Ζούμε σε μία εποχή που η στιχομυθία και η αναφορά περί ρατσισμού έχει δυστυχώς επανέλθει πολύ έντονα στο προσκήνιο. Τα κρούσματα ξενοφοβίας και επιθετικότητας έχουν αυξηθεί τα τελευταία χρόνια σε όλο τον κόσμο και κυρίως στην Ευρώπη, η οποία και πλήττεται σφόδρα λόγω και του μεγάλου προβλήματος του μεταναστευτικού. Παράλληλα, τα κινήματα της λαμβάνουν όλο και πιο αυξημένα ποσοστά στις ευρωπαϊκές χώρες, κάτι που είχε να συμβεί από την εποχή της ανόδου του ναζισμού και του φασισμού στην γηραιά ήπειρο τη δεκαετία του 1930. Μέσα σε αυτό το σκηνικό κοινωνικού πολέμου και αστάθειας, μέσα στη δίνη των φυλετικών διακρίσεων και του εκφοβισμού, τα μυθιστορήματα του παρελθόντος όπως αυτά που παρουσιάζονται εδώ έρχονται να μας θυμίσουν πόσο εύθραυστος είναι ο κοινωνικός ιστός και πως η ιστορία μπορεί και επαναλαμβάνεται με απρόβλεπτες συνέπειες. Η λογοτεχνία ανέκαθεν υπήρξε ένας τρόπος ανάδειξης των κοινωνικών ζητημάτων και οι συγγραφείς μέσα από τα γραπτά τους και την αφήγησή τους καθρεφτίζουν με γλαφυρό και έμμεσο τρόπο όλα αυτά που συμβαίνουν στην κοινωνία, ανταποκριτές της οι ίδιοι μας καλούν σε συστράτευση και σε συλλογισμό. Εμείς δεν έχουμε παρά να μελετήσουμε το έργο τους και να γίνουμε κοινωνοί των πιο μύχιων σκέψεών τους αναλογιζόμενοι και τον ρόλο μας σε αυτό το κλίμα αναταραχής, η ήπια αντίδραση του καθενός μας απέναντι στο τέρας του ρατσισμού είναι κομβική και επιβεβλημένη.
Ραλφ Έλισον, Ο αόρατος άνθρωπος, Εκδόσεις Κέδρος
Πρόκειται για ένα από τα πιο σημαντικά μυθιστορήματα όλων των εποχών και ειδικά του 20ου αιώνα. Ο Ραλφ Έλισον χτίζει την προσωπογραφία ενός ήρωα της εποχής του, ενός ανθρώπου που λόγω του χρώματός του πασχίζει να επιβιώσει σε μία κοινωνία που δεν επιθυμεί και μισεί την διαφορετικότητα. “Είμαι αόρατος απλά επειδή οι άνθρωποι αρνούνται να με δουν”. Πόσο επίκαιρο και πόσο σύγχρονο είναι το μυθιστόρημα που εκδόθηκε το 1952 σε μία ταραγμένη περίοδο για τις Ηνωμένες Πολιτείες. Το βιβλίο σαφώς αναφέρεται στον ρατσισμό που υπέστησαν εκατομμύρια Αφροαμερικανοί σε μία χώρα που συντελούνταν ραγδαίες αλλαγές και πολιτική αναταραχή, η οποία θα οδηγούσε λίγο αργότερα στη δολοφονία του προέδρου Κένεντι και του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ. Εμπρησμοί κατά κατοικιών, απάνθρωπες συμπεριφορές και διωγμοί από σχολεία και πανεπιστήμια, βιαιοπραγίες λευκών αστυνομικών εναντίον έγχρωμων πολιτών είναι μόνο μερικά από τα γεγονότα που συγκλόνισαν τη χώρα. Και εδώ σκιαγραφείται η ιστορία ενός ανώνυμου ήρωα που αφηγείται τη δική του διαδρομή από την αποβολή του από το κολλέγιο μέχρι τη συμμετοχή του στην εξέγερση του Χάρλεμ.
Γουίλιαμ Φώκνερ, Ξένος στο χώμα, Εκδόσεις Καστανιώτη
Ο Φώκνερ με κοινωνικές ευαισθησίες και με επικέντρωση σε προβλήματα οικουμενικά που απλώνονται ανά τον κόσμο περιγράφει με γλαφυρό τρόπο και με ωμότητα αυτά που τα επόμενα χρόνια θα γίνουν πρωτοσέλιδα και θα κατακλύσουν την πολιτική και κοινωνική καθημερινότητα. Ξυλοδαρμοί, διασυρμοί, βιαιότητα και σχόλια ρατσιστικής φύσης και απομόνωση από κάθε λευκή δραστηριότητα είναι μερικά από τα σημάδια μίας αμερικανικής, αλλά και όχι μόνο, κοινωνίας που δεν έχει χώρο για το διαφορετικό και το αλλότριο. Είναι αυτή που θα δολοφονήσει τα παιδιά της όπως τον Μάρτιν Λούθερ Κίνγκ και τον πρόεδρο Τζον Κένεντι, ανθρώπους και προσωπικότητες που προσπάθησαν να αλλάξουν τα κακώς κείμενα και να δαμάσουν τις βιαιοπραγίες που λαμβάνουν χώρα από τον καιρό που ο Αβραάμ Λίνκολν αγωνιζόταν να εξασφαλίσει ψήφο στους έγχρωμους συμπατριώτες του βρίσκοντας πολλαπλές αντιδράσεις που τελικά του κόστισαν την ίδια του την ζωή. Γιατί πόσο ισχυρή μπορεί να είναι η εγγεγραμμένη και από χρόνια έμφυτη αντιπάθεια προς τον αλλόθρησκο ή αλλόφυλο σε μία ήπειρο που βρέθηκαν να κληθούν να συμβιώσουν λευκοί και μαύροι; Τόσες εγκληματικές ενέργειες και τόσο αίμα χυμένο σε μία πατρίδα που δεν είχε και δεν έχει χαρακτηριστικά ομοιογένειας δεν είναι αρκετά για να επιφέρουν άνεμο ειρήνης και κοινής συμπόρευσης;
Karim Amellal, Μπλε άσπρο μαύρο, Εκδόσεις Πόλις
Ο συγγραφέας στο βιβλίο αυτό περιγράφει ένα εφιαλτικό σενάριο ανόδου στην εξουσία της Άκρας Δεξιάς που ξεπερνά κάθε λογική και σπέρνει τον τρόμο. Βεβαίως κανείς και σε καμία των περιπτώσεων δεν θα επιθυμούσε να λαμβάνει χώρα μία τέτοια δραματική τροπή εκτροχιασμού της δημοκρατίας σε οποιαδήποτε χώρα. Πόσο μάλλον στη Γαλλία που αναδόμησε με τις πρακτικές της και τις πολιτικές της την έννοια της δημοκρατίας ήδη από την εποχή του Διαφωτισμού και με την έλευση της Γαλλικής Επανάστασης. Στη χώρα του Μοντεσκιέ και του Ντιντερό, η Μαρίν Λεπέν υπό το όνομα Μιρέιγ Λεφέκ, κατακτά την εξουσία και επιθυμεί να εφαρμόσει κατά γράμμα το πρόγραμμά της δίχως να παρεκκλίνει ούτε εκατοστό από όσα έχει ανακοινώνει πώς θα πράξει αν αναδειχθεί κυβέρνηση. Ο αφηγητής, ένας αξιοπρεπής Γάλλος αλγερινής καταγωγής, ένας μορφωμένος και επιτυχημένος πολίτης και όχι κάποιος περιθωριοποιημένος, βρίσκεται ενώπιον δύσκολων και σημαντικών αποφάσεων για τη ζωή του και την πατρίδα του. Θα λυγίσει όπως τόσοι άλλοι γύρω του, θα υποχωρήσει στις απειλές ή θα αντιτάξει το σθένος του και θα αντισταθεί στον σκοταδισμό; Ένα αξιοπρόσεκτο μυθιστόρημα που φέρνει τον ήρωα προ διλημμάτων και εμάς σε εγρήγορση.
Harper Lee, Όταν σκοτώνουν τα κοτσύφια, Εκδόσεις Bell
Ένα από τα πιο αγαπημένα μυθιστορήματα που γράφτηκαν ποτέ, το “Όταν Σκοτώνουν τα Κοτσύφια” συγκαταλέγεται ανάμεσα στα αξιολογότερα κλασικά έργα της σύγχρονης λογοτεχνίας. Πριν λίγο καιρό και μετά από πολλά χρόνια κυκλοφόρησε το δεύτερο μέρος και η συνέχεια της ιστορίας με τίτλο “Βάλε έναν φύλακα”. Στο “Όταν σκοτώνουν τα κοτσύφια”, περιγράφεται η ιστορία του δικηγόρου Άτικους Φιντς, ο οποίος αποφασίζει να υπερασπιστεί στο δικαστήριο έναν νεαρό ανυπεράσπιστο μαύρο με το προσωνύμιο “κοτσύφι”. Η συμβουλή του στα παιδιά του είναι: “Σκοτώστε όσες κίσες θέλετε, αν μπορείτε να τις πετύχετε, αλλά να θυμάστε ότι είναι αμαρτία να σκοτώσεις τα κοτσύφια”. Ένας ύμνος ενάντια στο φαινόμενο του ρατσισμού σε μια εποχή που σημαδεύεται από βία ενάντια στους έγχρωμους Αμερικανούς και σε μια κοινωνία που είναι εχθρική απέναντί τους. Το φαινομενικά γαλήνιο και ειρηνικό Μέικομπ της Αλαμπάμα είναι στην πραγματικότητα βουτηγμένο στην προκατάληψη, τη βία και την υποκρισία. Αλλά τη ναρκωμένη συνείδηση της πόλης θα συνταράξει το σθένος ενός ανθρώπου που αγωνίζεται για δικαιοσύνη.