Ο Γιάννης Αντωνιάδης παρουσιάζει κριτική για το βιβλίο του Hans Christian Andersen, «Η φιλοσοφική λίθος και άλλες ιστορίες».
«Το να ζεις μόνο δεν είναι αρκετό, είπε η πεταλούδα. Πρέπει να έχεις λιακάδα, ελευθερία και ένα μικρό λουλούδι» είχε γράψει ο Χανς Κρίστιαν Άντερσεν. Ταξιδεύοντας στην Κοπεγχάγη έχει κανείς την αίσθηση πως στα στενά σοκάκια της πόλης κρύβεται ένας από τους μεγαλύτερους παραμυθάδες που γνωρίσαμε. Είχε την τύχη να αναγνωριστεί σχετικά νωρίς και να εκτιμηθεί το πολύτιμο έργο του αλλά σαν μια βαριά και σκοτεινή σκιά πάντα να τον ακολουθούσε μιας και τα παιδικά του χρόνια ήταν δυστυχισμένα. Ίσως να ήταν αυτή η στενάχωρη περίοδος της ζωής του η αφορμή για να γράψει τόσες και τόσες ιστορίες που όλες έχουν και έναν διδακτικό χαρακτήρα αφού ο ίδιος ανέφερε κάποτε πως «βρίσκω μια ιδέα για μεγάλους και μετά αφηγούμαι την ιστορία σε μικρούς, έχοντας πάντα στο μυαλό μου ότι ο πατέρας και η μητέρας τους με ακούνε ͘ και πρέπει να θρέψω και το δικό τους μυαλό».
Ιστορίες ποτισμένες με αγάπη
Ποιος άραγε δεν γνωρίζει ιστορίες όπως η Τοσοδούλα, το κορίτσι με τα σπίρτα, το ασχημόπαπο και τόσα άλλα παραμύθια που συντροφεύουν την παιδική και εφηβική ηλικία κάθε παιδιού σε όποια άκρη του κόσμου και αν κοιτάξει κανείς; Ποιος δεν έχει σταθεί δίπλα στο παιδί του εξιστορώντας του κάτι από τον μαγικό κόσμο του Δανού πρίγκιπα για να το κοιμίσει ή να το νανουρίσει; Και όμως αυτός ο μελαγχολικός, εσωστρεφής και παράξενος Κος Άντερσεν δεν γεύτηκε όσο θα επιθυμούσε την χαρά της ανάγνωσης των παραμυθιών μιας και από πολύ μικρός έχασε τον πατέρα του, εκείνον που μέχρι τα 9 του χρόνια του διάβαζε ιστορίες. Ίσως για αυτό και ο ίδιος έγραψε με την σειρά του ιστορίες για παιδιά και μεγάλους, για να αποτίσει φόρο τιμής στον άνθρωπο που τον φρόντισε καλύτερα από όλους. Παρέμεινε μετά τον θάνατο του πατέρα του κλεισμένος στον εαυτό του και ποτέ δεν μπόρεσε να ξεπεράσει την απώλειά του αλλά εγκιβώτισε στα παραμύθια του όλον τον φανταστικό κόσμο αγάπης και ευτυχίας αντιμαχόμενος τα δύσκολα και επώδυνα παιδικά χρόνια.
Πέτρινα παιδικά χρόνια
Βυθίστηκε σε μία δίχως προηγούμενο δύστυχη ζωή αναγκασμένος να εξασφαλίσει τα προς το ζην στην μεγαλούπολη Κοπεγχάγη αλλά εκείνος δεν το έβαλε κάτω και από νωρίς μόχθησε με τα γραπτά του να δείξει την αξία του, ήταν άλλωστε και η μόνη διέξοδος για να ξεφύγει από τις κακουχίες που του εξασφάλισαν τα δύστυχα παιδικά του χρόνια. Τα παραμύθια αυτού του πληγωμένου αγοριού που έγραψε ιστορία με τις αφηγήσεις του έχουν μεταφραστεί σε πάνω από 125 γλώσσες και έχουν προσφέρει στιγμές χαράς, αγάπης αλλά και αγωνίας σε τόσα παιδιά και ενήλικες. Ιστορίες όπως ο Βασιλιάς γυμνός, ένα τριαντάφυλλο από τον τάφο του Ομήρου και την Φιλοσοφική λίθο που παρουσιάζονται εδώ αποκαλύπτουν πόσο ο κόσμος είναι σκληρός αλλά πόσο η αγάπη μπορεί να υπερκεράσει και να απαλύνει τον πόνο που κάθε μέρα δημιουργείται στον κόσμο. Ο Άντερσεν μέσα από τις αφηγήσεις του λυτρώνει την δική του ψυχή, χαρίζει στον εαυτό του την θεραπεία που είχε ανάγκη, όλο αυτό το ιστορικό δύσκολων στιγμών που επιθυμεί να ξεχάσει μέσα από το φαρμακείο της γραφής. «Αισθανόταν ένα τις ζεστές ηλιαχτίδες κι ένα ουράνιο τόξο έμοιαζε να διαλύει τη σκοτεινιά του κόσμου».
Ήρωες χαρμολύπης και διδάγματα
Οι ήρωές του ακροβατούν ανάμεσα στην γενναιότητα και την απελπισία καθρεφτίζοντας τον δικό του ψυχικό κόσμο. Σε κάθε ιστορία του πρωταγωνιστούν άνθρωποι πραγματικοί, με αδυναμίες, διστακτικότητα, μικροί ήρωες που άλλοτε προχωρούν και άλλοτε υποχωρούν, άλλοτε απελπίζονται άλλοτε ξαναγεννιούνται από τις στάχτες τους και τελικά ορθώνουν το ανάστημά τους. Δεν θα βρούμε φανταστικούς υπερανθρώπους που θα υπερνικήσουν μεμιάς κάθε δυσκολία, σκοπός του δεν είναι μόνο να ψυχαγωγήσει και να γίνει αρεστός, διακαής του πόθος είναι να γεμίσει τις σελίδες με νοήματα και να περάσει με τον δικό του προσωπικό τρόπο τα δικά του μηνύματα σε παιδιά και μεγάλους. Οι ήρωές του καλούνται να ζήσουν σε έναν κόσμο όχι αγγελικά πλασμένο, μοχθηρό και άδικό. Εκείνος όμως δεν τους αφήνει έρμαια του κακού κόσμου αλλά τους τροφοδοτεί με δύναμη και πίστη, ικανή να αλλάξει τα πάντα και να προβάλει το καλό και το δίκαιο, να τους ποτίσει με γενναιότητα. «Πόσο στενά είναι τα όρια της ανθρώπινης όρασης και πόσο περιορισμένη η οπτική μας! Πόσα λίγα γνωρίζουν ακόμα και οι πιο σοφοί από μας για όλα αυτά που έχουν τόσο μεγάλη σημασία για όλους μας!»
Αποσπάσματα
«Τι απογίνεται ο άνθρωπος» αναρωτιόταν ο σοφός, «όταν τον αγγίξει ο άγγελος του θανάτου; Τι μπορεί να είναι ο θάνατος; Το σώμα αποσυντίθεται, αλλά η ψυχή; Ναι… τι είναι η ψυχή και που πηγαίνει;».
«Έχασε κάθε ελπίδα να βρει και να φέρει πίσω την πολύτιμη λίθο, εγκατέλειψε την προσπάθεια και παραιτήθηκε ακόμα κι από τον εαυτό του, που είναι το χειρότερο απ’όλα».
- Πρωτοδημοσιεύτηκε στο culturenow.gr
