Συμπληρώθηκαν πέρσι εκατό χρόνια από την αποφράδα εκείνη χρονιά, το 1920 συγκεκριμένα, τότε που ο δραστήριος πλην σε πολλούς αντιπαθής Ίων Δραγούμης, εκτελέστηκε ψυχρά από το βενιζελικό μέτωπο σε μία περίοδο ιδιαίτερης πολιτικής αστάθειας. Ο Δραγούμης υπήρξε δίχως καμία αμφιβολία θύμα της ίδιας του της δράσης, ένας άνδρας πολύ γοητευτικός, ένας άνδρας πολιτικός ιδιαίτερα επιφανής, ένας διπλωμάτης, ένας στοχαστής μπροστά από την εποχή του που δεν δίστασε να εκφράσει ανοιχτά τις απόψεις του για την Μακεδονία και τον αγώνα για απελευθέρωση ύστερα και από την θυσία του συναγωνιστή του Παύλου Μελά. Ο τελευταίος άφησε την τελευταία του πνοή στο μετερίζι της μάχης, αφιερώνοντας τη ζωή του όπως και ο Δραγούμης στον υπέρτατο σκοπό που δεν είναι άλλος από μία ελεύθερη Μακεδονία.
Ένας ρομαντικός μαχητής ιδεών, ένα σύμβολο για τον Ελληνισμό
“Μέσα στα τετράδιά μου θα με βρεις συμπυκνωμένο, ω αναγνώστη!” μας εκμυστηρεύεται ο ίδιος ο Δραγούμης και μας καλεί ουσιαστικά να ανακαλύψουμε την ίδια του την πολιτική ταυτότητα και τον στοχαστικό του παλμό, τις αρχές του και τις ιδέες του, τις οποίες πλήρωσε με την ίδια του τη ζωή και τις οποίες υπηρέτησε μέχρι τέλους παρά τον πόλεμο που δέχτηκε. Ο ίδιος του ο αδερφός από την άλλη, ο Φίλιππος, γράφει σχετικά με τα κείμενα αυτά και το γεγονός πως έμειναν στα χέρια του: “Εγώ, ο αδελφός του, έχω πολύ διαφορετικές υποχρεώσεις από κείνον, και μάλιστα μετά τον θάνατό του”. Ο Ίων δεν ανήκει μόνο στην οικογένειά του και σ’ όσους τον εγνώρισαν και τον αγάπησαν, και γω δεν είμαι μόνο αδελφός του, μα και τη βαριά του κληρονομιά του κρατώ και για λογαριασμόν ολόκληρου του ελληνισμού και, μπορώ να πω, του ανθρωπισμού”.
Το παρόν βιβλίο αποτελεί ελάχιστο φόρο τιμής στην προσωπικότητα αυτού του επιφανούς Έλληνα που δυστυχώς δολοφονήθηκε τόσο άδικα χωρίς να έχει υποπέσει σε κανένα παράπτωμα παρά μόνο στο γεγονός πως υπερασπίστηκε τις σκέψεις του μέχρι τελικής πτώσης. Υπόμεινε για πολύ καιρό την απαξίωση και την απογοήτευση, τόσο την πολιτική όσο και την συναισθηματική, βρέθηκε στο σημείο μηδέν να απομονώνεται και να περιθωριοποιείται και όμως δεν λύγισε στιγμή. Όσα περιγράφει εδώ είναι ο δικός του προσωπικός αγώνας να μείνει όρθιος παρά τα αμέτρητα χαστούκια που δέχτηκε σε όλα τα επίπεδα από αντιπάλους που ποτέ δεν τον άφησαν ήσυχο. Θα μπορούσε να πει κάποιος πως σαν άλλος Καποδίστριας αυτή ήταν η προδιαγεγραμμένη του μοίρα, το ριζικό του, να πεθάνει δηλαδή για έναν ανώτερο σκοπό. Η αλήθεια είναι πως ο ίδιος επιζητούσε τον θάνατο και δεν τον φοβόταν, σαν να προκάλεσε λοιπόν όλα αυτά που του συνέβησαν με τις ίδιες του τις πράξεις. Ρωμαλέος και θαρραλέος δεν σταμάτησε να γράφει, να αρθρογραφεί, να καταγράφει όλα αυτά που τον απασχολούσαν.
Το περιεχόμενο του βιβλίου αυτού δεν είχε συμπεριληφθεί παλαιότερα σε κάποια έκδοση και για αυτό βλέπει πρώτη φορά το εκδοτικό φως. Όσα αναφέρονται εδώ, εκτενώς και λεπτομερώς στα κρυμμένα ημερολόγια του Ίωνα Δραγούμη των ετών 1912 και 1912, έχουν μεγάλη σημασία ιστορική καθώς ο ίδιος τοποθετείται περί διαφόρων θεμάτων, προσωπικών και μη, λίγο πριν ξεσπάσει ο Α’ Παγκόσμιος πόλεμος και σχεδόν δέκα χρόνια πριν έρθει η θλιβερή Μικρασιατική καταστροφή, την οποία ευτυχώς ο ίδιος δεν πρόλαβε να ζήσει. Μαζί με τον φίλο του Περικλή Γιαννόπουλο που πάντα θαύμαζε και έγραψε και για αυτόν, εδώ παρουσιάζονται μύχιες σκέψεις ενός ανθρώπου με υψηλό πνεύμα προχωρημένο για την εποχή του, με σθένος και ανάστημα αληθινού πατριώτη και κοσμοπολίτη που δεν άξιζε να ζει σε μιαν Ελλάδα που τον είχε παραγκωνίσει και αφοπλίσει. Πόσοι και πόσοι άλλωστε πολιτικοί άνδρες που προσέφεραν ανιδιοτελώς στην χώρα από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα βρέθηκαν στα χαρακώματα της ιστορίας και το όνομά τους κηλιδώθηκε εσκεμμένα, ο κατάλογος είναι μακρύς.
Διαβάζουμε δια χειρός Δραγούμη όπως ο ίδιος εξομολογείται: “Το έθνος καταντά κάποτε πάθος, είναι το δυνατότερο πάθος μου. Τι άλλα πάθη έχω; Καμιά φορά τη γυναίκα, μα πολύ πιο αδύνατο. Τι άλλο; Τη γνώση, δυνατό σαν το έθνος. Και άλλο; Τη φιλοδοξία, όχι και τόσο δυνατό. Μα γιατί να είναι πάθη όλα αυτά και να μην είναι φυσιολογικές ορμές;”. Αυτά τα ημερολόγια, που άλλαξαν χέρια μεταξύ του αδερφού του και της Πηνελόπης Δέλτα μέχρι τελικά να καταλήξουν στα δικά μας και να γίνουμε κοινωνοί των όσων ο ίδιος είχε εκφράσει ως προς διάφορα ζητήματα, αποτελούν πρώτης τάξεως πειστήρια της εμβληματικής και επίμονης συμβολής του Δραγούμη στην ελληνική πολιτική και πολιτιστική σκηνή του τόπου. Μία συμβολή που δυστυχώς αναγνώρισαν ακόμα και οι εχθροί του κατόπιν εορτής, μιας και ζωντανός αποτελούσε απειλή για την καθεστηκυία τάξη και έπρεπε πάση θυσία να εξολοθρευτεί. Πρόκειται για πολύ σημαντικά που άφησε παρακαταθήκη ο Ίων Δραγούμης και βρίσκονται στα χέρια μας χάρη στον αδερφό του Φίλιππο Δραγούμη, ο οποίος και τα διαφύλαξε σαν κόρη οφθαλμού.
Είναι κρίμα πάντως που η πατρίδα έχασε έναν τέτοιο ηγέτη, έναν εξαιρετικό και ξεχωριστό συγγραφέα, έναν γνήσιο Έλληνα και πολιτικό άνδρα σε μία εποχή που διακυβεύονταν τόσο κορυφαία πολιτικά ζητήματα και ο Δραγούμης βρέθηκε εκτός πραγματικότητας, απλός παρατηρητής δίχως να μπορεί να παρέμβει και να συμβουλέψει με την σοβαρότητα και την ψύχραιμη ματιά του. Ο Φρέντυ Γερμανός, στο βιβλίο του Η Εκτέλεση, αποτυπώνει εξαιρετικά τη διαδρομή του Ίωνα Δραγούμη και θα μπορούσε να διαβαστεί παράλληλα με τα ημερολόγια ως ένα συμπληρωματικό έργο που ρίχνει φως σε όσα ο ίδιος τόσο γλαφυρά μας περιγράφει εδώ.
“Πάντα αισθάνομαι πως δεν μου δίνεται αρκετός καιρός για να σκεφθώ, να γράψω, να διαβάσω. Πρέπει κάποτε να διακόφτω το μπέρδεμα με την ενέργεια. Και σ’ αυτό φταιν τα χρήματα που δεν έχω. Τώρα ενεργώ όχι πάντα επειδή το θέλω παρά επειδή είμαι αναγκασμένος”
“Δεν έχουν την ίδια αξία όλα τα πράγματα, ούτε όλες οι πράξεις, ούτε όλοι οι άνθρωποι, ούτε όλα τα μυαλά, ούτε όλες οι εμφάνισες, ούτε όλα τα μίγματα. Τα αιώνια μόνο αξίζουν”
