Ο πολύ σπουδαίος και επιφανής φιλόσοφος Κορνήλιος Καστοριάδης είχε γράψει πως η αρχαία Ελλάδα δεν είναι πρότυπο, ούτε μοντέλο προς μίμηση, όπως άλλωστε δεν μπορεί να είναι κανένα ιστορικό έργο σε οποιονδήποτε τομέα. Θεωρώ, όμως, ότι μπορεί να λειτουργήσει για μας σαν γονιμοποιό σπέρμα, δεδομένου ότι μας επιτρέπει να δούμε εν τη γενέσει τους πληθώρα στοιχείων πάντοτε επίκαιρων – μπορεί και πρέπει να είναι για μας κέντρισμα, έμπνευση και πηγή ιδεών. Μέσα από το παράδειγμα της Αρχαίας Ελλάδας αλλά όχι μόνο, ο Keane ξετυλίγει την ιστορία του πολιτεύματος που ονομάζεται δημοκρατία και προσφέρει στον αναγνώστη, μέσα από μια εμπεριστατωμένη και άρτια μελέτη, πλούτο και πληθώρα πληροφοριών για τον θεσμό που σήμερα απολαμβάνουν οι προηγμένες κοινωνίες ανά τον κόσμο. Η δημοκρατία ως πολίτευμα μπορεί να μην διεκδικεί δάφνες τελειότητας, έχει και αυτή τα τρωτά της σημεία, ωστόσο κατά κοινή παραδοχή είναι επαρκέστερο και αρτιότερο πολλών άλλων ειδών διακυβέρνησης και αυτό επί του πρακτέου.
Η δημοκρατία ως γέφυρα και μοχλός κάλυψης ανισοτήτων και χρηστής διακυβέρνησης χωρών
Ο συγγραφέας εκκινεί την αφήγησή του με αντιπροσωπευτικές αναφορές σε Αρχαία Ελλάδα και Μέση Ανατολή, σε χώρες όπου άνθισε, πριν ίσως και από την ίδια την Ελλάδα, ο θεσμός μιας κάποιας δημοκρατικής έννοιας. Παράδειγμά του οι περίφημες αρχαίες συνελεύσεις της Συρίας- Μεσοποταμίας, περιοχών δηλαδή όπου βρίσκουμε ήδη ψήγματα δημοκρατικής εξάπλωσης σε μια πιο αρχέγονη και πρωτόλεια μορφή από αυτήν που θα γνωρίσουμε αργότερα στην Αρχαία Ελλάδα, ωστόσο τα πρώτα σοβαρά δείγματα είναι εκεί. “…οι αρχαίες συνελεύσεις της Συρίας-Μεσοποταμίας ήταν τόποι όπου καλλιεργούνταν η δημόσια παιδεία, αλλά και η καχυποψία απέναντι στην εξουσία και την τέχνη της, όπως θα αποκαλούνταν αργότερα, πολιτικής (δημόσιες κρίσεις για το ποιος παίρνει πόσα, πότε και πώς). Στην επαρχία και στην πόλη, οι συνελεύσεις αυτές διαμόρφωναν τη ζωή των ανθρώπων. Έπαιζαν ρόλο σε ζητήματα που κυμαίνονταν από διαμάχες για το νερό και τη γη μέχρι ζητήματα φορολογίας και δημόσιας ασφάλειας”.
Ο χρυσός αιώνας του Περικλή θεμελίωσε αναμφίβολα ένα πολίτευμα το οποίο μέχρι σήμερα συνεχίζει να αποτελεί φάρο δικαιοσύνης και ευνομίας, ένα πολίτευμα που αποτελεί την μόνη σανίδα σωτηρίας απέναντι σε κάθε προσπάθεια υποτροπής της εκάστοτε εξουσίας. Το πολίτευμα αυτό δεν είναι άλλο από την περίφημη δημοκρατία που θεσπίστηκε από τον Κλεισθένη και αποτελεί για πολλά έθνη κληρονομιά ανεκτίμητη και πολύτιμη ως προς την ίδια τους την συνέχεια και ύπαρξη. Πρόκειται για ένα πολίτευμα με γερές βάσεις και ισχυρά θεμέλια που στέριωσε χάρη στην φιλοσοφία της συμμετοχής των πολιτών σε αυτήν. Μετά από μία εποχή τυραννίας στην αρχαία Αθήνα, η δημοκρατία ήρθε να δώσει και να προσφέρει λύσεις λογικής, σύνεσης και ηθικής απέναντι σε σφετεριστές της λαϊκής κυριαρχίας που η ίδια η δημοκρατία διαμόρφωσε. Όλοι οι πολίτες είναι ίσοι, υπάρχει ισονομία και ισοπολιτεία, δεν υπάρχει διαχωρισμός προνομίων ανάμεσα σε πλούσιους και φτωχούς και όλοι έχουν δικαίωμα στην άποψη και τον λόγο μέσω της Εκκλησίας του δήμου, μία πρώιμη Βουλή όπου οι άνθρωποι συνδιαλέγονταν και αντάλλασσαν απόψεις περί διαφόρων θεμάτων που άπτονταν της πόλης.
Ο John Keane παρουσιάζει ένα χρονικό και ένα βιογραφικό της δημοκρατίας που είναι ενεργή, δρα και υπάρχει ζωντανή ανά τους αιώνες να θυμίζει πως μέσα από τη δημοκρατία, παρά τα ελαττώματα και τα αδύναμα σημεία της, είναι αυτή που επιτρέπει στις κοινωνίες να ευημερούν. Με αναδρομές στο παρόν, το παρελθόν και το απώτατο παρελθόν, ο ιστορικός του σήμερα μπορεί και αναλύει τα δεδομένα παρέχοντας πολύτιμο υλικό, τόσο φωτογραφικό όσο και επιστημονικό μέσα από αναφορές σε διάφορες περιοχές του κόσμου και σε διαφορετικά γεωγραφικά μήκη και πλάτη της υφηλίου για να οικοδομήσει την ιστορία της δημοκρατίας. Ο σκοπός του και ο στόχος του είναι να μας κάνει κοινωνούς του πολιτικού φαινομένου που σήμερα έχει εδραιωθεί ως ένα εκ των ασφαλέστερων τρόπων διακυβέρνησης χώρας που έχει στέρεες και ασφαλείς βάσεις.
Οι δημοκρατίες οφείλουν σαφώς να ενισχυθούν, οφείλουν να προστατευτούν από δυνάμεις που επιθυμούν τον κατακερματισμό της και τη διάλυσή της ώστε να υπερισχύσουν. Σήμερα, όσο ποτέ, οι δημοκρατίες κινδυνεύουν από λαϊκισμό τύπου Τραμπ και Όρμπαν, από αυταρχικά καθεστώτα τύπου Πούτιν και Ερντογάν, αλλά και από εκείνους που την επιβουλεύονται παριστάνοντας πως την υπηρετούν. Ο συγγραφέας στην ιστορική διαδρομή που επιχειρεί θα αναφέρει τα σημεία εκείνα του πλανήτη όπου είδαν λαμπερό φως και άστρο φωτεινό οι δημοκρατικές διαδικασίες, εκεί όπου γεννήθηκαν η ισότητα και η ισονομία. Τέτοιο παράδειγμα είναι το Κεμπέκ, όπου διαβάζουμε πως το 1791 δόθηκε το δικαίωμα συνέλευσης όταν ήταν ακόμα βρετανική αποικία, γνωστή ως Κάτω Καναδάς.
Αυτό που έχει σημασία σήμερα και εκεί καταλήγει προς το τέλος του βιβλίου του ο συγγραφέας είναι η δημοκρατία της αντιπροσώπευσης να καταστεί και πραγματική δημοκρατία ελέγχου γιατί ο κυρίαρχος λαός είναι εκείνος που οφείλει να έχει τις τύχες στα χέρια του ώστε να αποφευχθούν παραδείγματα οδυνηρά τύπου Δημοκρατία της Βαϊμάρης. Η δημοκρατία του σήμερα είναι ένα σημείο κατατεθέν για όλους, είναι αναμφίβολα μια ιερή κατάκτηση αιώνων και εμείς οφείλουμε όλοι μαζί και ο καθένας ξεχωριστά να γίνουμε η ασπίδα της και ο κλοιός προστασίας της για να μην γίνει παρανάλωμα στα μυαλά ασυνείδητων και άλογων μυαλών.
“Η δημοκρατία επαναπροσδιορίζεται για να σημαίνει έναν τρόπο ζωής που καθιστά την εξουσία υπόλογη δημόσια – μέσα από εκλεγμένους και μη εκλεγμένους αντιπροσωπευτικούς θεσμούς στους οποίους οι άνθρωποι και η βιοσφαίρά τους ξεκινούν από την ίδια βάση”
“Να έχετε πίστη στη δημοκρατία. Δεν είναι πάντα όμορφη, το ξέρω. Το ζω. Έτσι όμως έχουμε κάνει πρόοδο, βήμα το βήμα, γενιά τη γενιά” Μπάρακ Ομπάμα
