Η Ιρλανδία έχει πλούσια λογοτεχνική παραγωγή, είναι μια χώρα με πλούσια παράδοση τόσο στη λογοτεχνία όσο και στο θέατρο και θα μπορούσε κανείς να ομολογήσει πως αν και Βόρειοι μοιάζουν πολύ με ανθρώπους του Νότου ως προς την εξωστρέφεια, την φιλικότητα και τη ζωντάνια που εκπέμπουν. Η Ιρλανδία ωστόσο τα τελευταία χρόνια χτυπήθηκε καίρια από πολιτικά, κοινωνικά και οικονομικά προβλήματα, τα οποία ξεπέρασε με πολύ κόπο και ισχυρό τίμημα. Η Ιρλανδία, με την πλούσια ιστορία της και την μυθολογία της, ίσως άγνωστη στους πολλούς, έχει κυρίαρχη συμβολή στην παγκόσμια πολιτιστική κληρονομιά. Η Ιρλανδία είναι από τις χώρες εκείνες που έχουν χαρίσει στο παγκόσμιο λογοτεχνικό στερέωμα προσωπικότητες όπως ο Τζέιμς Τζόις, ο Όσκαρ Ουάιλντ, ο Σάμουελ Μπέκετ, ο Τζόρτζ Μουρ αλλά και οι πιο σύγχρονοι Τζον Μπάνβιλ, Αν Γκρίφιν, Colm Toibin, Άννα Μπερνς και Μάϊκ Μακόρμακ.
Όλοι οι συγγραφείς που προανέφερα έχουν ως κοινή τους συνισταμένη το επίκεντρο τους στην ανάλυση του ανθρώπινου χαρακτήρα, τα τρωτά σημεία και τις αδυναμίες του σύγχρονου ανθρώπου έτσι όπως διαμορφώνονται και μέσα από τις κοινωνικές ζυμώσεις κάθε εποχής. Αυτά τα στοιχεία και αυτά τα δεδομένα, τα οποία άλλωστε και πραγματεύονται στα βιβλία τους ο καθένας με τον δικό του ξεχωριστό τρόπο, είναι και η πεμπτουσία της αφηγηματικής τους δεξιοτεχνίας πέρα από την πλοκή με την οποία ντύνουν τις ιστορίες τους. Οι πρωταγωνιστές τους πολλές φορές αντανακλούν τις προσωπικότητες και την ψυχοσύνθεση των ίδιων των συγγραφέων ενώ οι άνθρωποι τους οποίους περιγράφουν είναι αυτοί που κυκλοφορούν ανάμεσά μας, άνθρωποι της διπλανής πόρτας με τα δικά μας χαρακτηριστικά, άνθρωποι κοινοί, ταπεινοί και ευάλωτοι, άνθρωποι σε κρίση που αναζητούν λύσεις.
Samuel Beckett, Πρώτος έρωτας, Εκδόσεις Άγρα
Στη λογοτεχνία, όπως και στη ζωή, δεν υπάρχει παρθενογένεση και αυτό επιβεβαιώνει και ο Σάμουελ Μπέκετ με αυτό το βιβλίο. Δανείζεται και εμπνέεται τον τίτλο από ένα βιβλίο του Τουργκένιεφ, χτίζει όμως μια εντελώς διαφορετική ιστορία γραμμένη στα γαλλικά μάλιστα το 1945. Ένα κείμενο που μιλάει ανοιχτά για τον άνθρωπο που ήξερε να γελά αλλά που κάποτε σταμάτησε. Ένα λιτό αλλά πολύ σημαντικό έργο λογοτεχνικό, το οποίο εμποτίζεται με την έννοια του παράλογου που απασχολεί συστηματικά τον Μπέκετ. Εξάλλου, ο έρωτας είναι πηγή παραλογισμού γιατί είναι ένας τυφώνας πάθους και επιθυμίας που δεν ορίζεται εύκολα και παρασέρνει στο διάβα του τον ευάλωτο και εύθραυστο άνθρωπο. Ο Μπέκετ διατηρεί τον ήρωα του μέσα στην αμφιβολία της ύπαρξής του, τον κρατά μακριά από θρησκευτικούς και φιλοσοφικούς δογματισμούς και έτσι διαμορφώνει έναν πρωταγωνιστή βγαλμένο από την καθημερινή ζωή ενώ τον θέτει στην κρίση του αναγνώστη.
George Moore, Εξομολογήσεις ενός νεαρού άνδρα, Εκδόσεις Εξάντας
Η προσωπικότητα και η φυσιογνωμία του Μουρ, η αμφιλεγόμενη προσωπογραφία του απεικονίζεται ξεκάθαρα στον άνθρωπο που αφηγείται όσα έζησε και όσα ένιωσε και αισθάνθηκε ως ένας σκεπτόμενος νέος άνδρας που χαίρεται τη ζωή και τη δημιουργία που αυτή προσφέρει. Η αφήγησή του είναι φορτωμένη με συναισθήματα και σκέψεις, με έναν στοχαστικό οίστρο που διαφαίνεται και πηγάζει από τα αναγνώσματα στα οποία αναφέρεται. Δεν είναι ένας απλώς μποέμ που απολαμβάνει τη ζωή και τις ηδονές των ερώτων της ή άλλων ικανοποιήσεων. Είναι ένας άνδρας που εξομολογείται όσα τον στιγμάτισαν, όσα τον διαμόρφωσαν, όσα τον πλήγωσαν, όσα του προκάλεσαν την οργή και την αντίδραση. «Η ψυχή μου, στον βαθμό που την αντιλαμβάνομαι, έχει αποκτήσει γενναιόδωρα μορφή και περιεχόμενο από τις τόσες εκφάνσεις της ζωής στις οποίες η αποφασιστικότητα και ο παρορμητισμός μου με έκαναν να ενδώσω. Συνεπώς μπορώ να πω ότι δεν διακατέχομαι από εγγενή χαρακτηριστικά, ελαττώματα, γούστα κτλ».
Τζέιμς Τζόϊς, Το κονάκι του Φιν, Εκδόσεις Ψυχογιός
Αν ανοίξει κανείς το βιβλίο Η αγρύπνια των Φίννεγκαν, αυτό το μυστηριώδες και άκρως αινιγματικό βιβλίο-Βίβλο του Τζόϊς, αντιλαμβάνεται το λογοτεχνικό μέγεθος και ανάστημα του συγγραφέα των Δουβλινέζων και του Οδυσσέα. Εδώ, ουσιαστικά υπεισέρχεται και αυθυποβάλλεται με μεγάλη επιτυχία σε ένα προπαρασκευαστικό στάδιο προετοιμασίας της Αγρύπνιας με ένα βιβλίο που εμπεριέχει ιστορίες που ανακοινώνουν την έλευσή της. Επηρεασμένος από την πλούσια ιρλανδική μυθολογία και τις δικές του προσωπικές αναζητήσεις, ο Τζόϊς χαρίζει στο αναγνωστικό κοινό δέκα ιστορίες αλληγορικές, δέκα ιστορίες που θυμίζουν Αίσωπο, δέκα αφηγηματικά μωσαϊκά που απλώνονται σαν μικρές κουκίδες ενός τεράστιου λογοτεχνικού ψηφιδωτού. Δεξιοτέχνης του λόγου και πιστός στην Ιστορία της πατρίδας του, ο συγγραφέας για μία ακόμα φορά δεν παύει να γοητεύει!
Τζον Μπάνβιλ, Η τριλογία των επαναστάσεων, Εκδόσεις Κέδρος
Ο συγγραφέας του βιβλίου “Η θάλασσα” που απέσπασε διθυραμβικές κριτικές και μία θέση στην παγκόσμια λογοτεχνική ιστορία και με το συνολικό του έργο εδώ σε αυτή την μυθιστορηματική τριλογία αναμετράται με την ίδια την ιστορία και τα πρόσωπα που την καθόρισαν. Ο Κοπέρνικος, ο Κέπλερ και ο Νεύτωνας είναι οι τρεις κορυφαίοι επιστήμονες που πρωταγωνιστούν σε αυτή την τριλογία που όμως εστιάζει στον άνθρωπο πίσω από τον επιστήμονα, τον άνθρωπο που μπορεί και συγκρούεται με το ίδιο του το είναι, με τα πάθη του, τις αδυναμίες του, τον χειρότερό του εαυτό. Ο Μπάνβιλ, πιστός στον ανθρωποκεντρικό χαρακτήρα των μυθιστορημάτων του δεν παρεκκλίνει ούτε εδώ και θέτει τον επιστήμονα άνθρωπο στο επίκεντρο του ενδιαφέροντός μας, τον άνθρωπο εκείνο που έχει ως καταφύγιο και ως διέξοδο την ίδια του την επιστήμη για να ξεφύγει από τα καθημερινά και βασανιστικά τετριμμένα της ζωής.
Όσκαρ Ουάιλντ, Στοχασμοί, Εκδόσεις Γκοβόστη
«Να είσαι ο εαυτός σου, όλοι οι άλλοι ρόλοι είναι πιασμένοι» έγραφε ο καυστικός και φλεγματικός Ιρλανδός Όσκαρ Ουάιλντ επιχειρώντας να καυτηριάσει όλα όσα του συνέβαιναν. Είχε αποδεχτεί ανοιχτά την «αδυναμία» του και λειτουργούσε χωρίς να απαρνείται την ομοφυλοφιλία του, την οποία όμως και δεν αποκάλυπτε, δημόσια φοβούμενος την ίδια του τη ζωή και το μίσος των ανθρώπων. Στους στοχασμούς του, ο παρεξηγημένος Ιρλανδός πρίγκιπας ξετυλίγει το κουβάρι των σκέψεών του, είναι αυτές που περιγράφει ουσιαστικά αλλά εδώ απροκάλυπτα στα γνωστά σε όλους μας βιβλία, όπως το μυθιστόρημα Το Πορτραίτο του Ντόριαν Γκρέι ή στο πασίγνωστο παραμύθι Το Αηδόνι και το τριαντάφυλλο. Ο Ουάιλντ σε όλη τη διάρκεια της πολύπαθης ζωής του προσπάθησε να διατηρήσει το δικαίωμά του να είναι διαφορετικός, να σκέφτεται ελεύθερα και να πράττει ανεξάρτητα από τις κοινωνικές επιταγές. Κάτι βέβαια που του κόστισε και που τελικά το πλήρωσε με την ίδια του τη ζωή.
Μάϊκ Μακόρμακ, Κόκαλα από ήλιο, Εκδόσεις Αντίποδες
Η Ιρλανδία, όπως και η Ελλάδα, βίωσε την οικονομική κρίση πολύ έντονα, οι μισθοί μειώθηκαν, η ψυχολογία των ανθρώπων καταρρακώθηκε και όποια δεδομένα υπήρχαν προ κρίσης τώρα έμεναν μετέωρα και ασαφή. Η μεσαία τάξη, στην οποία ανήκει και ο ήρωας του Μακόρμακ, ο πολιτικός μηχανικός, ήταν αυτή που κυρίως επλήγη από τις πολιτικές λιτότητας. Αυτή η ανθρωπιστική κρίση δυστυχώς ήταν η κύρια αιτία που οι άνθρωποι είδαν τις ζωές τους να διαλύονται και να αναγκάζονται να τις επαναπροσδιορίσουν, να αναστοχαστούν ως προς το μέλλον τους, να επανακαθορίσουν τον γάμο τους και την εργασία τους, τη θέση τους στην κοινωνία, τη σχέση τους με τα παιδιά τους. Ο Μακόρμακ τιμά την παράδοση των μεγάλων Ιρλανδών λογοτεχνών, στρέφει το βλέμμα του στον ανθρώπινο παράγοντα και μας παρουσιάζει ένα μυθιστόρημα μεστό και αξιοπρόσεκτο, ένα μυθιστόρημα που συνομιλεί και αφουγκράζεται τη μνήμη και τις ανησυχίες του σύγχρονου ανθρώπου μέσα σε συνθήκες δύσκολες.
Anna Burns, Ο Γαλατάς, Εκδόσεις Gutenberg
Δεν είναι διόλου τυχαίο πως το μυθιστόρημα αυτό τιμήθηκε με το πολύ σημαντικό βραβείο Booker. Πρόκειται ουσιαστικά για τον καθρέφτη της ίδιας της κοινωνίας που αντιπαλεύεται τον κακό της εαυτό. Η ηρωίδα της Μπερνς είναι η προσωποποίηση του καλού και πασχίζει να επιβιώσει σε έναν κόσμο που προκαλεί φόβο και εκπέμπει φοβικό σύνδρομα όντας η ίδια θύμα της. Η Ιρλανδία, έντονα ποτισμένη κοινωνικά και πολιτικά από την αντιμετώπιση της τρομοκρατίας και το αίμα που κύλησε από τις δολοφονικές πράξεις και τις συρράξεις μεταξύ αστυνομίας και ΙΡΑ, στον Γαλατά αναζητά τη λύτρωση από το παρελθόν και την ελπίδα για ένα καλύτερο μέλλον. Εδώ παίρνει σάρκα και οστά το αίσθημα της ανασφάλειας από την μία αλλά και η πίστη πως κάτι μπορεί να αλλάξει από την άλλη. Με εξαιρετική λογοτεχνική ευστροφία και μία αφήγηση που δεν μπορεί να αφήσει κανέναν ασυγκίνητο, η Μπερνς κατακτά τις συνειδήσεις των ανθρώπων και προκαλεί ισχυρό σοκ με τις μυθιστορηματικές της αποκαλύψεις μέσα από μία ιστορία άρτια δομημένη.
Colm Toibin, Μπρούκλιν, Εκδόσεις Ίκαρος
Το βιβλίο τοποθετείται στις αρχές τις δεκαετίας του 1950 στην Ιρλανδία, με επίκεντρο την ιστορία της νεαρής Έιλις, η οποία μεταναστεύει για εργασία στις ΗΠΑ και συγκεκριμένα στο Μπρούκλιν. Στην Αμερική όπου θα μεταβεί με την ελπίδα για μια καλύτερη ζωή θα γνωρίσει τον Τόνι, ένα παιδί μεταναστών τον οποίο ερωτεύεται καθώς βρίσκει στο πρόσωπό του την τρυφερότητα που τόσο της έλειπε. Η Αμερική μοιάζει και είναι για αυτήν η Γη της Επαγγελίας, ένας τόπος ικανός να την κάνει ευτυχισμένη αν και η νοσταλγία για την πατρίδα ποτέ δεν ξεθωριάζει μέσα της. Μετά τον θάνατο της αδερφής της θα επιστρέψει για λίγο στην Ιρλανδία όπου έρχεται αντιμέτωπη με την μικρή κοινωνία που είχε αφήσει πίσω της αλλά οι μικροπρέπειες που αντιμετωπίζει την προστάζουν να γυρίσει πίσω. Ο Τόιμπιν γράφει για την δυσκολία προσαρμογής σε έναν τόπο αλλά και την αλλαγή που επιφέρει αυτός στις συμπεριφορές των ανθρώπων και στον τρόπο θέασης των πραγμάτων.
Ανν Γκρίφιν, Όλα όσα έχουν ειπωθεί, Εκδόσεις Μίνωας
“Το Όταν όλα έχουν ειπωθεί συλλαμβάνει τον κόσμο μέσα σε μια στιγμή. Ο Μόρις Χάνιγκαν είναι μια υπέροχη επινόηση και οι γλυκόπικροι στοχασμοί του παραμένουν στη σκέψη του αναγνώστη. Η Ανν Γκρίφιν δημιούργησε ένα σπάνιο κόσμημα” γράφει για το υπέροχο αυτό βιβλίο ο επιφανής Ιρλανδός Τζον Μπάνβιλ, τα λόγια του αυτά δεν είναι διόλου τυχαία. Τα λόγια του αναμφίβολα αντανακλούν την εξαίσια πρώτη λογοτεχνική απόπειρα της Γκρίφιν, η οποία αναζητά και βρίσκει στον πρωταγωνιστή της Μόρις Χάνιγκαν, έναν νέο Οδυσσέα έτοιμο να καταθέσει τα εις εαυτόν, να μιλήσει για όλα και να απαντήσει στα ερωτηματικά που ο ίδιος θέτει στον εαυτό του. Σκέψεις, αγωνίες, συναισθήματα, κρυμμένοι έρωτες και ανεκπλήρωτες αγάπες, όλα τίθενται ενώπιον του αναγνώστη μέσα από έναν ήρωα καθημερινό, γήινο και πάνω από όλα ανθρώπινο.
Μπραμ Στόκερ, Δράκουλας, Εκδόσεις Μεταίχμιο
Ο Δράκουλας, αυτό το βιβλίο που έχει χαρακτηριστεί ως ένα από τα κορυφαία βιβλία τρόμου, ανήκει στο πάνθεον της παγκόσμιας λογοτεχνίας. Γράφτηκε από τον Στόκερ το 1897 και πραγματεύεται την άστατη ανθρώπινη φύση και τη ματαιοδοξία που διακατέχει τον άνθρωπο. Ενέχει σαφείς φιλοσοφικές προεκτάσεις καθώς πρόκειται ουσιαστικά για τον αγώνα του καλού εναντίον του κακού, μία αιώνια πάλη που βρίσκουμε και στο έργο του Νίτσε. Το παρακάτω απόσπασμα είναι χαρακτηριστικό του στοχαστικού πνεύματος του συγγραφέα: «Να προσέχεις όταν κόβεσαι. Είναι πολύ πιο επικίνδυνο απ’ ότι νομίζεις σε αυτή τη χώρα» Τότε άρπαξε το γυαλί ξυρίσματος και συνέχισε: «Και αυτό το καταραμένο πράγμα έκανε το κακό. Είναι ένα απαίσιο μπιχλιμπίδι της ματαιοδοξίας του ανθρώπου. Μακριά απ’ αυτό» και ανοίγοντας το βαρύ παράθυρο με ένα απότομο άνοιγμα του τρομερού χεριού του, πέταξε έξω το γυαλί, που έσπασε σε εκατοντάδες κομμάτια πάνω στις πέτρες τις αυλής πέρα κάτω».
