Οι αρχαίοι Έλληνες είχαν πολλούς λόγους να ανατρέξουν στην άνωθεν εξήγηση των όσων τους συνέβαιναν και έτσι έπλασαν τους θεούς, τους ημίθεους και όλες τις ιστορίες των μύθων, ιστοριών δηλαδή που οι άνθρωποι έχουν ανάγκη να αφηγούνται για να εξηγούν τα πολλές φορές ανεξήγητα και δυσερμήνευτα. Η ελληνική μυθολογία είναι “προϊόν” δύο βασικών λόγων που αξίζει να αναφερθούν. Ο πρώτος λόγος είναι πως οι αρχαίοι Έλληνες, όντες ένας λαός με πληθώρα εμπορικών συναλλαγών στην ευρύτερη περιοχή και πάντα ανοιχτοί και φιλικοί σε φροντίδα των ξένων επισκεπτών που έρχονταν σε διάφορες ελληνικές πόλεις, ήρθαν σε επαφή με πολλούς λαούς κυρίως στην Μεσόγειο, την θάλασσα μας όπως συνηθίζει να λέγεται. Αφενός λοιπόν επηρεασμένοι από τα ταξίδια τους, ίσως να γνώρισαν την πανίσχυρη μυθολογία των αρχαίων Αιγυπτίων και να άντλησαν από εκεί στοιχεία για το “χτίσιμο” ενός δικού τους μυθικού κόσμου όπως εμείς τον γνωρίζουμε σήμερα μέσα από τα βιβλία και θαμπωνόμαστε από την ομορφιά του.
Ο δεύτερος λόγος, ενδεχομένως να είναι το γεγονός πως οι ίδιοι αντιμετώπιζαν καθημερινά χίλια δύο προβλήματα, αναζητούσαν απαντήσεις σε καίριες ερωτήσεις της ζωής τους, σε φαινόμενα που οι ίδιοι δεν ήταν σε θέση να αποκρυπτογραφήσουν. Είναι η γη επίπεδη ή όχι; Είναι ο κόσμος αυτός που ξέρουμε ή υπάρχει και κάτι πέρα από αυτό που βλέπουμε γύρω μας; Γιατί η γη φέτος δεν έδωσε τους καρπούς που έδωσε τον προηγούμενο χρόνο; Σε τι οφείλεται η καταστροφή συνέπεια μιας καταιγίδας ισχυρής και πως μπορούμε να φυλαχτούμε; Αυτά τα απλά αλλά και πιο περίπλοκα ερωτήματα απασχολούσαν κάθε άνθρωπο ανάλογα με την τάξη του και βέβαια τους φιλοσόφους. Οι απλοί άνθρωποι κυρίως είναι αυτοί που δεν είχαν την επιστημοσύνη και άρα την ικανότητα για αναλύσεις οπότε χρειάζονταν μία ανώτερη δύναμη για να μπορέσουν να ρίξουν φως σε συμβάντα. Δεήσεις, θυσίες, τελετές, χρησμοί και άλλες εκφάνσεις λατρείας όπως η προσφυγή στα περίφημα μαντεία ήταν τα δικά τους μέσα με τα οποία απευθύνονταν στις θεότητες και ζητούσαν μία ανταπόκριση σε φόβους και ανησυχίες.
Το ερώτημα βέβαια που εύλογα τίθεται είναι το εξής: έχει η ελληνική μυθολογία ερείσματα στη σημερινή εποχή; Είναι οι ιστορίες αυτές ικανές ακόμα και σήμερα να μας διδάξουν και να μας αλλάξουν τον τρόπο σκέψης μας; Την απάντηση την δίνει ο πρώην Υπουργός Παιδείας της Γαλλίας και διανοούμενος Luc Ferry στο βιβλίο του “Μαθαίνοντας να ζούμε” όπου ξεδιπλώνει όλη τη σοφία που κρύβουν οι μύθοι και μας προσφέρει τη δυνατότητα να ανατρέξουμε σε αυτούς και να διδαχτούμε αλλάζοντας το νόημα της ζωής μας. Εξάλλου, μη λησμονούμε πως η φιλοσοφία που γεννήθηκε στον ελλαδικό χώρο είναι αποτέλεσμα μελέτης και βαθιάς κατανόησης των μύθων αυτών, οι οποίοι παραμένουν συμπερασματικά διαχρονικοί και πλούσιοι σε μαθήματα για την ευζωία και την ευδαιμονία.
Pat Barker, Η σιωπή των κοριτσιών, Εκδόσεις Αιώρα
“Στη γυναίκα αρμόζει η σιωπή” λέει η Βρισηίδα, η Τρωάδα σκλάβα και αφηγήτρια του βιβλίου της Μπάρκερ. Η Ιλιάδα, το περίφημο και ξακουστό έπος του Ομήρου, κατά μια έννοια ξαναγράφεται από την πλευρά, αυτή την φορά, των κοριτσιών. Η Βρισηίδα, σκλάβα του Αχιλλέα βιώνει από μέσα όλα τα γεγονότα του Τρωικού πολέμου και καταθέτει τη δική της προσωπική ματιά σε όλα έζησε ως αιχμάλωτη στο ελληνικό στρατόπεδο. Διενέξεις, παρασκήνια, φόβοι και αγωνίες, όλα τα συναισθήματα μιας γυναίκας υποταγμένης αλλά αξιοπρεπούς λαμβάνουν χώρα μέσα από την ιστορία, την οποία η Μπάρκερ χτίζει και ουσιαστικά ξαναγράφει ένα μέρος της Ιλιάδας με το δικό της προσωπικό τρόπο. Δεν προσπαθεί, άλλωστε κάτι τέτοιο θα ήταν ανόητο και μάταιο, να συγκριθεί με τον μεγάλο Έλληνα αφηγητή, αλλά παρουσιάζει μια άκρως ενδιαφέρουσα και μεστή ιστορία γύρω από την μάχη των μαχών μέσα από το πρίσμα της δικής της ηρωίδας.
Madeleine Miller, Κίρκη, Εκδόσεις Διόπτρα
“Ανάμεσα στους θεούς, υπάρχουν μερικοί που διαθέτουν το χάρισμα της προφητείας, την ικανότητα να κοιτάζουν μέσα στη θολούρα και να διακρίνουν τι επιφυλάσσουν οι μοίρες. Δεν μπορούν να προβλεφθούν τα πάντα. Οι ζωές των περισσότερων θεών και θνητών δεν στηρίζονται πουθενά ͘ μπλέκονται και προχωρούν, πότε εδώ και πότε εκεί, χωρίς κανένα προκαθορισμένο σχέδιο. Υπάρχουν όμως κι εκείνοι που φοράνε σαν θηλιά το πεπρωμένο τους, που οι ζωές τους κυλάνε ίσιες σαν σανίδι, όσο κι αν προσπαθούν να γίνουν κουβάρι. Αυτές ενδέχεται να δουν οι προφήτες μας”, αναφέρει η Madeleine Miller στο βιβλίο της Κίρκη, όπου μας μιλάει για ένα πρόσωπο της Οδύσσειας που είναι αμφιλεγόμενο και πολυδιάστατο και που ουσιαστικά η συγγραφέας την επανεφευρίσκει.
Κατερίνα Σέρβη, Αρχαίο θέατρο – Ήρωες και ηρωίδες που έγιναν ποίηση, Εκδόσεις Διόπτρα
Με εξαιρετικό τρόπο, η συγγραφέας καταγράφει σε αυτό το βιβλίο, που αφορά τόσο σε μικρούς όσο και σε μεγάλους, τις ιστορίες ηρώων και ηρωίδων έτσι όπως τις βρίσκουμε μέσα σε αρχαία θεατρικά έργα, έργα γεμάτα λυρισμό και ποίηση που παραμένουν διαχρονικά και μιλούν ανοιχτά για τα ανθρώπινα πάθη και τις ανθρώπινες αδυναμίες. Η εξαιρετική εικονογράφηση του βιβλίου από την Σάντρα Ελευθερίου συμβάλλει στην αποτύπωση της μνήμης μας όσων διαβάζουμε ως κείμενο μέσα από μορφές που μοιάζουν να παίρνουν σάρκα και οστά μπροστά στα μάτια μας. Είναι τέτοια η δύναμη της μυθολογίας που ακόμα και πολλά χρόνια μετά την επινόησή τους ο σπουδαίος Ρωμαίος Οβίδιος καταγράφει σε επιστολές του και σε έργα του τον θαυμασμό του και αυτό είναι η απόδειξη πως ο άνθρωπος είναι αδύναμος και τρωτός ενώπιον των θεών, αυτών που ανάβουν φλόγες στις επιθυμίες και “μαστιγώνουν” τις αντιστάσεις των ανθρώπων οδηγώντας τους σε σφάλματα.
Σύρμω Καπούτση, Ηρακλής. Δώδεκα άθλοι, Εκδόσεις Διάπλαση
Οι αρχαίοι ελληνικοί μύθοι δεν παύουν να συγκινούν τους Έλληνες και ξένους συγγραφείς, οι οποίοι καταπιάνονται με αυτούς και τους δίνουν νέα πνοή μέσα από μία δική τους εκδοχή. Οι μύθοι αυτοί είναι μία επινόηση των ανθρώπων ώστε να ερμηνεύσουν τη ζωή και τα γεγονότα της και μία πρώτης τάξεως ευκαιρία να έρθει ο άνθρωπος σε αναμέτρηση με τις ίδιες του τις αδυναμίες και τα τρωτά του σημεία. Αυτή είναι και η περίπτωση του πασίγνωστου μυθικού Ηρακλή, αυτού στον οποίο ήθελε να μοιάζει ο Αχιλλέας, ο Οδυσσέας και ο Μέγας Αλέξανδρος, ενός μύθου του οποίου πολλοί μεταγενέστεροι αναπλάθουν την ιστορία και προσδίδουν τη δική τους ερμηνεία στο ρόλο που έπαιξε η περίφημη μορφή του Ηρακλή, ένα πρόσωπο ισχυρό και γενναίο που πάλεψε με τα τέρατα και έφερε σε πέρας τους δώδεκα άθλους, να ένα παράδειγμα της διαχρονικότητας και της παντοκρατορίας των μύθων σε κάθε εποχή. Η εξαιρετική εικονογράφηση είναι του Νέστορα Ξουρή.
Σύρμω Καπούτση, Τρωικός πόλεμος, Εκδόσεις Διάπλαση
Ο Τρωικός Πόλεμος, ο πιο ξακουστός από όλους τους πολέμους για τον οποίο έχουν γραφτεί τόσα και τόσα και για τον οποίο ο Όμηρος έγραψε το έπος του, την Ιλιάδα, αποτελεί μέχρι σήμερα ένα γεγονός που εμπνέει την φαντασία μας και ύστερα από τις αποκαλύψεις του Ερρίκου Σλήμαν έχουμε πλέον και αποδείξεις για τα όσα μας αφηγείται ο Όμηρος. Ο πόλεμος αυτός που κράτησε δέκα ολόκληρα χρόνια ξέσπασε όταν ο Πάρις, ο γιος του βασιλιά της Τροίας άρπαξε την Ωραία Ελένη, την πιο όμορφη γυναίκα στον κόσμο και βασίλισσα της Σπάρτης. Ο πόλεμος αυτός ανέδειξε σπουδαίους πολεμιστές όπως ο Αχιλλέας, ο Αγαμέμνων, ο Αίας, ο Έκτορας που χάθηκαν στην μάχη και τα ονόματά τους χαράχτηκαν στις μνήμες όλων για να θυμόμαστε τα κατορθώματά τους. Ο δούρειος Ίππος, αυτή η περίφημη επινόηση του πολυμήχανου Οδυσσέα αποτέλεσε επίσης ένα σημείο αναφοράς και ένα σπουδαίο επίτευγμα πολεμικής στρατηγικής που οδήγησε τους Έλληνες στην περίφημη νίκη τους. Η εξαιρετική εικονογράφηση ανήκει στον Νέστορα Ξουρή.
Σύρμω Καπούτση, Ιάσονας. Η αργοναυτική εκστρατεία, Εκδόσεις Διάπλαση
Με την περίφημη και ξακουστή Αργώ, για την οποία έχει γράψει και ο σπουδαίος Γιώργος Θεοτοκάς ενισχύοντας τον μύθο μέσα στα χρόνια, ο μυθικός Ιάσονας ξεκίνησε το ταξίδι του για την μακρινή Κολχίδα στον Εύξεινο Πόντο, εκεί δηλαδή που του όρισε η μοίρα για να πάρει το χρυσόμαλλο δέρας και να ξανανέβει στον θρόνο, έναν θρόνο που έκλεψε ο αδερφός του Πελίας. Μαζί με το πλοίο του λοιπόν, την Αργώ που πήρε το όνομά της από τον κατασκευαστή της τον Άργο αλλά και με συντροφιά τους γενναίους Αργοναύτες του ως συνοδοιπόρους του, ο Ιάσονας ξεκινάει την εκστρατεία του. Στον πλου του θα ξεπεράσει εμπόδια και απειλές, όμοιες με αυτές που αντιμετώπισε ο Οδυσσέας στο δικό του ταξίδι στον δρόμο για την Ιθάκη του και θα καταφέρει να πλεύσει στον τόπο εκείνο όπου θα αντιμετωπίσει την αινιγματική αλλά και παμπόνηρη Μήδεια. Ο μύθος καλά κρατεί και η ιστορία του Ιάσονα σαγηνεύει μέχρι σήμερα κάθε άνθρωπο ενώ έχει ισχυρούς συμβολισμούς
