψες να τιθασεύσεις το μέσα σου και τις φωνές στις οποίες ήθελες να επιβάλλεις σιωπή γιατί σε καθιστούσαν δυσλειτουργική στο έργο σου. Εύκολο εγχείρημα δεν ήταν γιατί το καταθλιπτικό σου σύνδρομο σε ακολουθούσε πιστά όπως οι μαθητές τον Χριστό. Υπήρξες πραγματικά γενναία και δεν έκρυψες τις αγωνίες και τις ανησυχίες σου, βρέθηκες εξάλλου πολλές φορές αντιμέτωπη με αυτές. Ανήσυχο πνεύμα από μικρή ηλικία και με πλούσια μόρφωση, πέρασες δύσκολα παιδικά χρόνια αφού έχασες σε μικρή ηλικία τη μητέρα σου – σε ηλικία μόλις 13 χρονών – και τον πατέρα σου λίγα χρόνια αργότερα, αυτά τα γεγονότα ήταν που σημάδεψαν καθοριστικά τη ζωή σου. Από εκείνη την περίοδο άρχισαν να σε κυριεύουν έντονα συναισθήματα λύπης και ψυχολογικής κατάπτωσης, με δύο διαδοχικές νευρικές κρίσεις να κρίνουν ήδη το μέλλον σου και να αποτελούν κρίσιμα σημάδια, τα οποία θα επιδεινωθούν όλο και περισσότερο στο διάβα του χρόνου με αποκορύφωμα το τραγικό σου τέλος. Κάθε ψυχολογική αναστάτωση έχει τις ρίζες της σε προγενέστερα γεγονότα και αυτά τα γεγονότα ρίχνουν άγκυρες μέσα σου γιατί η απώλεια των γονιών σου υπήρξαν για σένα η ταφόπλακα της ψυχικής σου ηρεμίας. Νεαρή έφηβος βρίσκεσαι επί ξύλου κρεμάμενη και πασχίζεις να καταλάβεις τι ακριβώς σου συνέβη, παλεύεις με τα κύματα, ένα από τα βιβλία σου, μήπως και μπορέσεις να προσεγγίσεις τον φάρο, άλλο σου σπουδαίο βιβλίο, μέσα σε μια φουρτουνιασμένη θάλασσα. Σε διακατείχε ο φόβος για το σκοτάδι και δεν μπορούσες να κοιμηθείς παρά μόνο με αναμμένο φως, ενώ οι αυτοκτονικές τάσεις και οι ψυχικές διαταραχές ήταν ένα σύνηθες φαινόμενο στην οικογένειά σου καθώς υπήρχε ιστορικό ψυχικών ασθενειών, από σχιζοφρένεια μέχρι και βαριά κατάθλιψη και εσύ δεν θα ήταν εύκολο να γλιτώσεις από αυτήν του είδους την κατάρα. Όλη σου τη ζωή πάλεψες με τα φαντάσματα της προσωπικής σου μελαγχολίας και της θλίψης που ένιωθες και σε αποσταθεροποιούσε. Αυτό άλλωστε καθρεφτιζόταν στις αϋπνίες σου, την έλλειψη όρεξης και την ασταθή ψυχολογική σου διάθεση. Εν τούτοις, η λογοτεχνική σου δεινότητα παρέμενε άθικτη και δεν έπαψες να γράφεις ακόμα και όταν οι διανοητικές διαταραχές επαναλαμβάνονταν με τακτικούς ρυθμούς σε βαθμό που σε καθόριζαν επικίνδυνα και στοίχειωναν την καθημερινότητά σου. Ψυχή ταραγμένη, ψυχή τρομαγμένη, ψυχή καθημαγμένη, η ζωή σου κύλησε μέσα στην αδυναμία να βρεις τις ισορροπίες σου και όταν τις έβρισκες η χαρά ήταν πρόσκαιρη καθώς βυθιζόσουν και πάλι στα σκοτάδια σου. Από μικρή ηλικία θα αρχίσεις να έχεις επαφή με τη λογοτεχνία και την ανάγνωση εν γένει, καθώς η οικογένειά σου διέθετε τεράστιες βιβλιοθήκες, όπου μπορούσες να βρεις διάφορα αναγνώσματα, μεταξύ άλλων κλασικούς συγγραφείς και αγγλική λογοτεχνία, τα οποία μελέτησες ύστερα και από την προτροπή του πατέρα σου, ο οποίος είχε διαβλέψει την κλίση σου στα γράμματα και έτσι είχε αναλάβει εξ’ ολοκλήρου την εκπαίδευσή σου. Να η πηγή της ψυχικής σου αστάθειας όταν χάνεις τον πατέρα σου, εκπαιδευτή σου και στήριγμά σου σε μια περίοδο τόσο κρίσιμη και τόσο εύθραυστη για σένα. Είχες την ασφάλεια ενός πατέρα που φρόντιζε για σένα, είχε διαβλέψει την κλίση σου και είχε βρει το κλειδί της ευτυχίας σου μέσω της γνώσης. Και όμως εκεί που όλα διαφαίνονταν τόσο ομαλά και ευτυχή ήρθε το χτύπημα της μοίρας να σου αφαιρέσει το απάγκιο και να σε οδηγήσει στην ανασφάλεια, μια ανασφάλεια που από εδώ και πέρα θα σε κυνηγούσε. Το 1896 θα σπουδάσεις ιστορία, αρχαία ελληνικά και λατινικά στο παράρτημα του King’s College αλλά θα λάβεις και μαθήματα βιβλιοδεσίας, τα οποία φάνηκαν πολύ χρήσιμα όταν μαζί με τον σύζυγό σου, το 1914, θα αγοράσετε τα απαραίτητα και θα στήσετε ένα πρότυπο τυπογραφείο. Αυτή η δραστηριότητα υπήρξε ένα πρόχειρο και παροδικό παυσίλυπο στον ταραγμένο κόσμο σου γιατί είχες κάτι με το οποίο να απασχολείσαι και το μυαλό σου δεν κατευθυνόταν σε άλλες στοές και διαδρόμους ανήλιαγους. Όλη αυτή η δραστηριότητα και η δημιουργική ενασχόληση θα συμβάλλει τα μέγιστα στην όσο τη δυνατόν καλύτερη αποκατάσταση της εύθραυστης υγείας σου, να μια πρώτη νίκη αλλά μάλλον πύρρειος νίκη τελικά. Τα μυθιστορήματά σου και οι νουβέλες σου επηρεάζονται από την συναισθηματική και πνευματική σου φόρτιση. Η καταθλιπτική όσο και άστατη στη διάθεση στο βιβλίο Η κυρία Ντάλογουέι είναι αποκύημα της δικής σου προσωπικής ζωής. Η κυρία Ντάλογουέι ταράζεται έντονα από την παρουσία ενός πρώην αγαπητικού της που ήρθε ξαφνικά από την Ινδία, από την λεκτική αντιπαράθεση με μία εκ των πρωταγωνιστριών της βραδιάς αλλά και από την κόρη της, την οποία παρακολουθεί εμβρόντητη να ξεφεύγει από τα δικά της μέτρα και σταθμά και να παρασύρεται από μία διάθεση ερωτική με μία κυρία που θα μπορούσε να είναι η μητέρα της. Είναι το άλλο σου μισό η κυρία Ντάλογουέι, η οποία νιώθει προδομένη, νικημένη και απογοητευμένη από τον περίγυρό της από τον οποίο θα ήθελε πολύ να ξεφύγει ενώ βρίσκεται μπλεγμένη στα δίχτυα του και αδυνατεί να σπάσει τις αλυσίδες. Λύση στα χέρια της κυρίας Ντάλογουέι όπως και στα δικά σου τα τρεμάμενα φαντάζει μία φυγή, μία έξοδος απελευθέρωσης από τα δεσμά που την αλυσοδένουν μέσα της, τον θάνατο που στο μυαλό της κλωθογυρίζει όπως ο άνεμος την άμμο και την σηκώνει στον αέρα. Γράφεις εκ μέρους της ηρωίδας σου με δραματικό τόνο για να ξεδιπλώσεις όλα όσα σε κατατρώγουν και σε καταθλίβουν: «Ο θάνατος είναι εναντίωση. Ο θάνατος είναι μία απόπειρα επικοινωνίας, οι άνθρωποι νιώθουν την ανάγκη να φτάσουν στον πυρήνα που με τρόπο απόκοσμο τους ξεγλιστρά, η εγγύτητα απομακρύνει, ο ενθουσιασμός ξεθυμαίνει, μένεις μόνος. Είναι αγκαλιά ο θάνατος». Είναι όντως μια ομολογία και μια κατάθεση ψυχής μα είναι άραγε αρκετή η έκφραση αυτή; Όλη σου η αφήγηση μαρτυρά μια διάθεση για ποιητικότητα που όμως σε βυθίζει με μία κορύφωση της τραγικότητας του εαυτού σου. Εσύ, που αγάπησες την Ελλάδα και την επισκέφθηκες, μοιάζει να βιώνεις ένα αρχαίο δράμα με όρους σύγχρονης εκδοχής. Μοιάζεις φυλακισμένη στις σκέψεις σου, η αναπόληση είναι μία σχετικά επιθυμητή αυθυποβολή από μέρους σου σε όλα αυτά που την στοιχειώνουν. Και η ευτυχία σου καθορίζεται τελικά άμεσα από αυτό τον διακαή πόθο να αποτινάξεις από πάνω σου κάθε ίχνος λήθης, να εξαϋλωθείς, να απογειωθείς από την πραγματικότητα που σε γεμίζει με λύπη και θλίψη. Σκέψεις και συλλογισμοί ανέκαθεν δεν σε άφηναν ήσυχη να αντιμετωπίσεις τη ζωή με όρεξη και διάθεση και έμοιαζαν οι ικανές δυνάμεις να σε κρατήσουν σε αυτή να είναι υπό εξαφάνιση, η κλεψύδρα να αδειάζει επικίνδυνα. Είχες εξάλλου εκμυστηρευτεί πως από την αρχή η ιδέα του θανάτου είχε εγκιβωτιστεί στο μυαλό σου μα ήρθε η ζωή να σε πάρει μακριά από την ιδέα αυτή για κάποιο καιρό. Άλλαξες κατεύθυνση, προσωρινά από ό,τι φάνηκε μα το χρονικό διάστημα μέχρι την τελική απόφαση υπήρξε ένα βάσανο. Το διάστημα αυτό κράτησε αρκετό χρόνο και σε οδήγησε σε γραπτά που σήμερα διαβάζουμε. Στα γραπτά αυτά ο θάνατος είναι πάντα παρών, αναφέρεσαι σε αυτόν συνεχώς θυμίζοντας στον αναγνώστη πως σου τριβελίζει τον νου και δεν μπορείς να αποκοπείς από αυτήν την επαφή που έχεις από νωρίς με την φυγή. Πάντως για μένα υπήρξες απίστευτα γενναία και θαρραλέα με την κίνησή σου να σκηνοθετήσεις τον θάνατό σου, να λάβεις οριστική απόφαση και να γεμίσεις τις τσέπες σου με πέτρες και με τελική κατεύθυνση την θάλασσα, όλο αυτό το σκηνικό έχει έντονη θεατρικότητα εσύ που λάτρευες το θέατρο. Θα ήθελα πολύ να γνωρίζω τις σκέψεις σου σαν ξεκινούσες αυτή την πορεία δίχως γυρισμό σε άλλα λιμάνια και σε άλλες πολιτείες. Πώς είναι άραγε να βρίσκεσαι στα προπύλαια του θανάτου, πώς είναι το μυαλό να οδηγείται στις στοές εκείνες όπου ο θάνατος είναι το κύριο θέμα και τίποτα πια δεν μυρίζει ζωή, τότε που εσύ και ο εαυτός σου, το σώμα σου και το πνεύμα σου ενώπιος ενωπίω πιάνεστε χέρι χέρι για να γράψετε την ακροτελεύτια πράξη ενός προαναγγελθέντος θανάτου; Θα ήθελα τόσο πολύ να σε ακούσω μέσα σου, εκείνες τις ώρες πριν και τα λεπτά πριν που συνομιλούσες με το είναι σου και σχεδιάζατε το απονενοημένο διάβημα δίχως γυρισμό. Μοιάζει σε μένα αυτό που έκανες με δική σου πρωτοβουλία με τον νεκρό που επιβιβάζεται για να οδηγηθεί από τον Χάροντα μέσω του ποταμού Αχέροντα στον τελικό προορισμό του, τον Άδη. Και θυμίζεις τον Μένιππο που σύμφωνα με τη μυθολογία εικάζεται πως ήταν ο μοναδικός που δεν χρειάστηκε να πληρώσει τον οβολό του, σε λυπήθηκε Βιρτζίνια για τα όσα πέρασες ο ψυχοπομπός Ερμής και σου έδωσε την ελευθέρα για να ησυχάσεις από τα όσα σε βάραιναν τόσα χρόνια. Είθε εκεί που είσαι να απολαμβάνεις την νηνεμία και την γαλήνη. Καλή αντάμωση εκεί ψηλά!
——————————————————————
Η Βιρτζίνια Γουλφ (1882-1941), κορυφαία μυθιστοριογράφος αλλά και δοκιμιογράφος, υπήρξε σημαντική εκπρόσωπος της σχολής νεωτερισμού της αγγλικής γλώσσας που άφησε ανεξίτηλα την σφραγίδα της στην σύγχρονη σκέψη και λογοτεχνία παρά το πρόωρο τέλος της. Έχοντας για χρόνια στις πλάτες της μια βαρύνουσα συναισθηματική και ψυχολογική φόρτιση λόγω της απώλειας των γονιών της θα επιχειρήσει δια μέσου της λογοτεχνίας και της συμμετοχής της σε πνευματικούς κύκλους να διώξει μακριά τις κακές σκέψεις μιας κατάθλιψης που την καταρράκωνε εσωτερικά. Τα μυθιστόρημά της, Ορλάντο, Κυρία Ντάλογουέι, Το δικό σου δωμάτιο και τα υπόλοιπα που μας άφησε παρακαταθήκη είναι αυτοαναφορικά και η ίδια μοιάζει να αυτοβιογραφείται μέσω των ηρωίδων της για να αφηγηθεί τελικά τα δικά της βιώματα. Ιδιαίτερα διεισδυτική και πρωτοπόρος στο ύφος, άφησε πίσω της ένα έργο πολύ αξιόλογο που την κατατάσσει στις εξέχουσες γυναίκες λογοτέχνες.
