Στο άρμα της γνώσης βρέθηκες από νωρίς σαν Ηνίοχος των Δελφών και μάζευες στο καλάθι του μυαλού σου τη σοφία που έβρισκες μέσα στα βιβλία, τα οποία διάβαζες δίχως σταματημό αλλά με ζέση. Διαβαστερή και μελετηρή, δεν έπαψες από πολύ μικρή να βρίσκεις χαρά στα αναγνώσματα και να αναζητάς νέα γνωσιακά μονοπάτια, νέα μονοπάτια αλλά και να παρατηρείς τον κόσμο γύρω σου σε ιστορικές περιόδους κρίσιμες, σε στιγμές κρίσιμες για την χώρα. Γιατί Διδώ έτυχε να γεννηθείς σε ιστορικό κυκεώνα που τον δέρνουν οι άνεμοι του Αιόλου, μέσα σε δίνη ιστορικών ανέμων. Μικρασιάτισσα πονεμένη και ταλαιπωρημένη βίωσες ως παιδί την καταστροφή και αυτό αποτυπώθηκε μέσα σου μια για πάντα, σε ακολούθησε ως βίωμα σε όλη σου τη ζωή. Πώς θα μπορούσαν να σβηστούν οι μνήμες από μια τέτοια παρόμοια οδυνηρή εμπειρία, κορίτσι μικρό εσύ να βλέπεις πτώματα, διωγμούς, φωτιές και καταστροφές, εσύ που νόμιζες πως όλα κυλούσαν ήρεμα στο νέο σου σπίτι στη Σμύρνη όπου μετακομίσατε με την οικογένειά σου το 1919. Δεν μπορώ να φανταστώ τα συναισθήματά σου, τις εικόνες που εντυπώθηκαν στον νου σου, τα τραύματα που πλήγωσαν την αθώα ψυχή σου, την παιδικότητά σου. Ήσουν πιο ώριμη από την ηλικία σου για αυτό και συγκράτησες μνήμες και πρόσωπα. Όλεθρος και δραματικά γεγονότα στιγμάτισαν την ιστορία του τόπου σου μα και εσένα από πρώτο χέρι, έτσι γεννηθήκαν τα βιβλία στα οποία θέλησες να καταγράψεις τα όσα βίωσες ιδίοις όμμασιν, να καταθέσεις όσα συνέβαιναν στην καιόμενη βάτο, στην ιδιαίτερη πατρίδα σου που τώρα βρισκόταν υπό πολιορκητικό κλοιό και χανόταν στο πέλαγο. Και όμως αγέρωχη από τότε και γενναία, με πείσμα για ζωή και δίχως δεύτερες σκέψεις, άντεξες τον πόνο των δικών σου και τον ξεριζωμό που βιώσατε και αργότερα όταν έγραψες τα Ματωμένα χώματα, που όλοι εμείς σήμερα διαβάζουμε, βλέπουμε κατάματα τη συμφορά, τη βαναυσότητα και την σκληρότητα σε όλο της το φάσμα. Μοιάζουν οι φλόγες να πολιορκούν το μέσα μας. Είσαι περιγραφική και ξεδιπλώνεις τις αλήθειες, όσο σκληρές και ωμές και αν είναι, μας προσφέρεις τον καμβά των γεγονότων για να ανακουφιστείς και να λυτρωθείς από όσα σε βασανίζουν και σε καίνε. Μα ο πόνος δεν θα σταματήσει, η ζωή σου έχει πολλά φυλαγμένα για σένα δυστυχώς και μέσα από την οδύνη ξεπηδά το ταλέντο σου και οι αφηγήσεις σου που σε καθιστούν έως σήμερα ένα σημείο αναφοράς της ελληνικής ιστορίας. Γιατί όσοι διαβάζουν τα βιβλία σου, τόσες και τόσες γενιές δηλαδή, ξαναζούν την ιστορία, όπως συμβαίνει και με τα βιβλία της Πηνελόπης Δέλτα. Δεν πέρασες και λίγα κατά τη διάρκεια της ζωής σου, δεν έφτανε η μετανάστευση σε νέο τόπο από την Σμύρνη στην Ελλάδα, ήρθαν και άλλες συμφορές μετά σαν να είχες υπογράψει μνημόνιο συνεργασίας με τον πόνο και την θλίψη. Σαν η ιστορία σου επεφύλασσε επώδυνες εμπειρίες για να σου προσφέρει νέο υλικό για να μην πάψεις να γράφεις. Αλήθεια, ακούγεται άκρως συνωμοσιολογικό και προφανώς η ιστορία προηγείται και μετά έπεται η λογοτεχνία ωστόσο μοιάζει εσύ και η ιστορία να βαδίζετε παράλληλα. Εσύ για κάποιο λόγο βρίσκεσαι στη σωστή θέση ή μάλλον στη λάθος θέση αν κρίνει κανείς τα όσα έχεις περάσει. Αλλά η ιστορία και τα όσα επακολουθούν τροφοδοτεί τη σκέψη σου και αντλείς ιστορίες ανθρώπων με τους οποίους συναναστράφηκες ή τους οποίους παρατήρησες. Ο λόγος σου τόσο ο λογοτεχνικός όσο και ο δημοσιογραφικός, γιατί ήσουν και δημοσιογράφος επιτυχημένη πάνω από όλα, υπήρξε σημαντικός για την εποχή, ήσουν μια βιωματική συγγραφέας με αναφορές και στα δικά σου πεπραγμένα και αυτό καταγράφεται σε όλο του το μεγαλείο πάνω στο χαρτί. Είναι φόρος τιμής τα έργα σου σε αυτούς που χάθηκαν, είναι ένας τρόπος να υμνήσεις την ίδια την ιστορία, την πολύπαθη ιστορία τους, να μην ξεχαστούν. Γιατί νιώθεις αυτή την θλίψη που βλέπεις γύρω σου, την αφουγκράζεσαι και δεν είναι κάτι ξένο για σένα. Και δεν έφταναν τα όσα έζησες τα χρόνια μετά την καταστροφή της Σμύρνης και όσα ακολούθησαν, ήρθε και ο πόλεμος και η κατοχή να σου θυμίσουν πως δεν είχες δει τίποτε ακόμα. Φτώχεια, νεκροί, ανέχεια, ναζισμός και μια πατρίδα διαμελισμένη, μα εσύ και πάλι εκεί στις επάλξεις με την πένα σου και τον αγώνα σου στην αντίσταση, να ορθώνεις ανάστημα για να βοηθήσεις ως άλλη Μπουμπουλίνα. Τα επεισόδια της ζωής σου, η διαδρομή σου στον χρόνο και τον τόπο μιλάει ανοιχτά και καθαρά μέσα από τις λέξεις σου και τις σκέψεις σου που πλημμυρίζουν τα βιβλία σου, δοσμένη εσύ και αφιερωμένη ολοκληρωτικά σε όλα αυτά που βρήκες στην πορεία σου. Ζούσες για να γράφεις ή έγραφες για να ζήσεις; Μάλλον και τα δύο γιατί ήθελες διακαώς να ζήσουν οι μνήμες μέσα σου μα και να μάθει ο κόσμος, να διαβάσουν τι έγινε τότε. Ήθελες να κατακτήσεις το παρελθόν και να το παραδώσεις, λαχταρούσες να εκφράσεις τον εσωτερικό σου πόθο και πόνο, να νιώσεις πως κάτι και εσύ προσφέρεις μέσα σε αυτόν τον ορυμαγδό γεγονότων, να δηλώσεις παρούσα στις συγκυρίες και να βάλεις και εσύ το δικό σου λιθαράκι. Καλόκαρδη και ανοιχτή πάντα ενδιαφερόσουν για τους άλλους, έτσι όπως ενδιαφέρθηκες για το γιο της αδερφής σου Έλλης Παππά, τον Νικολάκη τον οποίο και μεγάλωσες σαν δικό σου παιδί, όταν η αδερφή σου βρισκόταν στη φυλακή υπερασπιζόμενη τον άντρα της Νίκο Μπελογιάννη αλλά και αργότερα κατά τη διάρκεια της δικτατορίας κυνηγημένη από το καθεστώς. Στα χρόνια του εμφυλίου κρυβόσουν και στήριζες την αδερφή σου, σε εκείνα τα δύσκολα χρόνια έδειξες και πάλι το σθένος σου, μιας και η ζωή σου ήταν εμποτισμένη πια με τον αγώνα και την αντίσταση. Είχες να υπερασπιστείς και να ζήσεις όχι μόνο για σένα μα και για την αδερφή σου και τον ανιψιό σου και δεν είχες χρόνο να σκεφτείς την αποτυχία. Και αργότερα πάλι, μία από τα ίδια Διδώ, καθώς εκεί στα χρόνια της δικτατορίας που αποτέλεσε και την τρίτη τραγωδία που έζησες μέσα στον χρόνο, πάλευες με δαίμονες ενάντια στην καταδυνάστευση ιδεών, ενάντια στην καταπίεση και την λογοκρισία που δεν άντεχες. Αντιστάθηκες και πάλι, ύψωσες φωνή και δεν στάθηκες αμέτοχη μπροστά σε αυτό το νέο μέτωπο. Δεν δίστασες ποτέ, σαν παλικάρι του Αλβανικού μετώπου, να αντιμετωπίσεις τις καταστάσεις, εσύ μια γυναίκα με θάρρος και γενναιότητα πάλεψες για τις ιδέες σου και καθιερώθηκες με κόπο στο λογοτεχνικό στερέωμα μέσα σε ένα άκρως ανδροκρατούμενο περιβάλλον που δεν δεχόταν εύκολα στους κόλπους του γυναίκες. Και όμως εδραιώθηκες επάξια και όλοι είχαν να πίνουν νερό στο όνομά σου, κάτι που δεν συνέβη με άλλες σπουδαίες συγγραφείς όπως τη φίλη σου Μέλπω Αξιώτη για παράδειγμα. Ανήκες σε έναν κύκλο καλλιτεχνικό όπως αντίστοιχα η Βιρτζίνια Γουλφ στον κύκλο του Μπλουμσπερι. Σε αυτούς τους καλλιτεχνικούς κύκλους όπου σύχναζες υπήρχαν σημαντικοί συγγραφείς όπως ο Τερζάκης, ο Βάρναλης και άλλοι και σε εκθείαζαν για το έργο σου, κάτι πρωτόγνωρο καθώς οι κύκλοι αυτοί δεν δέχονταν εύκολα γυναίκες. Και όμως κατάφερες και επιβλήθηκες ως προσωπικότητα και σε σέβονταν, σε τιμούσαν, σε άκουγαν και σε υπολόγιζαν. Ο κόσμος σου ήταν βαμμένος με αγώνες δημοκρατικούς και δεν δίστασες να έρθεις σε ρήξη και με το κόμμα που τόσα χρόνια υποστήριζες για τα λάθη που εσύ η ίδια έβλεπες να συμβαίνουν. Ανεξάρτητο και ελεύθερο πνεύμα είχες τις απόψεις σου, τις οποίες υποστήριζες σθεναρά ενώ μέσα από τα βιβλία σου μιλάς εμμέσως πλην σαφώς και για τη σχέση σου με τον σύντροφό σου Πλάτωνα Σωτηρίου, έναν άνθρωπο φύλακα άγγελο για εσένα που σε στήριξε σε κάθε σου βήμα και σε φρόντισε σε κάθε στιγμή της ζωής σου. Η απώλειά του υπήρξε για εσένα ισχυρό πλήγμα και στα τελευταία χρόνια της ζωής σου ζούσες με την ανάμνησή του. Έφυγες πλήρης ημερών αφήνοντας πίσω σου ένα πολυεπίπεδο έργο, ένα έργο αξιομνημόνευτο που θα οδηγεί γενιές και γενιές στο μονοπάτι της ιστορίας, εκείνο στο οποίο εσύ η ίδια περπάτησες θαρραλέα και δίχως επιφυλάξεις, αφηγούμενη τις ημέρες και τα έργα των ανθρώπων που συνάντησες, το χρονικό αυτού του τόπου, του πολύπαθου τόπου. Αυτή ήταν η δική σου σταυροφορία και την υπηρέτησες μέχρι τέλους με την ίδια αυταπάρνηση. Θα σε θυμόμαστε για την προσφορά σου και θα σε τιμούμε διαβάζοντάς σε εις το διηνεκές. Καλή αντάμωση Διδώ μας!
————————————————————————————
Η Διδώ Σωτηρίου (1909-2004) υπήρξε δημοσιογράφος, λογοτέχνης και αντιστασιακή που με το υψηλό φρόνημά της έζησε μια ζωή δύσκολη μα συνάμα σαγηνευτική. Έγραψε ορισμένα από τα πιο σημαντικά μυθιστορήματα της ελληνικής σύγχρονης λογοτεχνίας όπου αναπτύσσονται αφηγήσεις με οδηγό την ίδια την ιστορία του τόπου. Από τον ξεριζωμό μετά τα γεγονότα της Μικρασιατικής καταστροφής μέχρι και εκείνα του Αντιδικτατορικού αγώνα ενάντια στο καθεστώς των Συνταγματαρχών, η Διδώ Σωτηρίου υπήρξε πάντα με την σωστή πλευρά της Ιστορίας και πάλεψε με όλα της τα μέσα για να υπερασπιστεί αρχές και ιδανικά. Η πορεία της στη λογοτεχνία υπήρξε πολύ επιτυχημένη καθώς στη διάρκεια της ζωής της αναγνωρίστηκε, όχι σύνηθες για τα δεδομένα της εποχής, από σχεδόν όλους σαν μια καταξιωμένη συγγραφέας και διανοούμενη.
