Όσκαρ Ουάιλντ, Άλμπερτ Αϊνστάιν και Σίγκμουντ Φρόυντ, μας ξανασυστήνονται μέσα από μία εξαιρετική σειρά μικρών βιογραφικών όπου το δεύτερο μέρος αποτελεί συζήτηση φανταστική με τον εκάστοτε βιογραφούμενο. Πρόκειται για μία γνωριμία του αναγνώστη με τρεις επιφανείς προσωπικότητες που άφησαν ανεξίτηλα το σημάδι τους στην φυσική και τα μαθηματικά, την λογοτεχνία και το θέατρο και τέλος την ψυχολογία και την ψυχανάλυση. Ο Φρόυντ, για τον οποίο μαθαίνουμε τόσα πολλά σε αυτό το ιδιαίτερο βιβλίο, αποτελεί την εμβληματική μορφή της ψυχανάλυσης που κατέγραψε στα γραπτά του όλο τον εσωτερικό ψυχισμό του ανθρώπου και τις διεργασίες που πηγάζουν από αυτόν σε μία προσπάθεια πάνω από όλα ο ίδιος να κατανοήσει τον ίδιο του τον εαυτό.
Μία ενδοσκόπηση στον πλούτο της σκέψης του Φρόυντ
Στην εισαγωγή του βιβλίου, ο συγγραφέας, ο οποίος στο δεύτερο μέρος διασυνομιλεί με τον διάσημο ψυχαναλυτή μέσα από έναν πολύ ευρηματικό τρόπο απαντήσεων και ερωτήσεων αναφέρει: “Η ψυχή, όπως την έβλεπε ο Φρόυντ, δημιουργεί διαρκώς ποίηση μέσα από τις μεταφορές και τους συμβολισμούς. Και αυτό μου φαίνεται ταυτόχρονα αληθινό και πηγή έμπνευσης – αντίθετα από το μοντέλο της εποχής μας, που βλέπει το μυαλό σαν έναν υπολογιστή”. Την επαφή με την ψυχή την διείδε προπάντων μέσα από τα μάτια της δικής του τότε που συνέλαβε στο μυαλό του την έννοια του Οιδιπόδειου συμπλέγματος ή τότε που πρωτοκατάλαβε πως η παιδική μας ηλικία έχει τις απαρχές της ψυχοσύνθεσής μας και είναι αυτή που μπορεί να βοηθήσει σε κάθε ερμηνεία συμπεριφορών ή αντιδράσεων.
Ο σοφός ψυχαναλυτής Φρόυντ, έρχεται με αυτά που κομίζει εδώ να παραδεχτεί πως συγγραφείς όπως ο Ντοστογιέφσκι, ο Σαίξπηρ, ο Ίψεν και ο Γκαίτε ήρθαν πριν από αυτόν να πραγματευτούν τον άνθρωπο και τα πάθη του μέσα από βιβλία όπως οι Αδελφοί Καραμαζόφ, ο Μάκμπεθ, ο Άμλετ, το Ρόσμερσχολμ. Ο Φρόυντ μπαίνει βαθιά στον ψυχισμό των χαρακτήρων των ανθρώπων, ξεκοκαλίζει κάθε ίχνος ανισορροπίας, ασταθούς συμπεριφοράς και εσώψυχου προβληματισμού. Με μέθοδο καθαρά ψυχαναλυτική θέτει στον εαυτό του ερωτήματα, ποιεί και ο ίδιος λογοτεχνία μιας και οι ιστορίες του μοιάζουν με παραμύθι για μεγάλους που όμως έχουν διδακτικό χαρακτήρα. Και ο ίδιος εξάλλου έχει γράψει σχετικά με τις παιδικές αναμνήσεις της ζωής του Λεονάρντο ντα Βίντσι, έχει συγγράψει δηλαδή εκτός από τα ξακουστά του καθαρά επιστημονικά πονήματα και έργα που βρίσκονται στο μεταίχμιο της λογοτεχνίας και της ψυχανάλυσης.
Αυτά που αφηγείται δεν είναι κάτι ξένο σε μας, είναι αποτελέσματα και συμπεράσματα από την καθημερινότητα που και σήμερα μπορεί και γεννά προβληματισμούς. Εμμέσως βγάζει στην επιφάνεια αυτά που απασχολούσαν τους ασθενείς του χρησιμοποιώντας πρόσωπα θεατρικά, όπως τον Άμλετ του Σαίξπηρ, για να διδάξει όλους εμάς πως πρέπει να προσεγγίζουμε την λογοτεχνική τέχνη και τις ιδιαιτερότητές της. Η ψυχανάλυση είναι το φαρμακείο και η ανάρρωση της λογοτεχνίας και η ψυχανάλυση μπορεί να αντλεί τα θέματα της από την πηγή που λέγεται λογοτεχνία υπό προϋποθέσεις. Ο ίδιος ο συγγραφέας αναφέρει: “Αντλούσε έμπνευση από αρχαίους μύθους και αγαπούσε τους μεγάλους συγγραφείς, όπως ο Σαίξπηρ και ο Ντοστογιέφσκι, για τον οποίο είπε ότι είχε ανακαλύψει το ασυνείδητο πριν από εκείνον”.
Ένα πολύτιμο εγχειρίδιο για να γνωρίσουμε τον Φρόυντ
Ο αναγνώστης, διαβάζοντας αυτό το συνοπτικό μεν αλλά πολύ εμπεριστατωμένο δε σύγγραμμα, έρχεται σε επαφή με τον κόσμο του κορυφαίου ψυχαναλυτή. Το βιβλίο αδιαμφισβήτητα μας προσφέρει ένα ευρύ φάσμα πληροφοριών σχετικά με την δράση του, την οικογένειά του, τον βίο του, τις απόψεις του, τις συγκρούσεις του αλλά και τελικά μέσα από την φανταστική συζήτηση αποκαλύπτεται και το πηγαίο χιούμορ του και η οξύτητα του νου του. Όλα αυτά τα πορίσματα είναι η απάντηση του στους σύγχρονούς του συγγραφείς που τον θεωρούσαν μέγα και τρανό, ειδικό στο να πιάνει τον σφυγμό της ανθρώπινης ψυχής και να την κάνει χίλια κομμάτια για να βρει αυτό που τον ενδιαφέρει. Και όμως ενόχλησε πολλούς με τις απόψεις του, πρώτον και κυριότερο τον Καρλ Γιουνγκ, του οποίου υπήρξε δάσκαλος αλλά στην πορεία διαφώνησαν και τελικά συγκρούστηκαν.
Η ψυχή είναι ο αγωγός πάνω στον οποίο εργάστηκε σκληρά για να μεταδώσει με ζήλο και πάθος πληροφορίες πολύ απαραίτητες που αλλιώς δεν θα είχαμε αποκομίσει. Εξάλλου όπως είπα και στην αρχή ο ίδιος διάβαζε πολύ, ήταν γνώστης της λογοτεχνίας και αν και είχε πολλούς πολέμιους και ανταγωνιστές η δύναμή του για αλήθεια δεν άφηνε σε κανέναν περιθώρια να τον παρακάμψει ή να μην του ασκήσει κριτική. Γιατί όπως λέει και ο Όσκαρ Ουάιλντ: “Καλύτερα να μιλάνε για σένα αρνητικά παρά να μην μιλάνε καθόλου”. Ο Φρόυντ τάραξε τα νερά της ψυχανάλυσης όσο και αυτά της λογοτεχνίας και την έθεσε σε ένα άλλο επίπεδο πολυδιάστατο και οι εισηγήσεις του έχουν μείνει χαραγμένες στις συνειδήσεις όλων. Στην φανταστική συζήτηση ο Φρόυντ παραδέχεται: “Οι μεγάλοι συγγραφείς τα ήξεραν όλα πριν από μένα. Η αιμομιξία υπάρχει παντού στη μυθολογία, και οι μύθοι είναι σαν φυλετικό όνειρο. Το ταμπού της αιμομιξίας, τόσο ισχυρό παντού ͘ πώς να το εξηγήσει κάποιος αν δεν δεχτεί ότι η τάση γι’ αυτό είναι τόσο έντονη;”.
“Αν και ήταν συντηρητικός στις απόψεις του σχετικά με τα δικαιώματα των γυναικών, έδωσε αξιοπρέπεια στις γυναίκες αντιμετωπίζοντάς τες ως σεξουαλικά όντα”
“Κατά την άποψη του Φρόυντ, τα πάντα στην ψυχή πηγάζουν από τα πρώτα παιδικά χρόνια και είναι κυρίως σεξουαλικής φύσης. Το πίστευε αυτό με τον ζήλο ενός μεσσία και περίμενε ότι όλοι οι μαθητές του θα ακολουθούσαν το δόγμα αυτό: εν αρχή ην η νηπιακή γενετήσια ορμή. Η ανάμνηση της θα απωθηθεί αργότερα, επειδή είναι πολύ άβολη”.
