Ο πόλεμος του Βιετνάμ από τότε που ξέσπασε μέχρι και σήμερα σχεδόν πενήντα χρόνια μετά το τέλος του δεν έχει πάψει να απασχολεί με τα γνωστά αδιέξοδα και τις οδυνηρές συνέπειες που οδήγησαν τόσους και τόσους ανθρώπους στον θάνατο και στον αφανισμό. Ο Λέοναρντ Φάιφ περιγράφει όλα τα γεγονότα που σημάδεψαν την πολυτάραχη ζωή του μέσα από αναφορές σε γνωστά και άγνωστα πρόσωπα, παρουσιάζοντας έτσι όλο το φάσμα μιας δεκαετίας εξελίξεων, μιας περιόδου ιδιαίτερα ταραγμένης τόσο κοινωνικά όσο και πολιτικά. Ο Μπανκς με ευαισθησία αλλά και ευθύτητα παρουσιάζει τη ζωή ενός ανθρώπου που όπως πολλοί χιλιάδες Αμερικανοί εκείνη την περίοδο αποφάσισε να διαφύγει στον Καναδά για να μην πάρει μέρος σε έναν άδικο και βάρβαρο πόλεμο, έναν πόλεμο με τον οποίο διαφωνούσε κάθετα. Εξάλλου, μέσα στη ροή της αφήγησης γίνεται ανοιχτά κουβέντα για όπλα μαζικής καταστροφής που έσπειραν μαζικά τον θάνατο.
Ξετυλίγοντας το κουβάρι μιας ζωής που βαδίζει σε ταραχώδη και αχαρτογράφητα νερά
Ο Μπανκς συνεχίζει το έργο των επιφανών προκατόχων του όπως είναι ο Φώκνερ, ο Στάινμπεκ, ο Απντάικ και εισέρχεται με ορμή στο σώμα της σημερινής εσωτερικής πάλης του ανθρώπου για το που η ζωή του βαδίζει, ποια είναι τα όρια της συνείδησής του και πως την σώνει, ποιες οι εσωτερικές μάχες που το μυαλό καλείται να δώσει, ποιες οι ασφαλιστικές δικλείδες που τον αποτρέπουν από το ανήθικο, ποιο το λάθος και ποιο το σωστό και πως αυτά ορίζονται. Ο Λίο Φάιφ, ένδοξος και περίφημος κινηματογραφιστής επιστρατεύει την μνήμη του λίγο πριν αυτή τον εγκαταλείψει λόγω του γεγονότος πως ο καρκίνος τον έχει ήδη προσβάλει και μετρά λίγες εβδομάδες ζωής. Πηγαίνει πίσω στον χρόνο και καταθέτει συμβάντα που σημάδεψαν μια ολόκληρη ζωή, συναντήσεις της εφηβείας σε μια περίοδο που σμιλευόταν η προσωπικότητα και ο χαρακτήρας του. Ο κόσμος του Φάιφ είναι ένας κόσμος όπου εν παραλλήλω επικρατούν και πρωταγωνιστούν από τη μία η ανεμελιά και η αθωότητα και από την άλλη η επικινδυνότητα και μια κατάσταση επισφάλειας λόγω της δεδομένης και λογικής απειρίας.
Ο συγγραφέας θέτει στην κρίση μας τον ήρωά του και μας τον απογυμνώνει γιατί δεν έχει κανέναν λόγο αφενός να ωραιοποιήσει τα όποια λάθη και τις όποιες πιθανές παραλείψεις και αφετέρου δεν έχει λόγο να κρύψει τα σφάλματα, τα οποία σε νεαρή ηλικία είναι αναμενόμενα και θεμιτά. Ο Φάιφ λοιπόν αυτοπροσφέρεται στην κρίση του αναγνώστη έτοιμος να δεχτεί τα βέλη με γενναιότητα και περίσσιο θάρρος γιατί κάθε εποχή χτίζει τους δικούς της πρωταγωνιστές. Με απολογητικό ύφος και με την ωριμότητα που πια τον διακρίνει δηλώνει χαρακτηριστικά: “…όλα μου τα χρόνια στον Καναδά, απ’ τη μέρα που βγήκα και αγόρασα την πρώτη μου κάμερα 16 χιλιοστών, ξεσκέπαζα τη διαφθορά, το ψέμα και την υποκρισία στο κράτος και στις επιχειρήσεις. Σωστά; Έκανα αυτό που θα μπορούσε να ‘χει κάνει οποιοσδήποτε διέθετε χρόνο, ενέργεια και μια κάμερα. Οποιοσδήποτε. Σωστά; Τώρα, με τη δική σας κάμερα, ξεσκεπάζω τον εαυτό μου. Τη δική μου διαφθορά, το δικό μου ψέμα, τη δική μου υποκρισία. Κι αυτό μπορώ να το κάνω μόνο εγώ και κανείς άλλος”.
Είναι σαφής η ανάγκη του Φάιφ να ξεδιπλώσει τη δική του ιστορία έχοντας για συμμάχους του τόσο την επιμονή όσο και την θέλησή του να μιλήσει για όλους και για όλα παραβλέποντας για λίγο την βεβαρημένη υγεία του για όσο αντέχει. Είναι πεισμωμένος, δυνατός και ακούραστος και πηγαίνει ενάντια στις παραινέσεις της συζύγου του να σταματήσει. Γνωρίζει από πρώτο χέρι και νιώθει πως αυτή η συνέντευξη θα είναι και το κύκνειο άσμα του σε μια ζωή όπου δεν έζησε λίγα. Εμφανίζεται λοιπόν έτοιμος να κάνει την υπέρβαση και να δώσει φως σε άγνωστες πτυχές της ζωής του επεξηγώντας τους λόγους που επέλεξε τον Καναδά ως την χώρα καταφύγιο σε μια περίοδο ιστορικά και πολιτικά καυτή, μια χώρα στην οποία μπόρεσε να λερώσει για λίγο τον μύθο που είχε διαμορφωθεί γύρω από το όνομά του και την εξωραϊσμένη εικόνα του. Ο Μπανκς είναι τολμηρός, ευφυής και δεξιοτέχνης στην αφήγηση της ζωής του Φάιφ άλλοτε προκαλώντας συμπόνια και άλλοτε φυσιολογικό προβληματισμό στον αναγνώστη του.
Ο συγγραφέας με υπομονή και με γλώσσα οικεία προσκαλεί τον αναγνώστη να γίνει θεατής και κριτής μίας κατάστασης και μίας συγκυρίας που το αποτέλεσμά της δεν είναι κάτι απόκοσμο ή εξωπραγματικό, ξένο προς αυτόν. Τα ερωτήματα που εγείρονται εδώ είναι πολλά και οι απαντήσεις περιμένουν να βρουν ταυτότητα γιατί οι ήρωες συνεχώς αναρωτιούνται πως θα εξελισσόταν η ζωή τους αν ο χρόνος μπορούσε να ξανακυλήσει προς όφελός τους. Αν τα γεγονότα είχαν πάρει άλλη τροπή και η κλεψύδρα δεν τους είχε γυρίσει την πλάτη τι είδους ζωή θα είχαν διάγει και ποια λάθη θα είχαν αποφύγει; Κανείς όμως ποτέ δεν μπόρεσε να πάει ενάντια στην μοίρα του, να διαγράψει το πεπρωμένο του και να αφαιρέσει τα δεδομένα από τον σκληρό δίσκο. Και αν η παρέμβαση φαντάζει αδύνατη, τουλάχιστον η μετάνοια απομένει ως το μόνο συναίσθημα ή πράξη που μπορεί να επιστρατευθεί και δεν κοστίζει. Αρκεί να έχει νόημα και ουσία και να γίνει με γνώση για την δύναμή της δράσης της. Το μυθιστόρημα του Μπανκς είναι μια υπενθύμιση πως η ζωή είναι απρόβλεπτη και δεν είναι ποτέ αργά να κάνουμε τον απολογισμό της.
“Πέρα απ’ τον φόβο του θανάτου, ο Φάιφ θέλει να τελειώσει ο πόνος, ο φρικτός, ανελέητος, μπουκωμένος στα φάρμακα πόνος που προκαλεί η ακόρεστη όρεξη του καρκίνου για το κορμί του. Κι ωστόσο ο Φάιφ δεν θέλει να πάψει ο πόνος, όπως δεν θέλει να πάψουν κι οι αναμνήσεις του”
