Υπηρέτησε τις μυστικές υπηρεσίες και έλαβε πλείστες εμπειρίες από την θητεία του εκείνη στις βρετανικές μυστικές υπηρεσίες και στα μυθιστορήματά του μεταφέρει όλον αυτόν τον υπόγειο κόσμο της άγνωστης και μυστηριώδους συνεννόησης που οδηγούσε σε πολλές αντιφάσεις και αντιθέσεις των ηρώων του λόγω των δυσερμήνευτων συμβάντων. Οι ήρωές του άνθρωποι κοινοί θνητοί, απλοί και επιρρεπείς μαστιγώνονται δίχως άλλο από τα τρωτά τους σημεία και τις ανασφάλειες που τους κατατρέχουν. Οι ήρωές των μυθιστορημάτων του καθίστανται πιόνια ενός επικίνδυνου παιχνιδιού στο οποίο συμμετέχουν και έτσι γίνονται το σημείο αναφοράς του Γκρην, ο οποίος φημίζεται άλλωστε για την ατμοσφαιρικότητα που δημιουργεί στα βιβλία του και οδηγεί τον αναγνώστη σε μονοπάτια πολλές φορές αδιάβατα μα παράλληλα και σαγηνευτικά. Η Δύναμις και η δόξα, ο Ανθρώπινος παράγοντας, Στην Καρδιά των πραγμάτων, Ο επίτιμος πρόξενος, Καμένο χαρτί, Ο Ήσυχος Αμερικανός είναι μόνο μερικά από τα βιβλία του που έχουν μεταφραστεί στα ελληνικά, τα περισσότερα από τις εκδόσεις Πόλις σε εξαιρετικές μεταφράσεις.
Ανάμεσα σε θεούς και δαίμονες, οι άνθρωποι του Γκριν ξεγυμνώνονται και αποκαλύπτονται
Γνωστός για την ευαισθησία του σε κοινωνικά, πολιτικά και θρησκευτικά θέματα που τον οδήγησαν στην συγγραφή πολλών μυθιστορημάτων, ο πολυταξιδεμένος και αποδέκτης πολλών ερεθισμάτων Γκράχαμ Γκρην, εντάσσει στις ιστορίες του ανθρώπους που ακροβατούν ανάμεσα στην από Θεού συγχώρεση και την προσωπική τους θυσία εις το όνομα του Πατρός, αυτή είναι υποδόρια και υπόγεια όμως το αίσθημα ευθύνης και αμφιβολίας υφίσταται. Εγγεγραμμένος σε ένα πλαίσιο αυτολύτρωσης από τα δεινά που τον μαστιγώνουν ως άνθρωπο τον ίδιο, ο Γκρην μεταθέτει τις ανησυχίες του στα πρόσωπα που περιγράφει και ντύνει τους χαρακτήρες του με την αγωνία του Θείου δράματος που κάθε φορά εκφράζεται διαφορετικά στο πρόσωπο του καθενός.
Ο Γκράχαμ Γκρην ζει και αναπνέει στον κόσμο τον οποίο υπηρέτησε για πολλά χρόνια αναδεικνύοντας όλες τις υπόγειες στοές και διαδρομές που σημάδεψαν την θητεία του, τα μυθιστορήματά του είναι ένας τρόπος να αναδυθούν στην επιφάνεια σκοτεινές λεπτομέρειες ενός υπόγειου πολέμου πίσω από τον κανονικό και να αναδειχθούν άνθρωποι που έπαιξαν ρόλο σημαντικό πλην όμως σχετικώς αόρατο για τους πολλούς αναγνώστες της ιστορίας. Ο ρόλος του στην διαλεύκανση υποθέσεων σε μία συγκυρία δύσκολη – βρισκόμαστε εν μέσω Β’ Παγκοσμίου πολέμου και με τις ισορροπίες να κρέμονται από μια κλωστή στην ευρύτερη περιοχή – είναι καίριος καθώς εκπροσωπεί ως δύναμη αποικιοκρατική μια δυτική αντίληψη επιβολής του ηθικού και του ορθόδοξου σε έναν χώρο, αυτόν της Δυτικής Αφρικής όπου κατά βάση επικρατεί η παρανομία, η ασυδοσία, η διαφθορά και η εγκληματική δράση.
Στο πολυσυζητημένο βιβλίο του πάλι η Δύναμις και η Δόξα, ο ίδιος ο Γκριν ομολογεί: «Νομίζω ότι η Δύναμις και η Δόξα είναι το μόνο μυθιστόρημα με θέση που έχω γράψει». Τελικά είναι μία γροθιά στην ιδέα περί Θεού και περί συγχώρεσης, μία κραυγή αποκάλυψης της προστασίας των αδυνάτων που οδηγούνται στην «πυρά» και τον θάνατο για να εδραιώσουν την αγιότητα του Χριστού και την λάμψη του εις τους αιώνες των αιώνων ή είναι η αποδοχή πως ο άνθρωπος ποτέ δεν θα κατανοήσει την μεγαλειότητα της θυσίας για κάτι μεγαλειώδες που δεν βρίσκεται στα επίγεια στρώματα;
Σε άλλο του μυθιστόρημα, στην Καρδιά των πραγμάτων, περιγράφει την βαριά ατμόσφαιρα που σαν ταφόπλακα σκιάζει το βιος του και είναι φανερό πως αδυνατεί να απαγκιστρωθεί από όλα αυτά τα οδυνηρά, τα τόσο κρίσιμα γεγονότα. Ο ρόλος του στην διαλεύκανση υποθέσεων σε μία συγκυρία δύσκολη – βρισκόμαστε εν μέσω Β’ Παγκοσμίου πολέμου και με τις ισορροπίες να κρέμονται από μια κλωστή στην ευρύτερη περιοχή – είναι καίριος καθώς εκπροσωπεί ως δύναμη αποικιοκρατική μια δυτική αντίληψη επιβολής του ηθικού και του ορθόδοξου σε έναν χώρο, αυτόν της Δυτικής Αφρικής όπου κατά βάση επικρατεί η παρανομία, η ασυδοσία, η διαφθορά και η εγκληματική δράση.
Ο βρετανικός τρόπος θέασης των πραγμάτων και αποκατάστασης της τάξης περνάει μέσα και από τα δικά του χέρια, τα θεωρητικά αμόλυντα και αγνά αλλά ποιος εγγυάται πως τα χέρια του είναι καθαρά, ποιος θα ξεκαθαρίσει πως δεν είναι πουθενά αναμεμειγμένος και δεν ανήκει σε κανενός είδους σύστημα, πως θα πείσει πως δεν συμμετείχε σε καμία είδους ανήθικη πράξη και μπορεί να είναι άξιος εμπιστοσύνης; “Γιατί ορισμένοι από μας, αναρωτήθηκε, είμαστε ανίκανοι ν’ αγαπήσουμε την επιτυχία ή τη δύναμη ή η μεγάλη ομορφιά; Μήπως επειδή αισθανόμαστε ανάξιοί τους, επειδή αισθανόμαστε πιο άνετα με την αποτυχία; Δεν πίστευε πως αυτή ήταν η αιτία. Ίσως αναζητούμε τη σωστή ισορροπία, όπως κι ο Χριστός, εκείνη η θρυλική φυσιογνωμία στην οποία ήθελε να’ χει πιστέψει. “Έλθετε προς εμέ πάντες οι κοπιώντες και πεφορτισμένοι”.
Ο Γκράχαμ Γκριν δεν παύει να μας εντάσσει συνεχώς σε ένα πλαίσιο αμφιλεγόμενων πράξεων και αντιδράσεων, μετανοήσεων και ενοχών, σε μια πραγματικότητα από την οποία δεν θέλουμε αλλά και να θέλαμε είναι δύσκολο να απεμπλακούμε. Στον Ανθρώπινο παράγοντα, οι άνθρωποι που παρουσιάζει είναι αγκαλιά με τα όσα συμβαίνουν σε μία χώρα, την Νότια Αφρική όπου όλα είναι ρευστά σαν λάβα, όλα είναι ασταθή σαν την γη που σείεται και όλα μπορούν να καούν στον βωμό του ανθρώπινου συμφέροντος. Συμπέρασμα πως οι άνθρωποι είναι έρμαια των άλλων ανθρώπων, οι εποχές μπορεί να αλλάζουν αλλά οι άνθρωποι όχι και τελικά πληρώνουν με το τίμημα της ζωής τους την εμμονή τους στην αλήθεια. Κάποιοι θα βρίσκονται πάντα στο μεταίχμιο της απόφασης και της απόσυρσης.
Ο Γκριν δεν αφηγείται απλά τα γεγονότα αλλά καθίζει τους ήρωές του στην πολυθρόνα του ψυχολόγου, τους ακτινογραφεί και μας τους παραδίδει έτοιμους να εισέλθουν μέσα μας για να τους παρακολουθήσουμε και να εξάγουμε τα συμπεράσματά μας. Η γλώσσα του και το ύφος του ταυτίζονται με το απαραίτητο πλαίσιο μέσα στο οποίο κινείται το μυθιστόρημα και εκφράζουν τη ζωή ενός ανθρώπου σχεδόν που στροβιλίζεται και βασανίζεται από ερωτήματα για όσα του έχουν συμβεί. Έχοντας ταξιδέψει και ζήσει σε πολλά σημεία του ορίζοντα, έχοντας παρατηρήσει τόσα έντονα γεγονότα στα μέρη αυτά και έχοντας το μικρόβιο του ψυχαναλυτή τόσο στο πνεύμα όσο και στο χαρτί, ο μοναδικός Γκράχαμ Γκριν υπήρξε, διατηρώντας απόλυτα τη διαφορετικότητά του, ένα κράμα ανάμεσα σε Τζόζεφ Κόνραντ και Σόμερσετ Μωμ. Πρόκειται αναμφίβολα για έναν διαχρονικό συγγραφέα, τα βιβλία του οποίου όσες φορές και αν διαβαστούν πάντα θα έχουν κάτι νέο να μας αποκαλύψουν.
“Μια χαραμάδα στον τοίχο ενός παραμελημένου σπιτιού μεγαλώνει πιο γρήγορα απ’ ό,τι μια ρυτίδα στο ανθρώπινο πρόσωπο, η μπογιά αλλάζει χρώμα με μεγαλύτερη ταχύτητα απ’ ό,τι τα μαλλιά, και η φθορά ενός δωματίου είναι διαρκής: ποτέ δε σταματάει, ούτε για λίγο, σ’ εκείνο το υψίπεδο της μεγάλης ηλικίας, όπου μπορεί κανείς να ζήσει για πολλά χρόνια χωρίς εμφανείς αλλαγές” Ο επίτιμος πρόξενος, Εκδόσεις Πόλις
