Βρισκόμαστε μέσα στη δίνη του πολέμου, ο κόσμος που γνωρίζαμε δυστυχώς αλλάζει. Μαίνεται ένας Δεύτερος Παγκόσμιος πόλεμος που η ανθρωπότητα νόμιζε πως δεν θα επαναλαμβανόταν, καθώς μόλις 20 χρόνια πριν είχε τελειώσει ένας άλλος αιματηρός Πρώτος Παγκόσμιος πόλεμος, οι συνέπειες και οι πληγές του οποίου δεν είχαν ακόμα κλείσει. Εδώ βρισκόμαστε ενώπιον μιας νέας κρίσης, ακόμα μεγαλύτερης καθώς οι συγκρούσεις είναι ακόμα πιο ισχυρές, οι δυνάμεις που επιστρατεύονται έχουν αναβαθμιστεί τεχνολογικά και η περίπτωση του Τζορτζ Κράους, διοικητή του αμερικανικού αντιτορπιλικού, είναι ένα από τα παραδείγματα της διαμάχης που είναι διαμάχη ζωής και θανάτου για την επιβίωση σε έναν κόσμο σκληρό, άγριο και δίχως καμία διάθεση συμβιβασμών. Καθένας παίζει το δικό του ζάρι και αναμένει την κίνηση ή μάλλον την λάθος κίνηση του αντιπάλου για να κερδίσει την παρτίδα.
Η ήρεμη δύναμη ενός καλού και γενναίου ανθρώπου
Ο τίτλος που επέλεξε ο συγγραφέας παραπέμπει σαφώς σε βιβλικές αναφορές και έχει και μια ισχυρή δόση αλληγορίας και παραβολής. Δεν είναι όμως παρά η πραγματική αλήθεια, μέσα από τις περιγραφές του συγγραφέα αναδύεται αυτός ο σπουδαίος ηγέτης και στρατιωτικός, ένας άνθρωπος με ψυχραιμία, ηγετική ικανότητα, γενναιότητα και θάρρος, ένας άνθρωπος που πήρε στα χέρια του τα ηνία ενός συνόλου ανθρώπων και τους οδήγησε κυριολεκτικά σε ασφαλή νερά, μιας και μιλάμε για θάλασσα. Ο Forester, τι και αν είναι δεξιοτέχνης του είδους, εδώ πραγματικά ξεδιπλώνει όλη την τέχνη της αφήγησης και εμείς ως αναγνώστες μένουμε ενεοί ενώπιον της ικανότητας να περιγράφει με τόση λεπτομέρεια και ακρίβεια, με τόση δραματικότητα τα γεγονότα που λαμβάνουν χώρα.
Οι στιγμές είναι πραγματικά δραματικές καθώς κάθε λάθος κίνηση μπορεί να κοστίσει απώλειες ζωών και να στείλει ανθρώπους στα έγκατα του Άδη. Ο καπετάνιος του πλοίου είναι εκείνος που φέρει ευθύνη για την επιτυχία και για την αποτυχία, είναι εκείνος από τον οποίο κρέμεται η ζωή του πληρώματος, είναι εκείνος τον οποίο ή θα θαυμάσουν και θα υμνήσουν ή θα μνημονεύσουν για την αδυναμία του να σώσει ζωές. Σε έναν πόλεμο όμως δεν μπορεί κανείς να προβλέψει το παραμικρό, όλα κρέμονται από μία πολύ λεπτή κλωστή και οι ισορροπίες είναι εύθραυστες. Λέγανε για την Συνθήκη των Σεβρών πως είναι τόσο εύθραυστη όσο και οι πορσελάνες της – οι Σέβρες έξω από το Παρίσι φημίζονταν από την εποχή της Αναγέννησης για την παραγωγή πορσελάνης – έτσι και εδώ λοιπόν οι συνθήκες είναι τέτοιες που όλα πρέπει να γίνουν στην λεπτομέρεια και κάθε απόφαση μετράει στο έπακρο.
Για τον Κράους μαθαίνουμε τόσα πολλά, πρόκειται για έναν άνθρωπο με ισχυρό χαρακτήρα, έναν άνθρωπο δίκαιο, έναν άνθρωπο αποφασισμένο να επιτελέσει το καθήκον και την αποστολή του γιατί τιμά την πατρίδα του και αυτούς που τον εμπιστεύτηκαν. Ο Forester σκιαγραφεί το προφίλ του με εξαιρετικό τρόπο, μας ενημερώνει για το παρελθόν του και την καταγωγή του, για την διαδρομή του και μας παραδίδει έναν σύγχρονο Θεμιστοκλή και έναν βαθιά αυθεντικό θρήσκο όμοιο με τον Νώε που έσωσε την κιβωτό του. Αναφέρει χαρακτηριστικά: “Δεν θα τους ενδιέφερε καθόλου να μάθουν ότι ο πατέρας του ήταν λουθηρανός ιερέας, ότι ο ίδιος είχε ανατραφεί με χριστιανικές αρχές και ότι γνώριζε πολύ καλά την Αγία Γραφή. Κι όμως, αυτά ήταν στοιχεία υψίστης σημασίας, γιατί στον πόλεμο ο χαρακτήρας και η προσωπικότητα ενός ηγέτη παίζουν καθοριστικό ρόλο στην έκβαση των γεγονότων, πολύ περισσότερο από τα δευτερεύοντα ζητήματα”.
Ο Forester φαίνεται από την δραματικότητα των στιγμών πως γνωρίζει καλά τον κόσμο των πολεμικών πλοίων και δη των αντιτορπιλικών, μοιάζει να ζει ο ίδιος μέσα στους στενούς χώρους και να ακούει τις εντολές του Κράους προς το προσωπικό του πλοίου, τους ναύτες που οφείλουν να υπακούσουν και να εφαρμόσουν στο ακέραιο όλες τις εντολές για το δικό τους καλό και για το καλό του συνόλου. Κάθε δευτερόλεπτο, κάθε λεπτό, κάθε ώρα είναι κρίσιμη, γιατί κρίσιμη είναι η έκβαση του αγώνα για την κυριαρχία στην θάλασσα, η οποία άλλωστε δεν αστειεύεται. Πόσο μάλλον όταν ο εχθρός είναι τόσο κοντά και η αποφυγή της καταστροφής είναι μία πραγματική σχοινοβασία. Ο αναγνώστης στέκεται άφωνος μπροστά στην ψυχραιμία και την ηρεμία που φαίνεται να διέπει τον Κράους, εξάλλου ο αρχηγός οφείλει πάντα να κρύβει τα συναισθήματά του ακόμα και όταν τα πράγματα δεν πάνε καθόλου καλά.
Είναι ο ποιμένας που οφείλει να βγάλει σώα και αβλαβή τα πρόβατά του μακριά από το δάγκωμα του λύκου. “Είχε κατορθώσει αυτό για το οποίο εκπαιδευόταν για είκοσι χρόνια και βάλε σαν πολεμιστής. Είχε σκοτώσει για πρώτη φορά. Είχε βυθίσει ένα εχθρικό σκάφος. Ήταν σαν μαθητής που είχε μείνει προσωρινά άφωνος μόλις άκουσε ότι είχε κερδίσει κάποιο βραβείο. Ωστόσο, η πρώτη του σκέψη παρέμενε στο μυαλό του, αν και ανέκφραστη με λέξεις και λιγότερο έντονη σε σύγκριση με προηγουμένως”. Και πράγματι από την πρώτη μέχρι και την τελευταία στιγμή έδειξε αντρειοσύνη και αντοχή ατελείωτη, στάθηκε στο ύψος και στο βάθος των περιστάσεων. Να σημειώσουμε τέλος την εξαιρετική μετάφραση του Πάνου Τομαρά και για όποιον ενδιαφέρεται, η ερμηνεία του Τομ Χανκς στην ομώνυμη ταινία αποτυπώνει σε μεγάλο βαθμό αυτό που ο Forester περιγράφει στο βιβλίο του.
“Υπήρχαν άνθρωποι που ταράζονταν απλώς και μόνο στη σκέψη της αποτυχίας, χωρίς καν να υπολογίζουν την πιθανή επίκριση του διοικητή της μονάδας τους ή του καπετάνιου. Τα χέρια τους γινόντουσαν αδέξια, το μυαλό τους κολλούσε μόνο και μόνο επειδή εξαρτώνταν πάρα πολλά από τον ακριβή χειρισμό των οργάνων τους και από την αστραπιαία σκέψη”
“Η δειλία ήταν πολύ πιο συχνό φαινόμενο από την ανοησία, όπως και το θάρρος ήταν πολύ πιο συχνό από το άγχος”
