Μάρκος Αυρήλιος, ώρα μηδέν. Ένας σπουδαίος στρατηλάτης, ένας σπουδαίος ηγέτης μα πάνω από όλα ένας σπουδαίος άνθρωπος και στοχαστής, από τους πολύ λίγους που πέρασαν από την ρωμαϊκή και την παγκόσμια ιστορία αν δει κανείς τι πρόσωπα παρέλασαν από τη θέση του αυτοκράτορα. Ο Μάρκος Αυρήλιος έλαμψε τόσο με την προσωπικότητά του όσο και με τις αρετές του και τις σκέψεις του, σκέψεις που μετέφερε στο χαρτί στα αρχαία ελληνικά. Είμαστε τυχεροί σήμερα εμείς οι αναγνώστες που έχουμε τη μοναδική δυνατότητα να διαβάζουμε τα απομνημονεύματά του ή καλύτερα την φιλοσοφία ζωής που πρέσβευε καθ’ όλη τη διάρκεια της πολυτάραχης ζωής του. Μελετητής των Αρχαίων Ελλήνων και των φιλοσόφων της ασπάστηκε πολλές από τις ιδέες εκείνες που τον εδραίωσαν ως έναν εκ των πιο εμβληματικών ιστορικών προσώπων όλων των αιώνων.
Ένας κορυφαίος στοχαστής που έγραψε ιστορία με το φιλοσοφικό του έργο, τα εις εαυτόν
Ο Μάρκος Αυρήλιος ανήκε στην περίφημη σχολή των Στωικών, εκείνων δηλαδή που γνωρίζουν πως να αντιμετωπίζουν τις δυσκολίες της ζωής με έναν άλλο τρόπο, με υπομονή και με στωικότητα όπως συνηθίζουμε να λέμε σήμερα για να περιγράψουμε μια ανάλογη κατάσταση. Ο Μάρκος Αυρήλιος περιγράφει τις ανθρώπινες αδυναμίες, την τρωτότητα και τα πάθη του ανθρώπου της εποχής του, πάθη που απασχολούν σε ίσως διαφορετική μορφή και τον σύγχρονο άνθρωπο. Εξάλλου, μπορεί οι εποχές να αλλάζουν αλλά οι άνθρωποι δεν αλλάζουν, διαπράττουν τα ίδια λάθη και οδηγούνται σε παρόμοιες συμπεριφορές. Ο Μάρκος Αυρήλιος με πνεύμα διδακτικό και με την σοφία που τον διακρίνει γράφει κατά τα διαλείμματα ανάμεσα στις μάχες, είναι ένας στρατηλάτης που φιλοσοφεί τη ζωή και συλλογιέται ελεύθερος. Καταγράφει της ψυχής του τις φωνές, τις αγωνίες και τις ανησυχίες έχοντας το βλέμμα στους θεούς, είναι ένας πρώιμος Χριστός και τα λόγια του είναι βάλσαμο.
Οι στωικοί φιλόσοφοι αποτέλεσαν μία σχολή πολύ δημοφιλή στην Αρχαιότητα και σήμερα έχουν το αποτύπωμά τους σε σύγχρονες φιλοσοφικές τάσεις καθώς αυτό που αναζητούμε όλοι στη ζωή μας είναι μια κάποια ισορροπία και διαχείριση προβλημάτων που θα μας προσφέρουν μικρές σανίδες σωτηρίας απέναντι σε όλα αυτά που συμβαίνουν γύρω μας. Είναι οι λεγόμενες μικρές χαρές όπως συνηθίζουμε να τις αποκαλούμε. Οι Στωικοί φιλόσοφοι, όπως άλλωστε αποδεικνύεται και από την εκτενή αφήγηση του συγγραφέα, καταπιάνονται με διάφορα θέματα που αφορούν σε κάθε πτυχή της ανθρώπινης ζωής, σε ζητήματα που καλούμαστε να αντιμετωπίσουμε και εκεί έγκειται η παρέμβασή τους. Φιλόσοφοι όπως ο Ζήνωνας, ο οποίος υπήρξε ο πρώτος Στωικός, έχοντας περάσει μέσα από το μονοπάτι των Κυνικών που του άνοιξαν τον δρόμο για τις δικές του θεωρίες.
Το ζήτημα των Στωικών φιλοσόφων, οι οποίοι πήραν την σκυτάλη από σύγχρονούς τους φιλοσόφους και έβαλαν και εκείνοι το δικό τους λιθαράκι στο χτίσιμο αυτού που σήμερα γνωρίζουμε ως φιλοσοφία, είναι η τακτική να εστιάσουν περισσότερο στο θεωρητικό κομμάτι και να γίνουν πιο προσιτοί και πιο ανθρώπινοι, έτσι κατάφεραν σιγά σιγά να καλλιεργήσουν το έδαφος για να χτιστεί αυτό που σήμερα γνωρίζουμε ως Στωικισμός, που πήρε το όνομά του ως σχολή από την Ποικίλη Στοά. Οι Αρχαίοι Έλληνες στωικοί φιλόσοφοι υπήρξαν ο οδηγός και αναδύθηκαν έτσι νέες αντιλήψεις, νέες φιλοσοφικές απόψεις που διαμόρφωσαν την δυτική σκέψη έτσι όπως την γνωρίζουμε σήμερα. Ο ρόλος του Μάρκου Αυρηλίου υπήρξε κομβικός και θεμελιώδης και εμείς τυχεροί που μπορούμε να τον γνωρίσουμε και έπειτα αν το θελήσουμε να εντρυφήσουμε ακόμα εκτενέστερα στην πλήρη έκδοση των γραπτών του μιας και εδώ έχει γίνει μια πολύ προσεκτική αλλά και περιεκτική επιλογή, η δε απόδοση της Πέρσας Αγραφιώτου στα νέα ελληνικά είναι εξαιρετικά άρτια.
Πολλές φορές θεωρούμε τη φιλοσοφία ως ένα στοιχείο πολυτέλειας, κάτι όχι και τόσο άμεσα αναγκαίο στην καθημερινότητά μας, χανόμαστε στα πιο απλά πράγματα και αναζητούμε λύσεις υλικές που θα μας βγάλουν από το αδιέξοδο ενός συναισθηματικού κενού ή μιας αποτυχίας. Έχουμε κατά νου τη φιλοσοφία ως κάτι παντελώς θεωρητικό που το προσπερνάμε γιατί η ουσία βρίσκεται αλλού, στα πιο άμεσα και απτά. “Η φιλοσοφία μου χάρισε την ετοιμότητα να αντιμετωπίσω οποιαδήποτε στροφή της μοίρας” θα μας πει ο Διογένης ο Κυνικός και πόσο δίκιο έχει. Διαβάζοντας κλασικούς φιλοσόφους δεν κερδίζουμε απλά την επαφή με ένα βιβλίο, ερχόμαστε σε επαφή με μια ολόκληρη κοσμοθεωρία για το πώς κινούμαστε, τι σκεφτόμαστε, πώς αντιδρούμε σε δυσκολίες και προβλήματα που εμφανίζονται.
Κακώς έχουμε κατά νου την φιλοσοφία ως κάτι παντελώς θεωρητικό που το προσπερνάμε γιατί η ουσία βρίσκεται αλλού, στα πιο άμεσα και απτά, αυτά που το βιβλίο αυτό προσφέρει στο κοινό αναγνώστη και όχι στον ειδικό. Μη λησμονούμε πως δεν υπάρχει παρθενογένεση σε κανέναν τομέα αλλά οι ιδέες προκύπτουν όταν οι στοχαστές πατάνε σε παλαιότερες πεποιθήσεις και χτίζουν έτσι τη δική τους θεωρία. Η συζήτηση περί φιλοσοφίας όπως άλλωστε και στην τέχνη θα συγκεντρώνεται όλο και περισσότερο στα ανθρώπινα πάθη και τα προβλήματα του καθημερινού ανθρώπου που καλείται να συμβαδίσει με εποχές που αλλάζουν τάχιστα προκαλώντας στον ίδιο δυσκολίες κατανόησης και επιβίωσης σε έναν κόσμο που γίνεται όλο και πιο υλικός. Στοχαστές όπως ο Μάρκος Αυρήλιος είναι και θα είναι αναγκαίοι σε έναν κόσμο που πορεύεται όλο και λιγότερο με πυξίδα το πνεύμα.
“Ένδον σκάπτε! Σκάβε μέσα σου! Εκεί βρίσκεται η πηγή του καλού. Και μπορεί αέναα να αναβλύζει. Αρκεί να σκάβεις”
“Σε τίποτα δεν υστερεί η Φύση από την Τέχνη. Διότι η Τέχνη τη Φύση μιμείται. Κι αφού συμβαίνει αυτό, είναι αδύνατον η Φύση η τελειότερη πάντων και η τα πάντα εμπεριέχουσα, να υπολείπεται σε τεχνική και επινοητικότητα”
