Είναι γεγονός πως η Ανατολή ασκούσε ανέκαθεν γοητεία σε πολλούς δυτικούς συγγραφείς, ζωγράφους, ποιητές όπως ο Ντελακρουά, ο Βαν Γκογκ και πολλοί άλλοι, οι οποίοι και καταπιάστηκαν με θέματα ιδιαίτερα για τα οποία λίγοι γνώριζαν στη Δύση. Ο ιαπωνισμός για παράδειγμα που έγινε γνωστός στα τέλη του 19ου αιώνα στην Ευρώπη μέσα από τη ζωγραφική ήταν απόρροια ταξιδιών ή και μελέτης σχετικά με τον ιαπωνικό πολιτισμό μιας και τα ταξίδια εκείνη την εποχή δεν ήταν ό,τι πιο εύκολο. Ειδικά κατά την περίοδο του 17ου, 18ου αλλά κυρίως του 19ου αιώνα πολλοί περιηγητές βρέθηκαν στην ευρύτερη περιοχή της Ανατολής, μέρη της οποίας είναι οι χώρες της Ασίας όπως η Ιαπωνία, την οποία και μας περιγράφει ο Λευκάδιος Χερν μέσα από τις δικές του ιστορίες γεμάτες συμβολισμούς και αλληγορίες.
Γοητευμένος από την ιαπωνική πολιτιστική κληρονομιά, ο Χερν ξεδιπλώνει τις ιστορίες του
Οι χώρες και περιοχές αυτών των χωρών αποτέλεσαν πηγή έμπνευσης των περιηγητών αυτών που ταξίδεψαν και είδαν από κοντά τις ιδιαίτερες ομορφιές, γνώρισαν τους ανθρώπους και ζήλεψαν την ιστορία αυτών των τόπων. Το ίδιο και ο Χερν λοιπόν, ένας σύγχρονος περιηγητής ο οποίος και αγάπησε την Ιαπωνία και μάλιστα πήρε ιαπωνική υπηκοότητα αφού παντρεύτηκε Γιαπωνέζα. Υπήρξε σπουδαίος μελετητής του μαγικού ιαπωνικού πολιτισμού, ενός πολιτισμού που δεν μπορεί παρά να σαγηνεύσει κάθε ταξιδιώτη. Οι ιστορίες λοιπόν που διαβάζουμε σε αυτή την υπέροχη έκδοση μας φέρνουν πιο κοντά τόσο στο πνεύμα του ιαπωνικού τρόπου σκέψης, στα ήθη και τα έθιμα όσο και στο έργο του Χερν που βασίστηκε σε θρύλους και λαογραφικά στοιχεία για να μας τα προσφέρει ως κληρονομιά.
Οι ιστορίες του Λευκάδιου Χερν έχουν κάτι από τις αφηγήσεις του Αισώπου, του Χανς Κρίστιαν Άντερσεν ή εκείνες του Όσκαρ Ουάιλντ καθώς ξετυλίγεται εντός τους ένας ολόκληρος κόσμος παράξενα μαγευτικός αλλά και εξωτικός μαζί ενώ ταυτόχρονα εγκιβωτίζουν και πολλά μηνύματα προς τον αναγνώστη. Τα διδάγματα αυτά καθώς και αγάπη για τον τόπο μοιάζουν να αποτελούν και το κύριο συστατικό της ιδιαιτερότητας του Λευκάδιου Χερν, ο οποίος παραμένει γνήσιος και αυθεντικός, ένας μελετητής πάνω από όλα και δάσκαλος και ύστερα συγγραφέας και κατά κάποιον τρόπο παραμυθάς. Χωρίς να έχει ακουμπήσει ή να αποτελεί μέλος κάποιας σχολής αφήγησης, ο Χερν έδρασε με το δικό του τρόπο και στάθηκε στην προσπάθεια ερμηνείας και κατανόησης των ιαπωνικών μύθων για να τους μεταφέρει μετά στα δικά του δεδομένα.
Στον εξαιρετικό πρόλογο η μία εκ των δύο μεταφραστών Θεοδώρα Πασαχίδου, ο άλλος είναι ο Άρης Λασκαράτος, μας προσφέρει κάποιες πληροφορίες ιδιαίτερα πολύτιμες σχετικά με τη ζωή και το έργο του Χερν και αναφέρει χαρακτηριστικά: “Σαν παραμυθάς άλλων εποχών συνέλεξε και έγραψε ιαπωνικές ιστορίες – από τη δεξαμενή αυτή αντλεί τρεις ιστορίες και η παρούσα έκδοση – βασισμένος σε προφορικές αφηγήσεις, αλλά και σε ιαπωνικά βιβλία που του διάβαζε η σύζυγός του. Τις καταγράφει χωρίς καμία επιτήδευση”. Και αυτό είναι το μεγαλείο του Χερν, το γεγονός δηλαδή πως είναι ο δάσκαλος μα ταυτόχρονα και ο μαθητής μαζί γιατί ακούει τις ιστορίες, τις επεξεργάζεται, τις αναπλάθει με το δικό του προσωπικό ύφος και ύστερα μας τις χαρίζει.
Το ξεκίνημα της ιστορίας “Διαβάζοντας από ένα ονειροβιβλίο” θυμίζει πραγματικά τους παραμυθάδες άλλων εποχών και μοιάζει σαν να απευθύνεται σε ένα παιδί που μετράει τα άστρα για να θυμηθούμε και το δικό μας Μενέλαο Λουντέμη: “Συχνά, στη μέση της νύχτας, με πιάνω να διαβάζω ένα βιβλίο – ένα μεγάλο βιβλίο -, ένα ονειροβιβλίο. Όταν λέω “ονειροβιβλίο” δεν εννοώ ένα βιβλίο για όνειρα, αλλά ένα βιβλίο φτιαγμένο από ένα υλικό που φτιάχνονται τα όνειρα”. Η δική του συνταγή είναι να προσεγγίσει τον απλό άνθρωπο με μια γλώσσα εξαιρετικά οικεία που όμως είναι εμποτισμένη με στοιχεία εμπνευσμένα από την ίδια την φύση. Εξάλλου, μην ξεχνάμε πως το κύμα για παράδειγμα είναι ένα στοιχείο ιδιαίτερα διαδεδομένο σε Ιάπωνες ζωγράφους και χαράκτες όπως ο Χοκουσάι και ο Χιροσίγκε. Το έργο τόσο αυτών όσο και άλλων θα μπορούσε να είναι η ιστορία του Χερν σε εικόνα.
Οι δημιουργοί, συγγραφείς και ζωγράφοι, ποιητές και χαράκτες στην Ιαπωνία συνομιλούν με τη φύση, την τιμούν, ανοίγουν διάλογο μαζί της και την σέβονται σαν ίδια τους τη ζωή. Είναι εντελώς διαφορετική η σχέση του Ιάπωνα και του Ευρωπαίου με το περιβάλλον και την φύση για αυτό άλλωστε και οι Ευρωπαίοι που είχαν επαφή με την ιαπωνική τέχνη άντλησαν έμπνευση από αυτήν την χώρα και τον τρόπο θέασης του κόσμου. Ο Χερν μοιάζει, μέσω της συζύγου του, να έχει γίνει κοινωνός αυτής της ιαπωνικής φιλοσοφίας και η κατεύθυνσή του και στις τρεις ιστορίες είναι ένας ύμνος προς το υπέρτατο αγαθό, τη μητέρα όλων μας, τη φύση. Εξάλλου, όπως έλεγε και ο οικουμενικός Αριστοτέλης, η τέχνη μιμείται την φύση.
Στην τελευταία ιστορία που ο άνδρας αποχωρίζεται για λίγο από την αγαπημένη του και εκείνη του δίνει ένα κουτί, το οποίο δεν πρέπει με τίποτε να ανοίξει, ο Χερν με την αφήγησή του φέρνει στη μνήμη μας τον μύθο του Ορφέα και της Ευρυδίκης όταν αναφέρει: “Το ταξίδι σου μου φέρνει μεγάλο φόβο ͘ φοβάμαι ότι δεν θα ξαναβρεθούμε ποτέ. Αλλά θα σου δώσω να πάρεις μαζί σου ένα μικρό κουτί που, αν κάνεις ό,τι σου πω, θα σε βοηθήσει να επιστρέψεις κοντά μου”. Αναμφίβολα, η ατμόσφαιρα των ιστοριών του Χερν έχει το δικό της άρωμα και χρώμα και κάθε ιστορία είναι ένα παράθυρο στη δική του οπτική των πραγμάτων.
“Θυμάμαι έναν τόπο και έναν χρόνο μαγικό που ο ήλιος και το φεγγάρι ήταν μεγαλύτερα και πιο φωτεινά απ’ ότι τώρα”
“…ο Χόιτσι με δυνατή φωνή τραγούδησε το τραγούδι της μάχης που δόθηκε στην πικρή θάλασσα, κάνοντας το μπίβα να ακούγεται μαγικά σαν κουπιά που χτυπάνε στα νερά…”
