Μορφές όπως αυτή του Κητς μοιάζουν στη σημερινή εποχή της τεχνολογικής ταχύτητας και εξέλιξης φυσιογνωμίες γραφικές και υπέρμετρα ρομαντικές, σχεδόν δυσνόητες και δύσκολα προσβάσιμες γιατί ο λόγος που αρθρώνει ο Κητς είναι συνυφασμένος με ένα κίνημα που καλλιτεχνικά τουλάχιστον έχει πεθάνει προ πολλού. Και όμως όπως έχει πει πολύ σωστά ο Ντοστογιέφσκι μέσα από τον Πρίγκιπα Μίσκιν, η ομορφιά θα σώσει τον κόσμο και αυτήν την ομορφιά ανακαλύπτουμε δίχως τέλος και δίχως επιφυλάξεις μέσα από το τόσο συναρπαστικό ποιητικό έργο του Κητς. Ο Κητς δεν είναι απλά ένας ποιητής, είναι ένας σύγχρονος Αρχίλοχος που με το λόγο του ταΐζει με τροφή πνευματική τις ψυχές μας. Δεν είναι όμως μόνο τα ποιήματά του, αρκεί ο αναγνώστης να εντρυφήσει και να διαβάσει τις επιστολές που βρίσκονται στο τέλος του βιβλίου αυτής της πραγματικά μοναδικής έκδοσης, μια έκδοση άρτια φροντισμένη, επιμελημένη και μεταφρασμένη από την Ασπασία Λαμπρινίδου που έβαλε όλο το μεράκι και τον ζήλο της για να απολαμβάνουμε εμείς το αποτέλεσμα.
Ένας αυθεντικός και μελαγχολικά ρομαντικός εργάτης του ποιητικού λόγου
Οι επιστολές του Κητς προς πρόσωπα αγαπημένα και πρόσωπα του περιβάλλοντός του διαθέτουν εξίσου ποιητικό χρώμα και άρωμα, είναι επιστολές γεμάτες πόνο, αγωνία, έρωτα, αγάπη, ανησυχία, φόβο, λυρισμό και έναν πυρετό δημιουργίας. Επειδή παρατίθενται χρονολογικά, ο αναγνώστης βλέπει μια κορύφωση λόγω του πρόωρου θανάτου του ποιητή από φυματίωση μόλις στα 26 του χρόνια, ένας θάνατος που τον είχε στοιχειώσει μέσα του. Ο ψυχικός κόσμος του Κητς είναι συνυφασμένος με την απώλεια, μην ξεχνάμε πως ο ίδιος έχασε, πριν ο ίδιος αποδημήσει, τη μητέρα του και τον μικρότερο αδερφό του δύο απώλειες που τον σημάδεψαν βαθιά μέσα του και αυτήν τη μελαγχολία τη βρίσκουμε διάχυτη τόσο στα ποιήματα όσο και στις επιστολές του. “Σφυρίζουν γύρω μου κοφτές ριπές ανέμου/μέσα από θαμνά ολόξερα, γυμνά” και “…ζω μέσα στον κόσμο σαν ερημίτης. Έχω ξεχάσει πως είναι να κάνεις σχέδια για κάτι, οτιδήποτε ευχάριστο…”.
Ο Κητς δεν εστίασε όμως μόνο στο πνεύμα απώλειας που τον διακατείχε έντονα, μέσα σε αυτό το κλίμα μελαγχολίας ξεπηδούσαν και εκλάμψεις χαράς μέσα από τον έρωτα, έναν έρωτα που βρήκε στο πρόσωπο της δεκαοχτάχρονης Φάννυ Μπρων από την οποία εμπνέεται και στην οποία αφιερώνει πλήθος ποιημάτων ζωγραφίζοντας τις στιγμές πάθους που ολοκληρωτικά τον πλημμυρίζουν. “Ν’ ακούω, βουβός, την τρυφερή της την πνοή, να ζω έτσι πάντα, αλλιώς θα φύγω απ’ τη ζωή” και “Σχεδόν εύχομαι να ήμασταν πεταλούδες κι η ζωή μας να κρατούσε όλο κι όλο τρεις μέρες του καλοκαιριού. Τρεις τέτοιες μέρες μαζί σου θα με γέμιζαν μεγαλύτερη χαρά απ’ ό,τι πενήντα συνηθισμένα χρόνια”. Επίσης, όπως πολλοί ζωγράφοι, συγγραφείς και ποιητές της εποχής εκείνης, μαγεύτηκε από την αρχαία ελληνική μυθολογία μα και από τις περιγραφές εκείνων που κατάφεραν, χάρη στην οικονομική τους άνεση, να ταξιδέψουν στον Νότο και την Ελλάδα και να αντικρύσουν από κοντά την ομορφιά των τοπίων. Στα ποιήματά του, στη Λάμια ή στην Ωδή για μια ελληνική υδρία δεν θα χάσει την ευκαιρία να υμνήσει αυτήν την ομορφιά των θεών και τη γοητεία των ηρώων.
Ο Κητς είναι από τους πιο εμβληματικούς εκπροσώπους του κινήματος του ρομαντισμού, ένας ποιητής με λυρικότητα που ξεδιπλώνει καθαρά το έργο του ακολουθώντας σχεδόν όλα τα κύρια συστατικά αυτού του επαναστατικού κινήματος εντάσσοντας όμως και την προσωπική του πινελιά. Και είναι επαναστατικό με την μεταστροφή που επιδιώκουν και καταφέρνουν οι Ρομαντικοί σε αντιδιαστολή με το παρελθόν. Εμπνευσμένοι από το κίνημα του Διαφωτισμού θα μετουσιώσουν την νέα ιδεολογία που εδραιώνεται σε λογοτεχνικό κείμενο, σε ζωγραφική απεικόνιση αλλά και σε μουσική σύνθεση, σε ποίηση όπως ο Κητς. Ποιητές, όπως ο Κητς που μελετάται εδώ, θα ανασυνθέσουν τον καμβά της δημιουργίας και θα παρουσιάσουν μια ολοκαίνουργια, «σκανδαλώδη» και επαναστατική πρόταση που πηγαίνει ενάντια στο ρεύμα που είχε μέχρι τότε διαμορφωθεί.
Ο Κητς βρίσκεται στην πρώτη γραμμή της ποιητικής μάχης και με ποιήματα, όπως η Πτώση του Υπερίωνα, θα αναδειχθεί σε κορυφαία φυσιογνωμία μαζί με ποιητές όπως ο Λόρδος Βύρωνας, ο Πέρσι Σέλει και ο Γουίλιαμ Μπλέηκ αλλά και άλλους με τους οποίους συνδιαμόρφωσε την πορεία αυτού του σπουδαίου κινήματος στην Αγγλία. Ιστορικά μιλώντας, ζούμε «στην εποχή των επαναστάσεων» για να θυμηθούμε τον κορυφαίο ιστορικό Έρικ Χόμπσμπαουμ. Κάθε περίοδος της πρόσφατης ιστορίας – η τέχνη ακολουθεί και αντιδρά στα γεγονότα της ιστορίας – έχει σημαδευτεί από την γέννηση ενός νέου καλλιτεχνικού κινήματος, ενός νέου φορέα που μέσω των έργων θα προσπαθήσει να κομίσει μία καινοτόμα ματιά. Αυτή η ίδια ληξιαρχική πράξη γεννήσεως προκύπτει και από την φιλοδοξία μίας ομάδας ανθρώπων να απεμπολήσουν τον ρόλο και την ιδιότητα των συνεχιστών μιας ξεπερασμένης λογικής και φιλοσοφίας που σαφώς δεν τους ταιριάζει και δεν συνάδει με το δικό τους πνεύμα την συγκεκριμένη εκείνη περίοδο.
Ενάντια σε έναν κλασικισμό που δεσμευόταν από περιορισμούς στην κίνηση και το χρώμα, ο ρομαντισμός έρχεται να αντιστρέψει ό, τι μέχρι τότε κυριαρχούσε στις τέχνες προσφέροντας μεγαλύτερη ευαισθησία στην γραφή, πιο αφηρημένη πινελιά – ο ιμπρεσιονισμός βρίσκει εδώ την απαρχή του – πιο ανάλαφρη σύνθεση. Ο Κητς, ως ζωγράφος του λόγου, συμμετέχει σε αυτήν την νέα εκκίνηση με όλα τα λεκτικά του όπλα και μας χαρίζει μία ποίηση που αγγίζει το θείο. Αξίζει να σημειωθεί πως η παρούσα έκδοση είναι δίγλωσση και παρουσιάζεται σε αυτήν ένα ευρύ φάσμα του έργου του ποιητή και για αυτόν τον λόγο δεν θα ήταν υπερβολή να αναφέρουμε πως πρόκειται για ένα σπουδαίο εκδοτικό γεγονός, ένα ευχαριστώ στις εκδόσεις Κίχλη και την Ασπασία Λαμπρινίδου είναι το ελάχιστο δυνατό.
“Και θ’ αγρυπνώ για σε με σκέπη τα κλαριά,/εκεί που του ελαφιού το σβέλτο πάτημα/κάνει τη μέλισσα απ’ τον κρίνο να ξεπεταχτεί”
“Μόνο ένας τρόπος υπάρχει για μένα ͘ ο δρόμος περνά μέσα από συνεχή πνευματική προσπάθεια, μελέτη και στοχασμό”
