Καθώς διανύουμε τις γιορτές των Χριστουγέννων που όλοι περνούν με χαρά και ευδαιμονία συντροφιά με τα αγαπημένα τους πρόσωπα, τις οικογένειές τους, τους φίλους τους, ο νους μας πάει στα παιδιά καθώς τα Χριστούγεννα είναι παραδοσιακά αφιερωμένα σε αυτά. Κάθε χρόνο κατά τα Χριστούγεννα, τα στολισμένα δέντρα είναι φορτωμένα με δώρα για τα μικρά παιδιά και το χαμόγελό τους, το γέλιο τους, αποτελεί υπέρτατη ικανοποίηση γιατί όπως γράφει ο ποιητής, έχε τον νου σου στο παιδί γιατί αν γλιτώσει το παιδί υπάρχει ελπίδα. Αυτά τα Χριστούγεννα όμως όπως και κάθε Χριστούγεννα δυστυχώς δεν θα έχουν όλα τα παιδιά την ίδια τύχη, την ίδια ευτυχία, την ίδια ζεστασιά, την ίδια θαλπωρή. Πόλεμοι, φτώχεια, εκτοπισμοί, δολοφονίες και άλλα δεινά συμπληρώνουν ένα παζλ δυσοίωνης ζωής και επιβίωσης για εκατομμύρια παιδιά ανά τον κόσμο τα οποία και καλούνται να ζήσουν υπό συνθήκες αθλιότητας και ανέχειας.
Αυτό το τραγικό σκηνικό, το οποίο συμβαίνει ακόμα και μας πληγώνει, μας πηγαίνει πίσω σε άλλες εποχές, τότε που ο Τσαρλς Ντίκενς περιδιάβαινε τους δρόμους του Λονδίνου λόγω των προβλημάτων αϋπνίας που τον ταλαιπωρούσαν και παρατηρούσε τι συνέβαινε γύρω του. Εκεί διαπίστωνε εικόνες που τον τραυμάτιζαν ψυχικά και τον κινητοποιούσαν να τις καταγράψει. Εικόνες μιας έντονης εγκληματικότητας, παιδιά επαίτες να εκλιπαρούν για ένα κομμάτι ψωμί και λίγες λίρες για να μπορέσουν να πάρουν κάτι να φάνε. Ο Όλιβερ Τουίστ είναι το χαρακτηριστικότερο παράδειγμα αυτής της θλιβερής κατάστασης, ένας μικρός περιπλανώμενος και βασανισμένος από τη δυστυχία που αναγκάστηκε να γνωρίσει από πρώτο χέρι την κακία και την μοχθηρία ενός κόσμου που δεν είναι δυστυχώς πλασμένος για τα παιδιά.
Το έργο εκδόθηκε αρχικά σε συνέχειες στο διάστημα 1837-39 και έπειτα σε τρεις τόμους το 1838. Είναι το πρώτο μυθιστόρημα που γράφτηκε στην αγγλική γλώσσα έχοντας ως πρωταγωνιστή ένα παιδί. Ο Ντίκενς δήλωσε ότι «με τις περιπέτειες και τη δυστυχισμένη ζωή του μικρού Όλιβερ, θέλησα ν’ αποδείξω ότι το πνεύμα του καλού καταφέρνει πάντα να υπερνικά κάθε αντίξοη περίσταση και τελικά να θριαμβεύει». Στο πρόσωπο του Όλιβερ ο κάθε αναγνώστης βλέπει τα παιδιά που υπολείπονται φροντίδας, τα παιδιά που μεγαλώνουν σε ιδρύματα κάτω από άθλιες συνθήκες όμοιες με εκείνες που βίωσε ο Όλιβερ όντας στο ορφανοτροφείο μέχρι την ηλικία των 9 ετών όταν και αποφάσισαν πως πρέπει να δουλέψει. Και βέβαια η ζωή σε ένα ίδρυμα δεν αποτελεί σε καμία των περιπτώσεων πανάκεια, τουλάχιστον όμως και πάντα θεωρητικά παρέχει στέγη και τροφή. Η ζωή στο δρόμο είναι άλλου παπά ευαγγέλιο και σίγουρα δεν υπάρχει χειρότερη πληγή από ένα παιδί όταν του στερείς την χαρά της αθωότητας, την χαρά του παιχνιδιού και το εντάσσεις τόσο νωρίς και τόσο σκληρά στον κόσμο των ενηλίκων.
Στα βιβλία του, ο Ντίκενς περιγράφει τις δύσκολες συνθήκες διαβίωσης σε μια κοινωνία και σε μια εποχή όπου κυριαρχούν δυστυχώς οι ανισότητες, σε μια εποχή κατά την οποία η απόκτηση χρημάτων αποτελούσε θρησκεία για την Βρετανία του 19ου αιώνα. Ειδικά στις πόλεις, όπως το Λονδίνο που αποτελεί το θέατρο στο οποίο εκτυλίσσονται οι ιστορίες του Ντίκενς, οι άνθρωποι ζουν υπό καθεστώς έντονης και τα παιδιά αναγκάζονταν λόγω των συνθηκών αυτών να εργάζονται από πολύ μικρά ώστε να μπορούν οι οικογένειές τους να τα βγάλουν πέρα. Στις σημερινές δυτικές κοινωνίες, ανισότητες όπως αυτές δεν έχουν εκλείψει δυστυχώς και αυτό που παραμένει ενεργό είναι το γεγονός πως υπάρχουν ακόμα παιδιά και οικογένειες που ζουν κάτω από το όριο της φτώχειας. Αν επεκταθούμε στις υπόλοιπες κοινωνίες όπου υπάρχει πολιτική αστάθεια, όπου οι νόμοι δεν εφαρμόζονται και δεν εφαρμόζεται επίσης κανένα είδος κοινωνικής πολιτικής εκεί τα πράγματα είναι τουλάχιστον φρικτά, απάνθρωπα.
Σε κάθε συγκυρία πολέμου και ειδικά εμφυλίου, όπου όλοι είναι εναντίον όλων, τα παιδιά και γενικότερα οι ευπαθείς ομάδες είναι τα πρώτα θύματα καθώς είναι ευάλωτα σε επιθέσεις, σε χειραγώγηση, σε εκμετάλλευση και κανείς δεν βρίσκεται να τα προστατέψει. Παιδιά σε πολύ τρυφερή ηλικία βρίσκονται ως άλλοι Όλιβερ Τουίστ έρμαια του κάθε κακοποιού στοιχείου που εκμεταλλεύεται το κενό εξουσίας και ασφάλειας και με ίδιον όφελος επιχειρεί να εμβολίσει κάθε έννοια ηθικής παρασέρνοντάς τα με δέλεαρ ένα πιάτο φαγητό στα χειρότερα σοκάκια και μονοπάτια της ανηθικότητας. Όπως ο μικρός και αμαθής Όλιβερ βρέθηκε στα χέρια του δυνάστη “καλού γέρου” Φέιγκιν και ο οποίος είχε ως αποκλειστική “εργασία” και αποστολή να μαζεύει αλητάκια και να τα εκπαιδεύει στην κλεψιά και στην λωποδυσία, έτσι και στην πραγματικότητα συμβαίνει παιδιά πολύ μικρά να γνωρίζουν πως να αποσπούν χρήματα, πώς να παριστάνουν τους μουσικούς ακόμα και πώς να χειρίζονται όπλα.
Υπάρχουν πολλά παιδιά που σαφώς δεν είναι διατεθειμένα να παραμείνουν αιχμάλωτα των όποιων εγκληματιών και με σθένος προσπαθούν να αντισταθούν στο κακό. Τι θα συμβεί όμως αν αναγκαστούν για να επιβιώσουν; Ο Όλιβερ Τουίστ κατάφερε να απεμπλακεί από τη μοίρα του, να παρουσιαστεί γενναίος και να μην υποπέσει στην αμαρτία και στην παρανομία βρίσκοντας την παντοτινή του οικογένεια. Άραγε αυτό είναι κάτι εύκολο να συμβεί στην πραγματική ζωή και το παιδί να αντισταθεί στις σειρήνες του εύκολου χρήματος και στους πειρασμούς που τόσο αφειδώς του σερβίρονται; Δεν είναι μια εύκολη αποστολή ομολογουμένως και δεν μπορούμε να περιμένουμε κατά γενική ομολογία από ένα παιδί να δράσει και να συμπεριφερθεί όπως ο μυθιστορηματικός Όλιβερ Τουίστ. Ο Ντίκενς με την σοφία του και την οξυδέρκειά του μας έδειξε το δρόμο της αρετής, της λογικής, της σωφροσύνης και εναπόκειται σε εμάς τους ενήλικες να μην αφήσουμε κανένα παιδί όμηρο βίαιων, αποτρόπαιων και ντροπιαστικών πράξεων.
5 βιβλία του Ντίκενς στα ελληνικά για ενήλικες:
- Ντέιβιντ Κόπερφιλντ, Εκδόσεις Κέδρος
- Ιστορία δύο πόλεων, Εκδόσεις Μίνωας
- Δύσκολοι καιροί, Εκδόσεις Κέδρος
- Νυχτερινοί περίπατοι, Εκδόσεις Παπαδόπουλος
- Ιστορία δύο πόλεων, Εκδόσεις Ψυχογιός
5 βιβλία του Ντίκενς στα ελληνικά για παιδιά:
- Όλιβερ Τουίστ, Εκδόσεις Παπαδόπουλος
- Όλιβερ Τουίστ ή τα παιδικά χρόνια ενός ορφανού, Εκδόσεις Πατάκη
- Ντέιβιντ Κόπερφιλντ, Εκδόσεις Παπαδόπουλος
- Χριστουγεννιάτικη ιστορία, Εκδόσεις Μεταίχμιο
- Όλιβερ Τουίστ, Εκδόσεις Μίνωας