Είναι αναμφίβολα ένας εκ των κορυφαίων συγγραφέων της εποχής μας και αυτό το έχει αποδείξει περίτρανα χρόνια τώρα μέσα από βιβλία σταθμούς, τα οποία προσφέρουν πολλαπλές αναγνώσεις ποικίλων θεμάτων. Ο Τομπίν είναι ένας συγγραφέας που τολμά να αναμετρηθεί με το παρελθόν και αυτό φαίνεται από την επιτυχή προσπάθειά του να σκιαγραφήσει την προσωπογραφία μιας σπουδαίας προσωπικότητας, όπως είναι ο Νομπελίστας Τόμας Μαν. Δεν είναι εύκολο να καταγράψεις μια ζωή όπως αυτή του Τόμας Μαν, ειδικά όταν έχουν μεσολαβήσει δύο παγκόσμιοι πόλεμοι και μια απονομή Νόμπελ. Ο συγγραφέας του Μαγικού βουνού και του Θανάτου στη Βενετία στα βιβλία του πραγματεύεται κατά κόρον και με ευαισθησία τις φορτισμένες στιγμές της αδύναμης ανθρώπινης φύσης που δύσκολα υπόκειται σε κανόνες όταν η καρδιά προσπερνά τη λογική και ορίζει τις δικές της επιθυμίες παρασυρόμενη από αυτές.
Ο κόσμος που παρουσιάζει ο Τόμας Μαν στα βιβλία του δεν είναι ένας κόσμος μακρινός και άγνωστος, είναι σάρκα εκ της σαρκός του ανθρώπου που θέλει να ξεπερνά τα όριά του και να υπερπηδά όλα αυτά που φιμώνουν την ελευθερία του, ακόμα και όταν η ηθική είναι αντίθετη προς τις πράξεις αυτές. “Η κατάρτιση πάνω στο σύνολο της ανθρωπιστικής παράδοσης, την οποία υπηρετείτε εδώ ως ο πιο δικός της φορέας, είναι μεγαλειώδης. Πιστεύω πως μόνο με τον καιρό θα φανερωθεί εκείνο που κρύβεται μέσα σ’ αυτή την πράγματι ασύγκριτη παραγωγή”. Αυτά γράφει ο κορυφαίος φιλόσοφος Αντόρνο σε ένα γράμμα που απευθύνει στον φίλο του Τόμας Μαν με αφορμή ένα βιβλίο του. Αυτόν τον άνθρωπο, τον επιφανή συγγραφέα και στοχαστή περιγράφει μέσα από ένα πολύ μεστό και πλούσιο σε γεγονότα βίο ο Τομπίν.
Το χρονικό της γεμάτης ζωής του εμπνευσμένου και στοχαστικού Τόμας Μαν
Ο Τόμας Μαν αναλύεται από τον “ψυχαναλυτή” Τομπίν μέσα από ένα βιογραφικό μυθιστόρημα – σταθμό που χάρη στη μεταφράστρια Αθηνά Δημητριάδου έχουμε τη μοναδική ευκαιρία να διαβάζουμε στα ελληνικά. Το βιβλίο αναδεικνύει έναν άνθρωπο με σύνεση και αγωνίες, έναν συγγραφέα που ανήκει σε αυτούς οι οποίοι είχαν δυστυχώς προβλέψει τα μελλούμενα του ερχομού του ναζισμού και φυσικά του ολέθριου Β’ Παγκοσμίου πολέμου. Ο Τομπίν μας παρουσιάζει τη γεμάτη σε στιγμές ζωή του Τόμας Μαν από τα πρώτα χρόνια της παιδικής του ηλικίας μέχρι και το τέλος του. Στο διάστημα που μεσολάβησε και που κινείται ανάμεσα σε δύο αιώνες – ήταν μακρύ αυτό το διάστημα και η οικογενειακή ζωή είχε πολλές χαρές και λύπες – ο Τόμας Μαν είχε την τύχη να δει το έργο του να διατρανώνεται με αποκορύφωμα τη βράβευσή του το 1929 με το Νόμπελ λογοτεχνίας.
Η περίοδος του πολέμου υπήρξε για τον ίδιο γεμάτη δυσάρεστα γεγονότα καθώς έπρεπε λόγω της πολιτικής κατάστασης στη Γερμανία της εποχής, να μετοικήσει στο εξωτερικό, αρχικά στην Ελβετία και έπειτα στις ΗΠΑ όπου αν και είχε μια καλή ζωή και το έργο του αναγνωρίστηκε από νωρίς ο ίδιος είχε συνεχώς στραμμένο το βλέμμα του στην πατρίδα του που περνούσε δύσκολες στιγμές. Ο ίδιος εξάλλου ανήκε σε εκείνους – και για αυτό δεν ήταν ιδιαίτερα επιθυμητός στη Γερμανία – που είχαν εγείρει πλείστα ερωτήματα για τις πολιτικές της δεκαετίας που προηγήθηκε του ξεσπάσματος του πολέμου και είχαν επιρρίψει ευθύνες διαχείρισης σε όλες τις εμπλεκόμενες πλευρές, στέλνοντας σήματα προς όλες τις κατευθύνσεις. Εξάλλου, “πόσο ανόητο, πόσο κοντόφθαλμο πάθος είναι ο φθόνος, τόσο ανάμεσα στους ανθρώπους όσο και ανάμεσα στους λαούς!” είχε γράψει χαρακτηριστικά. Και είναι επίσης ξεκάθαρο πως ό,τι συνέβαινε στη Γερμανία θα είχε άμεσο αντίκτυπο στο σύνολο της ηπείρου, δυστυχώς τα γεγονότα δεν τον διέψευσαν.
Τα δικά του λόγια μέσα από τον Τομπίν περιγράφουν σε ποια κατάσταση ζούσε και δημιουργούσε, ένας άνθρωπος μέσα στη δίνη κρίσιμων συμβάντων που καθρέφτισε μέσα στα πασίγνωστα πια βιβλία του, όπως είναι για παράδειγμα οι Μπρούντενμπροκ, η περιγραφή της ιστορίας μιας οικογένειας που χάνει τα πάντα. Βίωσε σημαντικές απώλειες καθώς έχασε την αγαπημένη του αδερφή Κάρλα το 1910, τον γιο του Κλάους μετά από δύο απόπειρες αυτοκτονίας, είδε τον αδερφό του Χάινριχ και την κόρη του Έρικα να αναπτύσσουν αντιναζιστική ρητορική και να γίνονται στόχος, ο ίδιος αποκηρύχθηκε από τους Ναζί και στη Γερμανία επέστρεψε λίγα χρόνια πριν τον θάνατό του.
Άρα το συμπέρασμα είναι πως από τους Μπρούντενμπροκ που γράφτηκε το 1901 μέχρι το Δόκτωρ Φάουστους που δημοσιεύτηκε το 1947, ο Τόμας Μαν συναισθάνεται και αφουγκράζεται την κατάπτωση των ανθρώπινων αξιών, βιώνει έναν εσωτερικό χώρο όπου επικρατεί το συναισθηματικό κενό και για αυτό ο λόγος του είναι καίριος και ενέχει ψήγματα ψυχολογίας, αναζητήσεων, είναι αναμφίβολα μια ζωή με αέναη μελέτη και ανάλυση της ανθρώπινης φύσης. Ο ίδιος είχε πει άλλωστε σε ένα βιβλίο του με τίτλο Απογοήτευση τα εξής: “Χρειάζεται να σας μιλήσω και για την ευτυχία μου; Γιατί και την ευτυχία έζησα και η ευτυχία μ’ απογοήτευσε {…} Η ζωή στη μέτρια, αδιάφορη και άτονη πορεία της είναι που μ’ απογοήτευσε. Απογοητευμένος, απογοητευμένος”. Ο Τομπίν μας παραδίδει ένα βιβλίο που όταν κανείς το ολοκληρώσει, τότε μόνο κατανοεί το μέγεθος του αναστήματος του ανδρός που με το έργο του επηρέασε και επηρεάζει μέχρι και σήμερα συγγραφείς και αναγνωστικό κοινό.
“Ο Τόμας ζούσε τώρα, όπως πίστευε, σε τρεις Γερμανίες. Η πρώτη ήταν η καινούργια, αυτή όπου μεγάλωσαν τα δύο μεγαλύτερα παιδιά του. Ήταν μια Γερμανία που δεν γνώριζε τι θα πει τάξη και σεβασμός, και που στόχευε στην αποδιοργάνωση της ειρήνης. Λειτουργούσε λες και ο κόσμος επρόκειτο να εφευρεθεί εξαρχής και οι νόμοι να απορριφθούν και να δημιουργηθούν εκ του μηδενός”
