Ο κάθε λογοτέχνης έχει την δική του αγαπημένη πόλη, ο Χέμινγουεϊ είχε το Παρίσι, ο Τζόυς το Δουβλίνο, ο Ντάρελ την Αλεξάνδρεια και εσύ Φερνάντο έχεις για μούσα την πανέμορφη θαλασσινή και ηλιόλουστη Λισαβόνα, αυτήν για την οποία μιλάς με τόση τρυφερότητα, γλυκύτητα και φροντίδα. Είναι η δική σου Ιθάκη ή η δική σου Αλεξάνδρεια για να θυμηθούμε και τον φίλο σου Καβάφη στον οποίο είχες εκμυστηρευτεί την αγάπη σου αυτή. Σχεδόν κάθε βιβλίο σου είναι αφιερωμένο στην πόλη αυτή, στα αρώματά της, στα σοκάκια της, στους δρόμους της, στην αύρα που αποπνέει και μαγεύει τον ταξιδιώτη, τον επισκέπτη, και εσένα Φερνάντο που δεν θα χάσεις την ευκαιρία να μας κάνεις κοινωνούς της αγάπης σου αυτής. Γνήσιος ακόλουθος και συνεχιστής των προγόνων σου, όπως ο Μαγγελάνος και ο Βάσκο ντε Γκάμα έφυγες για να διανύσεις το υπέροχο ταξίδι της ποίησης, να γράψεις, να αφηγηθείς, να ξεκλειδώσεις το συρτάρι της σκέψης σου και έπειτα όλα τα συρτάρια της έμπνευσής σου και να φανταστείς χίλιες δύο προσωπικότητες που όμως αφορούσαν εσένα Φερνάντο. Έγινες και εσύ με τον λόγο σου ταξιδευτής του κόσμου, η ποίησή σου έγινε καράβι για να φανταστούμε άλλους κόσμους μακρινούς και εξωτικούς, έτσι όπως τους εμπνεύστηκες όντας για καιρό στην Νότιο Αφρική λόγω της οικογένειάς σου. Εμπνευσμένος συλλέκτης ιδεών και ανεξάντλητος επινοητής προσώπων έμεινες μόνος σου σε όλη σου τη ζωή γιατί ήσουν ταγμένος και αφιερωμένος στην αποστολή της γραφής. Μέσα από τις στοές των ιστοριών σου και μέσα από τα μονοπάτια των συλλογισμών σου ξεπήδησαν τόσοι και τόσοι ήρωες, ο Αλβάρο ντε Κάμπος, ο Ρικάρντο Ρέις, ο Αλεξάντερ Σερτς και τόσοι άλλοι. Από λιμάνι σε λιμάνι και από εμπόριο σε εμπόριο σε τοποθέτησε η ζωή και όμως εκεί στο γράψιμο βρήκες όλο εκείνο το πολύτιμο υλικό για να χτίσεις τις εξαίσιες ιστορίες σου χαμένος σαν τους προγόνους σου σε θάλασσες και σε ανέμους. Eίσαι μαθημένος να εφευρίσκεις και να λειτουργείς λογοτεχνικά υπό το πρίσμα αυτών των διαφορετικών χαρακτήρων και πρωταγωνιστών με διαφορετικά ονόματα γιατί σκοπός σου είναι να χτίσεις πολλαπλά είδωλά σου με απώτερο στόχο να φωτίσεις έναν καθρέφτη της προσωπικής σου μάχης, της μάχης να λύσεις γρίφους και αινίγματα, να καταθέσεις τη δική σου αλήθεια. Θέτεις ερωτήματα και αναζητάς απαντήσεις πασχίζοντας και φιλοσοφώντας διαρκώς και δίχως καμία παύση, από την πρώτη έως και την τελευταία γραμμή, σαν έναν μαραθωνομάχο της γραφής που δεν κουράζεται να γράφει. Σαν τον Έφηβο του Ντοστογιέφσκι, πορεύεσαι με θέληση και πάθος για ανακαλύψεις και νέες εμπειρίες, όπως έκαναν και οι συμπατριώτες σου θαλασσοπόροι των προηγούμενων αιώνων στο διάβα του χρόνου. Η ποίησή σου σάλπαρε μια και καλή για το πάντα και το άπειρο εκεί όπου ο ήλιος συναντά τον ουρανό και εσύ με συντροφιά το ποτό που πάντα συνόδευε το γράψιμό σου, αν και αυτό ήταν που σε στέρησε από κοντά μας, απογειώνεσαι για άλλους γαλαξίες και άλλες πολιτείες. Βαθιά πνευματικός άνθρωπος σε ενδιέφερε η θέση του ανθρώπου στον κόσμο, κατά προέκταση η δική σου και για αυτό μέσα από τα πολλά γραπτά σου και μέσα από άλλους εαυτούς σου δεν σταμάτησες ούτε στιγμή να ασχολείσαι με την σοφία των πραγμάτων, να αναζητάς σαν επίμονος σκαπανέας την βαθύτερη έννοια της ζωής, να καταβυθίζεσαι συνεχώς και να προβληματίζεσαι. Στα γραπτά σου ασχολήθηκες με το εμπόριο, ανέδειξες την εμπορική αλληλογραφία και καταπιάστηκες με την οικονομία, έτσι όπως την έζησες, την ανέλυσες καθώς με αυτήν ασχολήθηκες επανειλημμένα με σκοπό να περιγράψεις τους κανόνες της, τις αρχές της, τον τρόπο λειτουργίας της σε έναν κόσμο που συνεχώς αλλάζει. Με έντονο το αίσθημα του εμπόρου, του διαπραγματευτή αλλά και με την έμφυτη κλίση σου προς την ποίηση και την γραφή, ανέπτυξες συνολικά ένα πλέγμα γραπτών που συνδύαζαν την επιστήμη με την ρομαντική διάθεση. Με σπουδές στο εμπόριο που ήταν τελικά και οι μοναδικές σου, θα ακολουθήσεις το ταξίδι του ελεύθερου επαγγελματία μακριά από στενές υπαλληλικές υποχρεώσεις και θα προσφέρεις τις υπηρεσίες του σε πολλές επιχειρήσεις και ιδρύματα, προβάλλοντας το πολυμήχανο του εαυτού σου. Είναι και αυτό το πολυμήχανο που σε οδήγησε να συλλάβεις όλους αυτούς τους πολυταξιδεμένους χαρακτήρες γιατί μέσω αυτών ταξίδευες και εσύ, μέσω αυτών ξαναζούσες. Στην αλληλογραφία σου με τον Καβάφη, θα αναπτύξεις άλλα χαρίσματα και θα πραγματευτείτε υψηλά πνευματικά νοήματα και φιλοσοφικές αναζητήσεις θα σας απασχολήσουν, είχες βρει όπως και εκείνος έναν άξιο συνομιλητή για θέματα που στην πεζή καθημερινότητα δεν είχες τη δυνατότητα να αναλύσεις με σχεδόν κανέναν. Με τον Καβάφη είχατε αναπτύξει μια έντονη και αληθινή φιλία και έχει πολύ ενδιαφέρον καρμικό το γεγονός πως ο θάνατός σας επήλθε σχεδόν το ίδιο διάστημα και με διαφορά έναν χρόνο. Από την θητεία σου πάντως στις διάφορες δραστηριότητες, θα καταφέρεις να πλάσεις ήρωές διαφορετικούς μα κοινούς ως προς την ευρηματικότητα, τη δύναμη του πνεύματος, ήρωες δυναμικούς που είχαν το δαιμόνιο του εμπόρου και του επιχειρηματία ενώ τους ποτίζεις και με το μικρόβιο της στοχαστικής σου διάθεσης, ένα στοιχείο το οποίο ποτέ δεν απεκδύθηκες μα πάντα το ενέταξες. Με την ελευθερία στις κινήσεις σου και το πνεύμα σου ελεύθερο από δεσμά και περιορισμούς, θα καλλιεργήσεις το ταλέντο του στην παροχή συμβουλών σε αυτές τις δραστηριότητες και θα αναπτύξεις πολλές ιδέες στον τομέα της διαφήμισης, ρηξικέλευθες και ανατρεπτικές που θα προκαλέσουν με το καινοτόμο του χαρακτήρα τους και κάποιες από αυτές πολύ πρωτοπόρες θα απορριφθούν ως «επικίνδυνες». Παρέμεινες ανήσυχο πνεύμα, αθόρυβα δραστήριος αλλά υπήρξες και δαίμονας των οικονομικών συναλλαγών ενώ δεν έπαψες να καταθέτεις τις απόψεις σου για την εύρυθμη λειτουργία μίας υγιούς οικονομίας μέσω όρων συγκεκριμένων και ορθολογικά δοσμένων. Είχες λοιπόν μέσα σου το δαιμόνιο του εμπόρου ενώ παράλληλα καλλιεργούσες σε άλλη διάσταση και σαν να ήσουν κάποιος άλλος την τέχνη της ποίησης, της φιλοσοφίας, του στοχασμού, του λόγου που τα εμπερικλείει όλα. Διαβάζοντας κάποιος τα ποιήματά σου δεν θα μπορούσε να φανταστεί πως πίσω από τον ποιητή κρύβεται ένας πολυπράγμων και ευφάνταστος οικονομικός αναλυτής, ένας αέναος κυνηγός των χρημάτων και του κέρδους. Και όμως υπάρχει η εξήγηση γιατί ήσουν πάντα ευαίσθητος αλλά και δημιουργικός και είχες αποφασίσει να σχεδιάσεις την επαγγελματική ζωή σου παράλληλα με την συγγραφή κειμένων, η γραφή και η ασχολία με την ποίηση ξεκλείδωναν το μέσα σου, οι αγωνίες σου κατοικούσαν καλά στην ψυχή σου και η γραφή της τάιζε για να εκφράζονται. Τελικά, ήταν πολύ απλά αυτό το πάντρεμα που σε απελευθέρωνε, σε λύτρωνε και σε ξεκούραζε από την επαφή με τα επαγγελματικά και τα τετριμμένα και εκεί τελικά έμελλε να βρεις την πραγματική σου ταυτότητα. Μέσω των συγγραμμάτων σου, θα εκδηλώσεις τον ρομαντισμό σου και τις πνευματικές σου ανησυχίες, μέσω ηρώων όπως ο Αλβάρο ντε Κάμπος και ο Μπερνάντο Σοάρες με τους οποίους θα ταυτιστείς γιατί στην πραγματικότητα είσαι ο ίδιος και ο αυτός. Στους ήρωές σου και στα λεγόμενά τους, θα χρησιμοποιήσεις εκτός από τις εσωτερικές σου εξάρσεις και τον ποιητικό πυρετό που σε διακατέχει, στοιχεία και δεδομένα από τις εμπορικές σου συναλλαγές με τέτοιο τρόπο που ο αναγνώστης διαβλέπει σε εσένα έναν «ποιητή της οικονομίας και του εμπορίου». Στον αναρχικό τραπεζίτη, ένα πολύ επαναστατικό και ρηξικέλευθο κείμενο θα γράψεις σε άλλο ύφος και θα προκαλέσεις πνευματική εγρήγορση, θα γίνεις ο ίδιος κομιστής μιας έντονης ανησυχίας για όλα αυτά που συμβαίνουν γύρω σου και επιθυμείς διακαώς να τα μοιραστείς. Όντας εντός των τειχών της ελεύθερης οικονομίας και έχοντας το προνόμιο από τη μία και την ατυχία από την άλλη, λόγω επαγγέλματος, να ασχολείσαι με τις τράπεζες θα μιλήσεις για φλέγοντα θέματα έμμεσα αλλά με αιχμηρό και προφητικό λόγο που δεν αφήνει περιθώρια για αμφισβήτηση, καταθέτεις εν ολίγοις ένα κείμενο κόλαφο για τον άνθρωπο του τότε και του σήμερα. Πόσο συγκλονιστικός, πόσο ακαταμάχητος και πόσο επώδυνα σημερινός είσαι Φερνάντο μαρτυρώντας την υποκρισία της κοινωνίας που πνίγεται στις ίδιες της τις εμμονές με το παλιό που υποτίθεται πως θέλει να το διώξει για να φέρει το δήθεν εκσυγχρονιστικό αλλά τελικά είναι χειρότερο από καθετί παλιό. Ένα καινούργιο που οδεύει με μαθηματική ακρίβεια στην οπισθοδρόμηση και τον συντηρητισμό γιατί είναι όμηρος του πιο παλιού από το παλιό. Ίδιας φιλοσοφίας υπό διαφορετικό πρίσμα με αυτό που αργότερα ο Βίλχελμ Ράιχ θα γράψει στο “Άκου ανθρωπάκο” για τον μικρόψυχο και μικροπρεπή άνθρωπο, είσαι ένας χρήσιμος φιλόσοφος για όλους εκείνους που επιθυμούν να αναφέρουν τα πράγματα με το όνομά τους και όχι να κρύβονται πίσω από τις εξωραϊσμένες λέξεις. Δεν μπορείς να βροντοφωνάξεις όλα αυτά που σε πνίγουν αλλά δεν μπορείς να φιμώσεις και το πνεύμα σου για αυτό και επιστρατεύεις τη λογοτεχνία, την ποίηση, τον Αναρχικό τραπεζίτη και όλους τους ήρωες καθώς σε περιορίζει η ιδιότητά σου και το επάγγελμά σου. Ο ήρωάς σου λοιπόν μετατρέπεται σε δούρειο Ίππο για να εξωτερικεύσεις όλα αυτά που βασανίζουν χρόνια το μυαλό σου και ανάβουν το μέσα σου. Ο αναρχικός τραπεζίτης είναι ένας άνθρωπος εργαζόμενος, καθημερινός, αγωνιστής όχι με την έννοια του επαναστάτη που θέλει να αποδομήσει τα πάντα για να έρθει αυτός στην εξουσία. Είναι αυτός που θέλει να δει την αλλαγή μέσα του πριν την δει στον κόσμο για να παραφράσω μία ρήση του Μαχάτμα Γκάντι. Εναντιώνεται σε ο,τιδήποτε μπορεί να χρησιμοποιηθεί κατά μίας ελεύθερης κοινωνίας, ελεύθερης από δεσμά και αλυσίδες που την οδηγούν προς τα πίσω. Θα γράψεις: «Κατέληξα στο εξής συμπέρασμα. Στόχος: η αναρχική κοινωνία, η ελεύθερη κοινωνία. Μέσο: το πέρασμα, χωρίς μεταβατική περίοδο, από την αστική στην ελεύθερη κοινωνία». Αυτά ευαγγελίζεται ο τραπεζίτης σου που κατέκτησε πρώτα ο ίδιος τη δική του ελευθερία αφού απαλλάχθηκε από το επαχθές βάρος του εξάρτησης από το χρήμα, είναι την ελευθερία που λαχταράς να αποκτήσεις και εσύ μέσω της γραφής. Θέλεις τόσο πολύ να απεκδυθείς τον ρόλο του εμπόρου, του οικονομικού αναλυτή που σε κατατρώγουν όπως ο γύπας τον Προμηθέα, θες να απεμπλακείς από τον καθημερινό σου βίο, να διώξεις μακριά όλα όσα σε κρατάνε δέσμιο, να γίνεις αυτός που πραγματικά είσαι μέσα από τα γραπτά σου, ο πόθος σου είναι να νιώσεις ένας γνήσιος ποιητής, όχι πως δεν είσαι, μα ένας ποιητής που δεν έχει εξαρτήσεις. Φερνάντο, στάθηκες στο ύψος των προσδοκιών σου ή τελικά απογοητεύτηκες από τον ίδιο σου τον εαυτό και μήπως άραγε ζητούσες παραπάνω από αυτά που τελικά μπόρεσες να καταφέρεις σε κάτι λιγότερο από πέντε δεκαετίες ζωής σου; Κανείς δεν θα το μάθει, ωστόσο τα κείμενά σου είναι αυτά που γεμίζουν τον νου με διανόηση, ανησυχία, φόβο αλλά και εγρήγορση για αυτά που έρχονται. Με το δικό σου άστρο φωτεινό και απαστράπτον, ο κόσμος και η λογοτεχνία ίσως δουν καλύτερες μέρες γιατί δεν παύεις να εμπνέεις. Καλή αντάμωση όπου και αν είσαι, όπου και αν βρίσκεσαι, σε όποιο σώμα και αν κατοικείς!
————————————————————————-
Ο Φερνάντο Πεσσόα (Fernando António Nogueira de Seabra Pessôa) 13 Ιουνίου 1888, Λισαβώνα – 30 Νοεμβρίου 1935, Λισαβώνα ήταν Πορτογάλος ποιητής και συγγραφέας. Χάνει νωρίς τον πατέρα του. Γρήγορα η μητέρα του ξαναπαντρεύεται με έναν διπλωμάτη που διορίζεται στο Ντέρμπαν της Νότιας Αφρικής. Η οικογένεια τον ακολουθεί και έτσι ο Πεσσόα θα αρχίσει και θα ολοκληρώσει τις σπουδές του στην αγγλική γλώσσα και θα αποκτήσει μια στέρεη αγγλική λογοτεχνική παιδεία. Το 1905 επέστρεψε στην Πορτογαλία και, μετά από μια αποτυχημένη απόπειρα να σπουδάσει φιλολογία στη Λισαβώνα, εγκατέλειψε τις σπουδές του και άρχισε να ασχολείται με το εμπόριο για να εξασφαλίσει τα προς το ζην. Αντιπρόσωπος διάφορων εμπορικών οίκων στη Λισαβώνα, έζησε μια ζωή εργένης, συγκατοικώντας αρχικά με τη θεία του και αργότερα με την ετεροθαλή αδελφή του. Τα γραπτά του γνωστοποιούν ενεργά και με σαφήνεια τόσο την ποιητική του ευστροφία όσο και τη λογοτεχνική του δεξιοτεχνία αν και οι επαγγελματικές του δραστηριότητες εδράζονται σε εντελώς διαφορετικούς τομείς. Στα έργα του χρησιμοποιεί πολλά διαφορετικά ονόματα μέσα από τα οποία ο ίδιος παρουσιάζεται ενώπιόν μας και τελικά παντρεύει αυτή την πνευματική του ανησυχία με την ανάγκη του για επιβίωση.
