Πορτογαλία. Μια μικρή χώρα στις ακτές της Ιβηρικής χερσονήσου, μια χώρα όμως με μεγάλη ιστορία και κυρίως με λογοτεχνική παράδοση που δεν έχει τόσο πολύ αναδειχθεί. Είναι όμως η χώρα που ανέδειξε συγγραφείς όπως ο Καστέλο Μπράνκο με τον Ολέθριο ερωτά του και ο Χοσέ Μαρία ντα Κειρός, δύο σπουδαίοι λογοτέχνες του 19ου αιώνα που έγραψαν με τα έργα τους την δική τους ιστορία όταν στην Γαλλία, την Ιταλία και την Γερμανία συνέβαιναν λογοτεχνικές επαναστάσεις. Αυτοί οι σπουδαίοι συγγραφείς όμως, λόγω της πορτογαλικής γλώσσας που δεν είχε το εκτόπισμα της γαλλικής και της γερμανικής ή πόσο μάλλον της αγγλικής, δεν είχαν την ανάλογη αναγνώριση και δεν αξιολογήθηκαν όπως θα τους άξιζε στην εποχή τους ή τουλάχιστον όχι όσο θα έπρεπε. Ήρθε η ώρα λοιπόν να αναδειχθεί η λογοτεχνία αυτή, που στον 20ο αιώνα έφερε στο προσκήνιο τον σπουδαιότατο Φερνάντο Πεσσόα, αυτόν τον οικουμενικό Χριστόφορο Κολόμβο της λογοτεχνίας, τον Καβάφη της λογοτεχνίας, τον ποιητή και λογοτέχνη που σημάδεψε τον αιώνα.
Επιπλέον, ο 20ος αιώνας μας επεφύλασσε από την μία άλλη εμβληματική προσωπικότητα, τον Ζοζέ Σαραμάγκου, έναν εξέχοντα Νομπελίστα λογοτέχνη που άφησε πίσω του παρακαταθήκη σπουδαίων λογοτεχνικών έργων και από την άλλη είναι ανάμεσά μας ο σημαντικότερος εν ζωή Πορτογάλος λογοτέχνης, ο Αντόνιο Λόμπο Αντούνες, με ακμαίο λογοτεχνικό έργο μέχρι και σήμερα. Και σαφώς μην λησμονούμε την νέα γενιά λογοτεχνών που έχουν διαδραματίσει σημαντικό ρόλο ώστε η πορτογαλική γλώσσα και το ύφος της αφήγησης να μεταλαμπαδευτούν σε όλα τα μήκη και πλάτη του κόσμου. Αυτή την εξαιρετική λογοτεχνική παράδοση αναδεικνύουμε σήμερα με βιβλία που έχουν αφήσει εποχή και αποτελούν βιβλία που το αναγνωστικό κοινό οφείλει να ανακαλύψει, καθώς οι θησαυροί είναι για να ανακαλύπτονται και ύστερα να βρίσκουν τους θαυμαστές τους, εδώ λοιπόν παρουσιάζονται βιβλία που το καθένα από αυτά έχει τον λόγο ύπαρξής του στο λογοτεχνικό στερέωμα. Είθε το ταξίδι να είναι μακρύ!
Ζοζέ Λουίς Πεϊσότο, Κανένα βλέμμα, Εκδόσεις Διάπλαση
Τα βιβλικά κείμενα υπήρξαν πάντα πηγές έμπνευσης και πηγές επαναπροσδιορισμού του ανθρώπου στον σύγχρονο κόσμο. Ο Πεϊσότο, ένας από τους κορυφαίους σύγχρονους Πορτογάλους πεζογράφους χρησιμοποιεί τη δεξιοτεχνική του μανιέρα, αυτόν τον τόσο ποιητικό και λυρικό τρόπο να αφηγείται τις ιστορίες του και εδώ δεν θα μπορούσε να γίνει διαφορετικά. Ξεδιπλώνει ενώπιόν μας μία ιστορία πολύ ιδιαίτερη μέσα από την ιστορία προσώπων που θυμίζουν τον Αβραάμ και τον Ισαάκ, πρόκειται για ένα κείμενο πολύ συγκινησιακά φορτισμένο, ένα κείμενο σχεδόν αλληγορικό, ένα κείμενο που κρύβει τόσα νοήματα και τόσες έννοιες για την ζωή και την απώλεια, για την ύπαρξη και τον θάνατο. Είναι ένα βιβλίο που ανυψώνει την ψυχή μας στα ύψη!
Ζοζέ Λουίς Πεϊσότο, Βιβλίο, Εκδόσεις Κέδρος
Το βιβλίο ανέκαθεν αποτελούσε την πηγή έμπνευσης για τους συγγραφείς. Αυτό το σπουδαίο αγαθό, το οποίο οδηγήθηκε ουκ ολίγες φορές στην πύρα αλλά πάντα έβρισκε δίοδο διαφυγής και επιβίωνε από την μανία του μίσους του ανθρώπου για γνώση εδώ βρίσκει την θέση του ως θέμα μυθιστορήματος για ακόμα μία φορά. Το βιβλίο του συγγραφέα είναι το άγιο δισκοπότηρο, είναι ο απόλυτος λόγος και η πιο όμορφη αιτία που θα κρατήσει ενωμένους δύο ανθρώπους που χάθηκαν μέσα στην δίνη της ιστορίας. Ο συγγραφέας με ένα παιχνίδι στον χρόνο φέρνει κοντά ένα αγόρι και μια κοπέλα και μας θυμίζει πως τίποτα δεν χάνεται αν δεν το αφήσουμε εμείς να χαθεί. Το βιβλίο αυτό θα γίνει το σταυροδρόμι τους και το σημείο αναφοράς τους για να ξανασμίξουν μετά από χρόνια περιπλάνησης.
Fernando Pessoa, Λισαβόνα, Εκδόσεις Ροές
Ο κάθε λογοτέχνης έχει την δική του αγαπημένη πόλη, ο Χέμινγουεϊ είχε το Παρίσι, ο Τζόυς το Δουβλίνο, ο Ντάρελ την Αλεξάνδρεια και ο Πεσσόα αναμφισβήτητα την πανέμορφη θαλασσινή και ηλιόλουστη Λισαβόνα, αυτήν που με τόση τρυφερότητα, γλυκύτητα και φροντίδα μας παρουσιάζει μέσα από αυτό το δοκίμιο. Είναι μια ελεγεία και ένας ύμνος στην πόλη που έχει χαρακτηριστεί ως η δική του Αλεξάνδρεια για να θυμηθούμε και τον φίλο του Καβάφη στον οποίο είχε εκμυστηρευτεί την αγάπη του αυτή. Το βιβλίο αυτό είναι αποκλειστικά αφιερωμένο στην πόλη, στα αρώματά της, στα σοκάκια της, στους δρόμους της, στην αύρα που αποπνέει και μαγεύει τον ταξιδιώτη, τον επισκέπτη, τον ίδιο τον ποιητή και συγγραφέα που δεν θα χάσει την ευκαιρία να μας κάνει κοινωνούς της αγάπης του αυτής.
Fernando Pessoa, Ο δρόμος του φιδιού, Εκδόσεις Αρμός
Το φίδι ως μορφή και ως θέμα διαμορφώνεται και σχηματίζεται σαφώς από τα αναγνώσματά του, από τον Μίλτον και από τον Γκαίτε και είναι αμείλικτος και λαλίστατος. Είναι η μορφή της γνώσης και της ανάγκης απόκτησής της για να αντιπαραβληθεί απέναντι στη μη γνώση και τον μεσαιωνικό σκοταδισμό, το φίδι είναι για τον Πεσσόα ένας τρόπος να δείξει τον δρόμο της σοφίας και της σύνεσης, του μοναδικού καταφυγίου που μας δίνει η γνώση. Διαφαίνεται πως για τον Πεσσόα η κατά μέτωπο επικοινωνία και ερμηνεία της γνώσης ήταν η πεμπτουσία της φιλοσοφίας ζωής, είναι λοιπόν μία μορφή εσωτερικής λύτρωσης, μια προσπάθεια ερμηνείας των μεταφυσικών του ανησυχιών, των συναισθηματικών και νοητικών εξάρσεων, είναι τελικά ένας μονόδρομος. Μην λησμονούμε και την επικοινωνία με τον Κωνσταντίνο Καβάφη και τον “ποιητικό” τους διάλογο μέσα από την αλληλογραφία όπου διαγράφονται μονοπάτια φιλοσοφικά και υπαρξιακά σε αναζήτηση μιας κάποιας αλήθειας.
Ζοζέ Μαρία Έσα ντε Κεϊρός, Ο Μανδαρίνος, Εκδόσεις Νήσος
Πρόκειται για ένα βιβλίο που όταν εκδόθηκε στην εποχή του δεν πέρασε απαρατήρητο, μάλιστα ο συγγραφέας του αποτελούσε από τότε ένα όνομα περίφημο στους λογοτεχνικούς κύκλους και αυτό όχι άδικα όπως αναφέρουν μεγάλοι συγγραφείς σύγχρονοί του που τον επαινούν για αυτό το βιβλίο. Αποτελεί εξάλλου έναν από τους κορυφαίους πεζογράφους όχι μόνο της πορτογαλικής αλλά και της παγκόσμιας λογοτεχνίας. Ο Μανδαρίνος είναι μία φανταστική ιστορία που σχετίζεται με τον Διάβολο, αυτόν τον αντίδικο του καλού για τον οποίο είχαν ήδη μιλήσει ο Δάντης, ο Βοκάκιος, ο Γκαίτε και τόσοι άλλοι. Ο συγγραφέας δράττεται της ευκαιρίας για να επαναφέρει ένα θέμα που δεν έπαψε να απασχολεί τον άνθρωπο κάθε εποχής και μας αφηγείται μία ιστορία αγωνιώδη μεν και με στοχαστικές αναφορές δε. Αξίζει κανείς να το μελετήσει με προσοχή για να κατανοήσει το μέγεθος του λογοτέχνη Κειρός.
