“Στη γυναίκα αρμόζει η σιωπή” λέει η Βρισηίδα, η Τρωάδα σκλάβα και αφηγήτρια του βιβλίου της Μπάρκερ. Η Ιλιάδα, το περίφημο και ξακουστό έπος του Ομήρου, κατά μια έννοια ξαναγράφεται από την πλευρά, αυτή την φορά, των κοριτσιών. Η Βρισηίδα, σκλάβα του Αχιλλέα βιώνει από μέσα όλα τα γεγονότα του Τρωικού πολέμου και καταθέτει τη δική της προσωπική ματιά σε όλα έζησε ως αιχμάλωτη στο ελληνικό στρατόπεδο. Διενέξεις, παρασκήνια, φόβοι και αγωνίες, όλα τα συναισθήματα μιας γυναίκας υποταγμένης αλλά αξιοπρεπούς λαμβάνουν χώρα μέσα από την ιστορία, την οποία η Μπάρκερ χτίζει και ουσιαστικά ξαναγράφει ένα μέρος της Ιλιάδας με το δικό της προσωπικό τρόπο. Δεν προσπαθεί, άλλωστε κάτι τέτοιο θα ήταν ανόητο και μάταιο, να συγκριθεί με τον μεγάλο Έλληνα αφηγητή, αλλά παρουσιάζει μια άκρως ενδιαφέρουσα και μεστή ιστορία γύρω από την μάχη των μαχών μέσα από το πρίσμα της δικής της ηρωίδας.
Βρισηίδα, μια γυναίκα δυναμική και γενναία
Η Βρισηίδα, την οποία η Μπάρκερ βάζει σε πρώτο πλάνο και την καθιστά πρωταγωνίστρια των εξελίξεων, είναι μια γυναίκα γενναία, μια γυναίκα που μέσα στο δράμα της αιχμαλωσίας της μπορεί και αφηγείται ψύχραιμα τα όσα παρακολουθεί να εκτυλίσσονται. Με την ωριμότητα που τη διακρίνει μοιάζει να έχει ανοίξει διάλογο με τον αναγνώστη και να του δίνει ανταπόκριση για αυτά που εκείνη επιλέγει να του διηγηθεί, τα πολύ σημαντικά αλλά και τα επουσιώδη, τα οποία όμως κάνουν τη διαφορά. Δεν είναι μια γυναίκα έρμαιο αλλά μια γυναίκα με προσωπικότητα, μια γυναίκα που μπορεί μεν να υπομένει τις παραξενιές του Αχιλλέα και των άλλων Ελλήνων πολεμιστών αλλά μπορεί με την ιδιαίτερη ιδιοσυγκρασία της να τους ψυχολογεί, να τους χαρακτηρίζει και εν τέλει να τους παραδίδει στον απλό αναγνώστη και θεατή προς κρίση και συμπεράσματα. Μοιάζει η ίδια να είναι αντικειμενική και να κρατάει, όσο αυτό είναι εφικτό, αποστάσεις από τα πεπραγμένα εξιστορώντας τα από τη δική της οπτική γωνία χωρίς να λείπουν οι δραματικές εξάρσεις από μέρους της.
Αναφέρει η ίδια με γλαφυρό τρόπο: “…οι άντρες είναι ανεξήγητα τυφλοί απέναντι στην επιθετικότητα των γυναικών. Αυτοί είναι οι πολεμιστές, με τις περικεφαλαίες και τις πανοπλίες τους, τα σπαθιά και τα δόρατα, και δεν δείχνουν να αντιλαμβάνονται τις δικές μας μάχες – η επιλέγουν να τις αγνοούν”. Η Βρισηίδα είναι η προσωποποίηση της γυναίκας της εποχής της αλλά και της γυναίκας στο μέτωπο του πολέμου και μάλιστα από την πλευρά του ηττημένου που βρίσκεται υπό αιχμαλωσία και καλείται να συμβιβαστεί με αυτή την συνθήκη. Η Μπάρκερ, η “θηλυκή Όμηρος” που έχει αναλάβει ένα τέτοιο σπουδαίο λογοτεχνικό εγχείρημα όχι τυχαία, θέτει την Βρισηίδα ως σχολιαστή των γεγονότων και βέβαια δεν διστάζει να δείξει πόσο τρωτή και εύθραυστη είναι παρά τη γενναιότητά της. Η σιωπή της όμως όπως και η σιωπή όλων των κοριτσιών και όπως φαίνεται και από τα παραπάνω λεγόμενά της δεν πρέπει να εκληφθεί ως αδυναμία αλλά ως περήφανη στάση και ίσως και ως ένας ιδιάζων σεβασμός στον κυρίαρχο και αναμφίβολο νικητή.
Μια θνητή στην υπηρεσία των ηρώων
Είναι εξαιρετικά ενδιαφέρον δε πως ακόμα και στο επεισόδιο της δολοφονίας του Έκτορα και την επίσκεψη του τεθλιμμένου πατέρα Πριάμου στον Αχιλλέα, η Βρισηίδα στέκεται στο ύψος των περιστάσεων και διαθέτει την αξιοπρόσεκτη όσο και συγκλονιστική ικανότητα να αφηγείται τα γεγονότα με κάθε ψυχραιμία και νηνεμία πνεύματος παρά την συναισθηματική φόρτιση, η οποία εκδηλώνεται αν μη τι άλλο από τις προσωπικές στιγμές που έζησε κοντά στον βασιλιά Πρίαμο πριν από χρόνια. Θα έλεγε κανείς πως η σιωπή των κοριτσιών είναι ένας βουβός πόνος, ένας δραματοποιημένος λόγος που υποδόρια εκφράζεται και καταγράφεται. Οι σκλάβες θρηνούν την χαμένη πατρίδα, την ανίερη εισβολή και την πολιορκία από τους Έλληνες, καταθέτουν έναν εσωτερικό θρήνο που δεν σχηματοποιείται ούτε και προβάλλεται ανοιχτά αλλά υπονοείται και οδηγεί τον αναγνώστη στον στοχασμό.
Είναι φανερό στην αφήγησή της πως ζει μέσα της έναν προσωπικό πόλεμο αν πρέπει να προβεί σε κάποια ενέργεια ενάντια στον εχθρό ή να υποστεί τις συνέπειες μιας σκλάβας και να περιμένει μια κάποια λύτρωση. Θυμίζει πάντως ως προς το χρόνο όλη αυτή η εννιάχρονη πολεμική σύρραξη το δράμα μιας άλλης γυναίκας εξίσου γνωστής, της Πηνελόπης που για χρόνια με καρτερικότητα και ενάντια στις προβλέψεις περίμενε το δικό της σύντροφο να φανεί ενώπιόν της. Η Βρισηίδα είναι η ευκαιρία να εξηγηθεί και να τεθεί προς ανάλυση ο γυναικείος τρόπος σκέψης αλλά και θέασης των πραγμάτων, μια δύσκολη αποστολή εκ μέρους της όταν όλα είναι εναντίον της.
Η ίδια γίνεται η ψυχολόγος και η ψυχαναλύτρια των ηρώων με τους οποίους ζει μαζί και εκτός από τα δικά της τρωτά σημεία μας χαρίζει σκέψεις, διαλόγους, αντιδράσεις και περίεργες συμπεριφορές από τους επιφανείς ήρωες που όπως ο Αχιλλέας με την πτέρνα έτσι και ο καθένας τους, ο Αγαμέμνονας, ο Νέστορας, ο Αίας δείχνει το πραγματικό του πρόσωπο μέσα από τη δική της αφήγηση. “Ο Αχιλλέας ζει στο παρόν. Θυμάται το παρελθόν, όχι χωρίς μεταμέλεια, αλλά με όλο και λιγότερη πικρία. Το μέλλον το σκέφτεται από σπάνια έως ποτέ, γιατί δεν υπάρχει μέλλον. Είναι εκπληκτικό πόσο εύκολα κατάφερε να το αποδεχτεί. Η ζωή του μοιάζει με χνούδι πικραλίδας ακουμπισμένο στην παλάμη του χεριού του, τόσο ελαφρύ, που η παραμικρή πνοή του ανέμου μπορεί να το παρασύρει”.
“… Η σορός της Πολυξένης ήταν ακόμα πεσμένη καταγής, με τον λευκό μανδύα της να φτερουγίζει στον αέρα που θα μας έπαιρνε από την Τροία. Μάζεψα το κουράγιο μου και τη γύρισα ανάσκελα. Η βαθιά τομή στον λαιμό της την έκανε να μοιάζει σαν να είχε δύο στόματα, και τα δύο βουβά. Στη γυναίκα αρμόζει η σιωπή…”
