Ο Κητς είναι από τους πιο εμβληματικούς εκπροσώπους του κινήματος του ρομαντισμού, ένας ποιητής με λυρικότητα που ξεδιπλώνει καθαρά το έργο του ακολουθώντας σχεδόν όλα τα κύρια συστατικά αυτού του επαναστατικού κινήματος εντάσσοντας όμως και την προσωπική του πινελιά. Και είναι επαναστατικό με την μεταστροφή που επιδιώκουν και καταφέρνουν οι Ρομαντικοί σε αντιδιαστολή με το παρελθόν. Εμπνευσμένοι από το κίνημα του Διαφωτισμού θα μετουσιώσουν την νέα ιδεολογία που εδραιώνεται σε λογοτεχνικό κείμενο, σε ζωγραφική απεικόνιση αλλά και σε μουσική σύνθεση, σε ποίηση όπως ο Κητς. Ποιητές, όπως ο Κητς που μελετάται εδώ, θα ανασυνθέσουν τον καμβά της δημιουργίας και θα παρουσιάσουν μια ολοκαίνουργια, «σκανδαλώδη» και επαναστατική πρόταση που πηγαίνει ενάντια στο ρεύμα που είχε μέχρι τότε διαμορφωθεί.
Ενάντια σε έναν κλασικισμό που δεσμευόταν από περιορισμούς στην κίνηση και το χρώμα, ο ρομαντισμός έρχεται να αντιστρέψει ό, τι μέχρι τότε κυριαρχούσε στις τέχνες προσφέροντας μεγαλύτερη ευαισθησία στην γραφή, πιο αφηρημένη πινελιά – ο ιμπρεσιονισμός βρίσκει εδώ την απαρχή του – πιο ανάλαφρη σύνθεση. Ο Κητς, ως ζωγράφος του λόγου, συμμετέχει σε αυτήν την νέα εκκίνηση με όλα τα λεκτικά του όπλα και μας χαρίζει μία ποίηση που αγγίζει το θείο. Αξίζει να σημειωθεί πως η παρούσα έκδοση είναι δίγλωσση και παρουσιάζεται σε αυτήν ένα ευρύ φάσμα του έργου του ποιητή και για αυτόν τον λόγο δεν θα ήταν υπερβολή να αναφέρουμε πως πρόκειται για εκδοτικό γεγονός που έλειπε από την ελληνική βιβλιογραφία και τώρα καλύπτεται αυτό το κενό. Να προσθέσουμε επίσης πως η έκδοση στο τέλος έχει όλα τα σχόλια του μεταφραστή που είναι ένα αξιέπαινο έργο από μόνο του για αυτό και πρέπει να μελετηθεί καθώς αποκαλύπτει κρυφές πτυχές του έργου του Κητς.
Ένας ακούραστος και επίμονος σκαπανέας της ποίησης στην υπηρεσία του λόγου
Σε όλες τις μορφές της τέχνης, είτε αυτό είναι μουσική, είτε ζωγραφική, είτε λογοτεχνία εκείνο που είναι κυρίαρχο είναι η πρόκληση του συναισθήματος, δηλαδή η δημιουργία μιας τέτοιας υπόθεσης στο θέμα του έργου που να εγείρει πνευματικές και συναισθηματικές αναζητήσεις και να πηγαίνει ενάντια στο αμιγώς ορθολογικό. Ο δημιουργός ξεφεύγει από τα στεγανά μιας προκαθορισμένης φόρμας και αναζητά την απόδοση της ψυχικής διάθεσης που πολλές φορές μπορεί να είναι παράλογη και υπερβολική. Η επιθυμία αυτή για εμβάθυνση στον ψυχικό κόσμο του ανθρώπου, των αδυναμιών του και των παθών του προσφέρει έτσι την δυνατότητα να γίνει η γραφή, η πινελιά και η σύνθεση πιο απελευθερωμένη με περισσότερο πάθος και ζωντάνια.
Ο Κητς βρίσκεται στην πρώτη γραμμή της ποιητικής μάχης και με ποιήματα, όπως η Πτώση του Υπερίωνα, θα αναδειχθεί σε κορυφαία φυσιογνωμία μαζί με ποιητές όπως ο Λόρδος Βύρωνας, ο Πέρσι Σέλει και ο Γουίλιαμ Μπλέηκ αλλά και άλλους με τους οποίους συνδιαμόρφωσε την πορεία αυτού του σπουδαίου κινήματος στην Αγγλία. Ιστορικά μιλώντας, ζούμε «στην εποχή των επαναστάσεων» για να θυμηθούμε τον κορυφαίο ιστορικό Έρικ Χόμπσμπαουμ. Κάθε περίοδος της πρόσφατης ιστορίας – η τέχνη ακολουθεί και αντιδρά στα γεγονότα της ιστορίας – έχει σημαδευτεί από την γέννηση ενός νέου καλλιτεχνικού κινήματος, ενός νέου φορέα που μέσω των έργων θα προσπαθήσει να κομίσει μία καινοτόμα ματιά. Αυτή η ίδια ληξιαρχική πράξη γεννήσεως προκύπτει και από την φιλοδοξία μίας ομάδας ανθρώπων να απεμπολήσουν τον ρόλο και την ιδιότητα των συνεχιστών μιας ξεπερασμένης λογικής και φιλοσοφίας που σαφώς δεν τους ταιριάζει και δεν συνάδει με το δικό τους πνεύμα την συγκεκριμένη εκείνη περίοδο.
Το κίνημα του ρομαντισμού γεννήθηκε στα τέλη του 18ου αιώνα και στις αρχές του 19ου μέσα από την ανάγκη έκφρασης και ανάδειξης μιας διαφορετικής προσέγγισης στον τρόπο αντίληψης του κόσμου. Το κίνημα ξεκίνησε αρχικά από την λογοτεχνία και επεκτάθηκε ύστερα τόσο στην ζωγραφική όσο και στην μουσική, δηλαδή τέχνες που παραδοσιακά έχουν αυτό το ερέθισμα να προβάλουν την πρωτοπορία, ένα χαρακτηριστικό που σε κάθε περίοδο της ιστορίας της τέχνης γίνεται ακόμα πιο έντονο, ειδικά μέσα στον 20ο αιώνα. Το κίνημα του ρομαντισμού εναντιωνόταν ως προς το καλλιτεχνικό του μέρος σε έναν στείρο ακαδημαϊσμό και αυτή την πίστη στον κλασικισμό από τον όποιο έλειπε το συναίσθημα. Γιατί ο όρος ρομαντισμός, που χρησιμοποιούμε σήμερα κατά κόρον, είναι η επιθυμία ένταξης των συναισθημάτων όχι τόσο εναντίον της λογικής, όσο εναντίον της μονόπλευρης κυριαρχίας της λογικής.
Όπως πολύ εύστοχα σημειώνει στον πρόλογο της πολύ εμπεριστατωμένης και άρτια παρουσιασμένης έκδοσης, ο μεταφραστής και επιμελητής Γιώργος Βάρσος σημειώνει τα εξής ενδιαφέροντα στοιχεία: “…ο Κητς έδωσε πολύ ιδιαίτερη τροπή σε θέματα ή στάσεις που θεωρούνται ρομαντικές αλλά αφορούν τη νεότερη ποίηση, και δη τη λυρική, στο σύνολό της ͘ στην ιδέα, για παράδειγμα, ότι πάντα υπάρχει κάτι που, αναπόδραστα υπολειπόμενο ή περίσσιο, κάνει τις ζωές των ανθρώπων να μην βολεύονται με τα δεδομένα της εποχής τους”. Ο Κητς υπήρξε επιφανές μέλος μιας σχολής που άφησε ιστορία και βέβαια δρούσε παράλληλα και με τις άλλες σχολές της Ευρώπης, μιας και το κίνημα του Ρομαντισμού είχε απλωθεί σε όλη τη Γηραιά ήπειρο και στόχευε στην επιρροή των συνειδήσεων και στην επιβράδυνση της παρακμής της ανθρώπινης φύσης. Ας αφήσουμε λοιπόν τον ρομαντικό του οίστρο να πλημμυρίσει το μέσα μας και ας χαθούμε για λίγο στα λόγια του.
“…αλλά ας μην τρέχουμε από δω κι από κει μαζεύοντας μέλι, βουίζοντας ολούθε ανυπόμονα σαν τις μέλισσες γυρεύοντας το στόχο μας…”
“Τράβηξα κατά το βωμό με αδρό το βήμα,/και το ρυθμό μου ως όριζε η αγιοσύνη αργό͘ /και ζύγωσα, κι αντίκρισα ν’ ανάβει φλόγα ͘ /και δίπλα είδα να στέκει εκεί διάκονος ιερουργός”
