Ο Άγιος Αυγουστίνος έλεγε πως ο κόσμος είναι ένα βιβλίο και όποιος δεν ταξιδεύει διαβάζει μόνο μια σελίδα του. Φαίνεται πως αυτή η ρήση ευδοκιμεί στις σκέψεις συγγραφέων που αποφάσισαν να καταγράψουν τα ταξίδια τους στο χαρτί και να αφηγηθούν ιστορίες από την παραμονή τους σε διαφορετικές χώρες ή να καταθέσουν ιστορίες από τον τόπο τους. Το ταξίδι είναι από μόνο του μία ισχυρή κινητήριος δύναμη, μία πρώτης τάξεως ευκαιρία για κάποιον συγγραφέα να αλλάξει παραστάσεις, να γνωρίσει άλλους πολιτισμούς και κυρίως να εμπνευστεί από άλλους τόπους. Η σαγήνη που προκαλεί ένα τοπίο, η ιστορία που κρύβει στα σπλάχνα του, η μαγεία της περιπλάνησης, αυτό που τα μάτια και η ψυχή καταλαβαίνουν είναι ανεκτίμητης αξίας συναισθήματα και τα λόγια πολλές φορές είναι πολύ λίγα μπροστά στις εικόνες. Και όμως τα λόγια είναι το απαραίτητο και ίσως μοναδικό εργαλείο όταν έρχεται η ώρα ο συγγραφέας να εξωτερικεύσει αυτό που ένιωσε και δεν έχει άλλο μέσο από την πένα του. Αυτή η ανάγκη για εξερεύνηση και περιπέτεια, αυτό το στοιχείο της ανακάλυψης και αυτή η χαρά και η ικανοποίηση της μεταφοράς σε μία άλλη στρατόσφαιρα πιο εξωτική ή απλά διαφορετική, είναι στοιχεία αρκετά για να κινητοποιήσουν συγγραφείς όπως αυτοί που παρουσιάζονται εδώ να πάρουν στον ώμο το δισάκι τους και στο χέρι το μολύβι τους και να μετοικήσουν νοερά ή πραγματικά σε πολιτείες μακρινές με σκοπό να τις αποκρυπτογραφήσουν.
Μανώλης Καραγάτσης, Περιπλάνηση στον κόσμο, Εκδόσεις Εστία
“[…] Οι ομορφιές της Πόλης είναι διακριτικές, κρυμμένες στα πιο απίθανα μέρη, πονηρότατα ντυμένες, πολλές φορές, με τα κουρέλια της ασκήμιας και της αθλιότητας. Πρέπει λοιπόν να περπατήσεις, να περπατήσεις. Το μάτι σου πρέπει να είναι ερευνητικό, ανήσυχο. Η νοημοσύνη σου ακονισμένη σαν ξυράφι. Η ψυχή σου σε συναγερμό. Η ευαισθησία σου να δονείται.” Δεν θα μπορούσε να υπάρχει καλύτερη εξήγηση στην έννοια ταξίδι. Ο Μανώλης Καραγάτσης με την ανήσυχη ματιά ενός περιπλανητή και οδοιπόρου, ενός ταξιδευτή του χρόνου, ενός επιφανούς γητευτή του λόγου εξομολογείται εικόνες και εκφράζει συναισθήματα με τον χειμαρρώδη και ευαίσθητο λόγο που μας αιχμαλωτίζει και μας κάνει κοινωνούς του ταξιδιού του. Ταξιδεύοντας τόσο στην Ελλάδα όσο και την Αγγλία, το Παρίσι, ο Καραγάτσης συγκέντρωσε μνήμες και αναμνήσεις, στιγμές ομορφιάς και γοητείας και όλος αυτός ο υπέροχος πυρετός τον οδήγησε στο βιβλίο αυτό, ένα βιβλίο, το οποίο σήμερα ως αναγνώστες απολαμβάνουμε να διαβάζουμε.
Fernando Pessoa, Λισαβόνα, Εκδόσεις Ροές &
Fernando Pessoa, Ω Λισαβόνα, σπίτι μου!, Εκδόσεις Gutenberg
Πάντα ευαίσθητος αλλά και δημιουργικός, ο Πεσσόα θα σχεδιάσει την επαγγελματική ζωή του σε διάλογο με την συγγραφή κειμένων που τον απελευθερώνουν και τον ξεκουράζουν γιατί εκεί βρίσκει την πραγματική του ταυτότητα. Ο Πεσσόα δεν θα χάσει την ευκαιρία να υμνήσει την πατρίδα του και δη την πόλη του, τη Λισαβόνα έτσι όπως ακριβώς έκανε ο Καβάφης με την Αλεξάνδρεια. Θα περιδιαβεί στα σοκάκια της πόλης και θα θαυμάσει τις υπέροχες ομορφιές μιας πολιτείας που χαρίζει στον ταξιδιώτη μοναδικές στιγμές. Με οδηγό τη δική του προσωπική περιπλάνηση στην πόλη ο αναγνώστης μεθά από την συναρπαστική αφήγηση ενός ντόπιου γητευτή λέξεων και χάνεται στις περιγραφές μιας πόλης που συνδυάζει τα πάντα και δεν της λείπει τίποτα. Πολυταξιδεμένος ο Πεσσόα, πάντα θα επιστρέφει στην αγαπημένη του Λισαβόνα ωσάν άλλος Οδυσσέας και εκεί θα απολαμβάνει τους ήχους και τα χρώματα μιας πόλης που προσφέρεται για κάθε λογής δραστηριότητα.
Claudio Magris, Δούναβης, Εκδόσεις Πόλις
Σύμφωνα με τον Χάιλντερλιν ο ποταμός Δούναβης είναι «το ταξίδι-συνάντηση Ανατολής και Δύσης, σύνθεση του Καύκασου και της Γερμανίας, ελληνική άνοιξη που θα έπρεπε να ξανανθίσει στη γερμανική γη και να ξαναφέρει πίσω τους θεούς». Ο Μάγκρις προσφέρει ένα έργο επικό, ένα μνημειώδες σύγγραμμα, ένα λογοτεχνικό αποτύπωμα του υπερποταμού αν μπορούσε κανείς να τον ονομάσει έτσι λόγω του μήκους του. Το βιβλίο του Μάγκρις υμνεί τον ποταμό που δεν γνωρίζει σύνορα και στέκεται αγέρωχος αιώνες τώρα να συνδέει και να ποτίζει την Mitteleuropa. Αυτός ο υδάτινος δρόμος που αποτελούσε κάποτε το σύνορο της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας και τον οποίο οι Βυζαντινοί αποκαλούσαν Δάννουβι ενώ οι Τούρκοι Τούνα, είναι ο δεύτερος μεγαλύτερος ποταμός της Ευρώπης, ένα υδάτινο γεφύρι πολιτισμών αφού διασχίζει το μεγαλύτερο μέρος των χωρών της Κεντρικής Ευρώπης για να εκβάλει στον Εύξεινο Πόντο. Ο Μάγκρις χαρίζει στον αναγνώστη ένα μωσαϊκό εικόνων και λογοτεχνικών στιγμών μέσω της “συνάντησής” του με προσωπικότητες όπως ο Κάφκα, ο Σίνγκερ, ο Κανέτι και τόσοι άλλοι.
Italo Calvino, Αόρατες πόλεις, Εκδόσεις Καστανιώτη
“Οι πόλεις είναι ένα σύνολο πραγμάτων: απομνημονεύσεων, επιθυμιών, σημείων μιας γλώσσας· οι πόλεις είναι τόποι ανταλλαγών, όπως εξηγούν όλα τα βιβλία της οικονομίας, αλλά οι ανταλλαγές αυτές δεν είναι μονάχα ανταλλαγές εμπορευμάτων, είναι και ανταλλαγές λέξεων, πόθων, αναμνήσεων. Το βιβλίο μου ανοίγει και κλείνει με εικόνες ευτυχισμένων πόλεων που συνεχώς αλλάζουν σχήμα και χάνονται, κρυμμένες μέσα σε δυστυχισμένες πόλεις…”. Ο Ίταλο Καλβίνο. σαν ένας νέος θαλασσοπόρος, ένας Μαγγελάνος της λογοτεχνίας, θα καταπιαστεί με την καταγραφή των δικών του φανταστικών πόλεων, εκείνων των μαγικών πόλεων που ο άνθρωπος επιθύμησε να κατοικήσει χρόνια πριν. Περιγράφει με τη μοναδική του γραφή και με ευαισθησία πόλεις που αντέχουν στο χρόνο και τη φθορά, που εκπέμπουν ακόμα γοητεία και αντιστέκονται στην κρίση και την καταστροφή, που χαρίζουν στον άνθρωπο ακόμα τη σαγήνη τους και τη χαρά της ζωής. Πόλεις που κρύβουν υπέροχα μυστήρια, πόλεις που αξίζει να τις αγαπάς για πάντα.
Λόρενς Ντάρελ, Αλεξανδρινό κουαρτέτο, Εκδόσεις Μεταίχμιο
Η Αλεξάνδρεια, αυτό το πνευματικό κέντρο της αρχαιότητας, παραμένει ακόμα και σήμερα ένα σημείο αναφοράς για τη Μεσόγειο. Μπορεί μέσα στους αιώνες να έχασε την αίγλη της, αλλά με βιβλία όπως αυτό ξαναβρήκε τη θέση της στη μνήμη των ανθρώπων που την έζησαν από κοντά ή εκείνων που θέλουν να την ανακαλύψουν. Ο Ντάρελ σε αυτό το μυθιστόρημα-φάρο θα ξεδιπλώσει τόσο τη δική του ζωή, όσο και τη ζωή της πόλης μέσα από μία τετραλογία που ξαναζωντανεύει τα πρόσωπα και τα γεγονότα που πρωταγωνίστησαν. Τζάστιν, Μπαλτάζαρ, Μαουντολίβ και Κλέα είναι τέσσερα μυθιστορήματα σε ένα, οι τέσσερις εποχές σε μία αν μιλήσουμε με όρους Βιβάλντι. Πρόκειται για ένα μεγαλειώδες πανόραμα των τεκταινόμενων σε μία πόλη που γνώρισε άνθιση και παρακμή, που φώλιασε τόσους πολιτισμούς και είδε να περνάνε από εκεί κάθε λογής άνθρωποι διάσημοι και μη, έμποροι, καλλιτέχνες, πολιτικοί, στρατιωτικοί και μεγιστάνες. Το μυθιστόρημα του Ντάρελ είναι καθηλωτικό, πλούσιο και χορταστικό και μας ταξιδεύει σε ένα παρελθόν γοητευτικό και επικίνδυνα μεθυστικό.
