Το Βίντερτουρ είναι μία από τις όχι και τόσο γνωστές πόλεις της Ελβετίας και δεν είναι απαραιτήτως ένας προορισμός όσο η Γενεύη ή η Ζυρίχη. Ωστόσο, θέλγει τα βλέμματα, καθώς για τους λάτρεις της τέχνης είναι σημείο αναφοράς, γιατί σε αυτή την πόλη που γεννήθηκε ο Βόλφλιν, βρίσκεται μία από τις σημαντικότερες συλλογές έργων τέχνης στην Ευρώπη, μία από τις πλουσιότερες συλλογές. Όπως το Ααράου της Ελβετίας υπήρξε η πόλη όπου πέρασε τα νεανικά του χρόνια ο Αϊνστάιν και η πόλη όπου το σχολείο στο οποίο φοιτούσε τον έκρινε ακατάλληλο προς μάθηση, έτσι και το Βίντερτουρ είναι σημαντικό τοπόσημο γιατί ανέδειξε αυτόν τον κορυφαίο Ιστορικό τέχνης. Ο Βόλφλιν υπήρξε πολυγραφότατος και το έργο του “Κλασική τέχνη” είναι σημείο αναφοράς για τους ιστορικούς τέχνης και βασικό εργαλείο ανάγνωσης της τέχνης γενικότερα.
Η τέχνη είναι η αναγέννηση της ψυχής και η θεραπεία των ματιών
Σε αυτό το βιβλίο όμως ξεδιπλώνει μια άλλη φιλοσοφία σχετικά με την σύγχρονη τέχνη της εποχής του έτσι όπως ο ίδιος την αντιλαμβανόταν σε μια εποχή που η επιστήμη της Ιστορίας της τέχνης δεν είχε ακόμα θαυμαστές και πολλούς φοιτητές να επιθυμούν να ασχοληθούν με το αντικείμενο. Ο συγγραφέας έχει παραδώσει ένα έργο θεσπέσιο, ένα έργο που μας κάνει κοινωνούς όλους των βασικών εννοιών της τέχνης, με έναν τρόπο οικείο και συνάμα ακαδημαϊκό, με έναν τρόπο που να μπορεί να διαβάζεται και από εκείνους που λαχταρούν να διεισδύσουν σε αυτό το μαγικό κόσμο που έδρα του είναι η εικόνα, ο πίνακας, ο καμβάς. Ο Πικάσο είχε πει κάποτε πως η τέχνη υπάρχει για να ξεσκονίζει από πάνω μας τη σκόνη της καθημερινότητας ενώ ο Ματίς είχε σχολιάσει σχετικά με τους πίνακές του πως επιθυμώ τα έργα μου να είναι αναπαυτικά σαν μια πολυθρόνα.
Από τους πρώτους ιστορικούς τέχνης, θεολόγος και λάτρης της αρχαίας τέχνης υπήρξε ο Γερμανός Βίνκελμαν, ο οποίος είχε εντρυφήσει και αυτός κατά τον 18ο αιώνα στα άδυτα του κόσμου της τέχνης ενώ πιο πίσω στο χρόνο, τόσο ο Πλίνιος με τη διατριβή του περί αρχαίας ελληνικής ζωγραφικής, όσο και ο Τζόρτζιο Βαζάρι αργότερα, υπήρξαν θεμελιωτές και αναλυτές, ο καθένας για την εποχή του. Ο Βόλφλιν λοιπόν πατάει πάνω σε αυτές τις βάσεις και ακολουθεί παρόμοιο μονοπάτι για να ανακαλύψει, να καταθέσει και να καταγράψει τις σκέψεις του. Πάτησε κυρίως πάνω στο Βαζάρι που για την Αναγέννηση υπήρξε ένας από τους λίγους θεωρητικούς και διδάσκαλους. Να σημειωθεί πως ο ίδιος υπήρξε παράλληλα καλλιτέχνης μιας και η ιστορία της τέχνης ως τομέας δεν είχε ακόμα αναπτυχθεί.
Οι βασικές έννοιες της ιστορίας της τέχνης μάς οδηγούν να γνωρίσουμε την έννοια του χρώματος, της γραμμής, τη μορφή του σχεδίου, να ξεναγηθούμε με λίγα λόγια στον τρόπο με τον οποίο οι ζωγράφοι που αναλύονται, όπως για παράδειγμα ο Βερμέρ ή ο Βελάσκεζ, έλαμψαν με το έργο τους και πώς όλα αυτά τα στοιχεία διαμόρφωσαν σχολές και υφολογικά μονοπάτια. Γιατί ο κάθε ζωγράφος, ο Ρέμπραντ και ο Ρούμπενς για παράδειγμα, χάραξαν τη δική τους μοναδική πορεία και το προσωπικό τους ταξίδι στον κόσμο των χρωμάτων, στο πεδίο απόδοσης των ανθρώπων που είχαν ως θέμα, στον τομέα της προοπτικής στα τοπία. Αξίζει να αναφέρουμε πως πολλά από τα πρόσωπα που εμφανίζονται στους πίνακες είχαν δουλευτεί πολλάκις μέσω των προσχεδίων και μελετών με ιδιαίτερη ζέση και μόχθο για να έχουμε εμείς σήμερα ως θεατές και κληρονόμοι των έργων αυτών τη δυνατότητα και την ευκαιρία να τα θαυμάσουμε από κοντά.
Αυτό που μας προτείνει ο Βόλφλιν μέσα από αυτό το διαφωτιστικό αλλά και διδακτικό βιβλίο/δοκίμιο είναι μια διαφορετική οπτική γωνία, ένα διαφορετικό τρόπο θέασης των έργων μέσω μιας σαφώς υποκειμενικής αξιολόγησης και με βάση κάποια βασικά κριτήρια που χρειάζονται ώστε ο εκάστοτε επισκέπτης των μουσείων να μην είναι υποχρεωμένος να γνωρίζει πώς μπορεί να ερμηνεύσει ένα υφολογικό στοιχείο ή να ερμηνεύσει κάτι που δεν φαίνεται εκ πρώτης όψεως. Και σαφώς όπως αναφέρει και ο ίδιος είναι πως η ιστορία της τέχνης είναι ένα πεδίο που έχει εντός της και πλησίον της πολλά στοιχεία φιλοσοφίας καθώς η τέχνη και η φιλοσοφία διάγουν βίους παράλληλους και τέμνονται για το καλό της σκέψης και του πνεύματος.
Ο Βόλφλιν πιο συγκεκριμένα επηρεάστηκε πολύ από τον Χέγκελ και το πνεύμα του χρόνου που ενστερνιζόταν ο ίδιος ο φιλόσοφος. Είναι κάτι που εφάρμοσε και ο ίδιος στο χτίσιμο της δικής του θεωρίας, εκείνης δηλαδή που διαχωρίζει την Αναγέννηση και το Μπαρόκ και τους εκπροσώπους της. Αυτό σημαίνει κατά βάση πως η επιρροή του έγκειται στο γεγονός πως η ιστορία της τέχνης αναβαθμίζεται και αποτελεί από εκείνη την εποχή και μετά μία άξια λόγου επιστήμη, μια επιστήμη με πνευματικές διεργασίες και προεκτάσεις. Δύο βασικές έννοιες είναι να μπορούμε μέσω της ιστορίας της τέχνης να έχουμε τη δυνατότητα να αναγνωρίσουμε ένα έργο και να ταυτοποιήσουμε το δημιουργό του, να ταξινομήσουμε το έργο σε μια συγκεκριμένη σχολή, να το περιγράψουμε με όση μεγαλύτερη σαφήνεια αλλά και με ιστορικά τεκμήρια. Γιατί κάθε έργο τέχνης εντάσσεται και σε μια συγκεκριμένη ιστορική περίοδο και το έργο αυτό καθεαυτό δεν μπορεί να είναι ξεκομμένο από τη μητέρα ιστορία. Εν συντομία, αρχίζει μια λαμπρή περίοδος εκδημοκρατισμού της τέχνης, η οποία αναλύεται και τα έργα έρχονται πιο κοντά στο ευρύ κοινό και όχι μόνο στις αυλές των βασιλικών και ευγενών όπως ήταν πριν.
“Τα σχήματα αποκτούν νόημα για εμάς μόνο επειδή αναγνωρίζουμε σε αυτά την έκφραση μιας ψυχής που αποπνέει αισθητισμό”
“Είναι πιθανόν κανένας άλλος ιδιοφυής μαθητής να μην απορρόφησε τόση γνώση από το δάσκαλό του όσο ο Ραφαήλ”
