Ζούμε δίχως αμφιβολία σε δύσκολες εποχές κλιματικής κρίσης και αλλαγής λόγω των δικών μας αλόγιστων ανθρώπινων δραστηριοτήτων και αθέμιτων πρακτικών που οδηγούν σε αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη. Εδώ και αρκετά χρόνια έχω αναλάβει είτε μόνος μου, είτε συμμετέχοντας σε ομάδες, προσπάθειες καθαρισμού ακτών, ανακύκλωσης υλικών και αναδάσωσης, κατανοώντας το μέγα κίνδυνο που διατρέχει πια ο πλανήτης μας. Κινητοποιούμαι από την κλήση της συνείδησής μου όπως και τόσοι άνθρωποι που μόνοι ή συλλογικά παλεύουν να σώσουν τον πλανήτη από το τέλμα που οδηγείται. Και αυτό γιατί τόνοι πλαστικού συσσωρεύονται καθημερινά στις θάλασσες μας, ψάρια πνίγονται από σακούλες που επιπλέουν στο βυθό, χελώνες βρίσκουν φρικτό θάνατο από δίχτυα ή πετονιές τυλιγμένες γύρω από το λαιμό τους και δεν της αφήνουν να αναπνεύσουν. Δυστυχώς, τα παραδείγματα ανά την παγκόσμια επικράτεια είναι πάρα πολλά. Πριν κάποια χρόνια μάλιστα στην Αλόννησο, η γνωστή φώκια, ο Κωστής, βρήκε τραγικό θάνατο από ψαροντούφεκο, ένα από τα πολλά συμβάντα κακοποίησης ζώων ανά την επικράτεια.
Πέρα από αυτά τα τραγικά συμβάντα, σε πολλές χώρες ανά τον κόσμο, η έννοια περιβαλλοντική συνείδηση απουσιάζει για διάφορους λόγους και επιπλέον η διαχείριση των απορριμμάτων σε πολλές από αυτές τις χώρες όπως η δική μας δεν έχει ακόμα λυθεί. Αν κοιτάξουμε σε άλλες ηπείρους λιγότερο ανεπτυγμένες και σε χώρες που δεν έχουν ακόμα επιστρατεύσει την πολύ σημαντική λύση της ανακύκλωσης πλαστικών και άλλων συσκευασιών ή τον ενάλιο καθαρισμό, το πρόβλημα είναι εξαιρετικά οξυμένο, είναι ένα πρόβλημα που απειλεί τα ζώα και τον ίδιο τον άνθρωπο και που οφείλει επειγόντως να μας προβληματίσει και να μας κινητοποιήσει όλους μαζί και καθέναν ξεχωριστά στην καθημερινότητά μας. Είμαστε υπεύθυνοι όλοι, το κράτος, οι πολίτες, οι επιχειρήσεις, οι οργανώσεις και έχουμε σοβαρούς λόγους να αναλάβουμε δράση και να αναλάβουμε πρωτοβουλίες.
Για όλα αυτά τα τεκταινόμενα είχε ήδη μιλήσει διεξοδικά ο Αντόν Τσέχοφ μέσα από το θεατρικό έργο Θείος Βάνιας όπου μέσω του γιατρού Αστρόφ είχε κρούσει πρώιμα, πολύ πρώιμα τον κώδωνα κινδύνου για τα μελλούμενα. Ο λόγος του Αστρόφ είναι καταπέλτης ήδη σε μια Ρωσία που δεν έχει καμία οικολογική συνείδηση και καίει δάση ανεξέλεγκτα. Τα λόγια, τα συγκινητικά λόγια του ίδιου του Αστρόφ είναι χαρακτηριστικά και σημαδεύουν μια αντίληψη ρομαντική και ακόμα και σήμερα γραφική σε έναν κόσμο όπου το συμφέρον κυριαρχεί και το χρήμα παίζει πρωταγωνιστικό ρόλο εξανδραποδίζοντας την ηθική διάσταση του ανθρώπου απέναντι σε αυτόν που τον κρατάει ζωντανό, την μητέρα φύση. Αναφέρει ο Αστρόφ τα παρακάτω: “Τα δάση της Ρωσίας βογκάνε κάτω απ’ το τσεκούρι, δισεκατομμύρια δέντρα καταστρέφονται, οι φωλιές των ζώων και των πουλιών ερημώνουν, τα ποτάμια φυραίνουν και ξεραίνονται, θαυμάσια τοπία εξαφανίζονται για πάντα, κι όλα αυτά γιατί ο τεμπέλης ο άνθρωπος δεν έχει μυαλό να σκύψει στη γη και να βγάλει από κει τα καύσιμα που του χρειάζονται. Έτσι δεν είναι κυρία μου; Πρέπει να είναι κάποιος πολύ άμυαλος και βάρβαρος για να καίει στη σόμπα του όλη αυτή την ομορφιά”.
Ο Αντόν Τσέχοφ υπήρξε ο ίδιος γιατρός και είχε γυρίσει πολλά χωριά της επικράτειας για να εξετάσει και να θεραπεύσει τον απλό κόσμο και προφανώς είχε ο ίδιος διαπιστώσει κατά τις περιοδείες του το πώς ο σύγχρονος άνθρωπος βιάζει το περιβάλλον γύρω του και πόσο αδιάφορος είχε γίνει ως προς την ανάγκη προστασίας του. Ο Αστρόφ λοιπόν δεν είναι μια απλή φωνή που απλά καταθέτει, είναι ο ίδιος ο συγγραφέας που βασανίζεται και καταμαρτυρά ανοιχτά τα όσα συμβαίνουν σε μια περίοδο και σε μια χώρα που αιμορραγεί και στρατευμένα, συνειδητοποιημένα είναι εκεί να το καταθέσει. Μπροστά από την εποχή του και μη κατανοητός στους σύγχρονούς του, ξεδιπλώνει τις πιο μύχιες σκέψεις του, τις αγωνίες του, τις πιο κρυφές ανησυχίες του για το γεγονός πως η φύση ταλαιπωρείται σφόδρα από τις δραστηριότητες του ανθρώπου και την αλόγιστη συμπεριφορά του. Το έγκλημα εξάλλου στον πυρηνικό σταθμό του Τσέρνομπιλ ήρθε να τον επιβεβαιώσει πολλές δεκαετίες αργότερα με τις ολέθριες συνέπειες που ακολούθησαν. Ο Τσέχοφ, ευαίσθητος στα θέματα προστασίας του περιβάλλοντος, προσπαθεί μέσα από τον θείο Βάνια να ταρακουνήσει τους σύγχρονούς του και έτσι αφήνει παρακαταθήκη στις επόμενες γενιές έναν λόγο πύρινο και τόσο επίκαιρο όσο ποτέ ειδικά με τα σημερινά δεδομένα.
Τελικά, αυτό που προκύπτει είναι πως το περιβάλλον δεν μπορεί να υποστεί άλλο τη δική μας αδράνεια και πρέπει να ενεργήσουμε άμεσα. Τα λόγια του Αστρόφ παραμένουν ζωντανά μέχρι τις μέρες μας όπου οι κυβερνήσεις και οι άνθρωποι ατομικά οφείλουν να πράξουν περισσότερα και πιο αποφασιστικά διότι πολύ απλά ο χρόνος τρέχει και είναι αμείλικτος. Έχουμε πολλά όπλα στη φαρέτρα μας, από την πλαστική σακούλα που δεν θα χρησιμοποιήσουμε γιατί θα έχουμε τη μόνιμη πάνινη, από το πλαστικό ποτήρι που δεν θα χρησιμοποιήσουμε επιλέγοντας ένα ποτήρι πολλαπλών χρήσεων, από το αυτοκίνητο που δεν θα οδηγήσουμε για να χρησιμοποιήσουμε τα πιο φιλικά προς το περιβάλλον μέσα μαζικής μεταφοράς για να αντιμετωπιστεί το φαινόμενο υπερθέρμανσης του πλανήτη καθώς και πολλές άλλες πιθανές εναλλακτικές και βιώσιμες λύσεις για να βελτιώσουμε την κατάσταση του πληγωμένου πλανήτη μας.
Ο Αστρόφ σε μια άλλη αποστροφή του λόγου μας εκμυστηρεύεται: “…όταν περνάω δίπλα από τα δάση των χωρικών, που εγώ τα έσωσα απ’ το τσεκούρι ή όταν ακούω να θροΐζει το νεαρό δάσος που έχω φυτέψει με τα ίδια μου τα χέρια, τότε νιώθω πως εξουσιάζω κατά κάποιον τρόπο το κλίμα και πως, αν η ανθρωπότητα ζει ευτυχισμένη μετά από χίλια χρόνια, αυτό θα οφείλεται λιγάκι και σ’ εμένα”. Είναι πλέον διαδεδομένο πως είμαστε ενώπιον μιας κλιματικής κρίσης την οποία διανύουμε και η οποία επελαύνει με αλματώδεις ταχύτητες που ίσως και να μην τις προλαβαίνουμε από όσο ισχυρίζονται οι ειδικοί. Οι δράσεις μας όμως ίσως και να επιβραδύνουν τον κίνδυνο αυτό και να μπορέσουμε να σώσουμε την παρτίδα. Γιατί όπως λένε και οι ειδικοί δεν υπάρχει πλανήτης άλλος, παρά μόνον αυτός. Κείμενα όπως ο Θείος Βάνιας είναι διαχρονικά, είναι εδώ για να μας θυμίσουν πως ο καθένας από εμάς είναι υπεύθυνος για τις πράξεις του και η λέξη ατομική ευθύνη είναι εκ των ων ουκ άνευ.
Δέκα προτεινόμενα βιβλία του Αντόν Τσέχωφ:
– Η τέχνη της γραφής, Εκδόσεις Πατάκη
– Το βιολί του Ρότσιλντ, Εκδόσεις Άγρα
– Η κρίση, Εκδόσεις Ερατώ
– Πολύχρωμες αφηγήσεις, Εκδόσεις Ροές
– Επιλογή από το έργο του, 3 τόμοι, Εκδόσεις Κέδρος
– Διηγήματα και νουβέλες, Εκδόσεις Ψυχογιός
– Ο Θείος Βάνια, Εκδόσεις Βακχικόν
– Ο βυσσινόκηπος, Εκδόσεις Γκοβόστη
– Η μονομαχία, Η αρραβωνιαστικιά, Εκδόσεις Printa
– Ο μαύρος μοναχός, Εκδόσεις Ροές
