Να ζεις μακριά από τον τόπο σου, από εκεί όπου γεννήθηκες είναι σκληρό και επώδυνο. Να είσαι νομάς και να αναζητάς νέα πατρίδα για να καταφέρεις να επιβιώσεις και να ζήσεις κανονικά είναι μια πορεία σαν αυτή στο μέτωπο. Τα παιχνίδια της ιστορίας είναι δυστυχώς πολλές φορές ενάντια στους ανθρώπους που ως μονάδες αδυνατούν να τα βάλουν με τα φλέγοντα γεγονότα και έτσι γίνονται τα θύματα εκείνων που δεν κατάφεραν να αποφασίσουν συνετά για τις τύχες τους. Είναι αυτό που είπε πολύ εύστοχα ο Πωλ Βαλερύ: “Πόλεμος είναι όταν αλληλοσκοτώνονται άνθρωποι που δεν γνωρίζονται μεταξύ τους, επειδή κάποιοι άλλοι, που γνωρίζονται καλά μεταξύ τους, δεν κατάφεραν να συνεννοηθούν”. Ο Λίβανος, η χώρα καταγωγής της Adnan, είναι ένα παράδειγμα προς αποφυγή καθώς η συγκεκριμένη χώρα ταλανίζεται από τρομοκρατία και εσωτερικές συγκρούσεις σχεδόν μισό αιώνα τώρα.
Μια γυναίκα εκμυστηρεύεται την τραγωδία του πολέμου και τη δίνη της εξορίας
Η κοσμοπολίτισσα Adnan φωτίζει σε αυτό το υπέροχο κείμενο όλα όσα την απασχολούν και την προβληματίζουν, αναδεικνύει τον πόνο της εξορίας και του ξεριζωμού, τόσο το δικό της όσο και εκείνον των γονιών της. Μια ζωή στην περιπλάνηση, μια ζωή σε άλλους τόπους μακρινούς θα μπορούσε να είναι ο τίτλος για τη ζωή της. Εξομολογείται πόσο η λέξη ταξίδι είναι συνυφασμένη για εκείνην με την έννοια πόλεμος και εξορία, με τα δεινά και τις συνέπειες μιας διαχρονικής σύρραξης που μετέτρεψε την Βυρητό, το Παρίσι της Ανατολής όπως την ονόμαζαν παλιά, από μια όαση σε ένα κολαστήριο δίχως τελειωμό. Είναι η περιοχή της Μέσης Ανατολής που φλέγεται και ο Λίβανος στο μέσο αδυνατεί να αντιμετωπίσει τους εξωτερικούς όσο και εσωτερικούς εχθρούς του.
Τα όσα αφηγείται η συγγραφέας δεν είναι μια πραγματικότητα παρελθόντος, είναι ένα παρόν που συνεχίζεται αδιάλειπτα. Μπορεί εκείνη να έφυγε από το μάταιο αυτό κόσμο το 2021 μην έχοντας καταφέρει να δει τον Λίβανο σε καλύτερη κατάσταση μα μόνο σε χειρότερη, μα το πρόβλημα είναι δυσεπίλυτο και ομολογουμένως ένας Γολγοθάς. Η συγγραφέας όπως και πολλοί άλλοι πίστευαν σε μια αλλαγή μετά τα γεγονότα που πυροδότησε η Αραβική άνοιξη, μα η παρακμή δεν έχει παύση. Η ίδια είναι καταπέλτης σε όσα αναφέρει: “Οι διαφορετικές μορφές εξορίας που προέκυψαν από τον εμφύλιο πόλεμο του Λιβάνου ενέτειναν στη συνείδησή μου τις συνθήκες στις οποίες οι εξόριστοι, ενίοτε ολόκληρο έθνος, διαβιούν. Και δεν θα πρέπει να θεωρούνται εξόριστοι, όχι μόνον όσοι εκτοπίστηκαν από τον γενέθλιο τόπο τους, αλλά και εκείνοι που ζουν υπό ποικίλα τυραννικά καθεστώτα, υφιστάμενοι μια τυραννία επιβεβλημένη είτε από ξένη κατοχή είτε από τη δική τους κυβέρνηση;”.
Ο λόγος της Adnan είναι κόλαφος και καταπέλτης για όσα συμβαίνουν στη χώρα της αλλά και σπαρακτικός για όσα συμβαίνουν στην ίδια. Η ίδια ξεδιπλώνει το κουβάρι των αγωνιών και των φόβων της, καταθέτει τη ζωή της στο εξωτερικό από όπου και ρίχνει μια διαφορετική ματιά στα όσα συμβαίνουν στην άλλη ήπειρο. Όντας σε δημοκρατικό περιβάλλον, όπως αυτό των ΗΠΑ και της Γαλλίας, συγκρίνει καταστάσεις και μας καλεί να την ακολουθήσουμε για να κατανοήσουμε το σκεπτικό της. Ο ψυχισμός της, η σκέψη της, οι αισθήσεις της είναι σε εγρήγορση και νιώθει πρόσφυγας, όπως ακριβώς ένιωσαν και οι γονείς της μετά την καταστροφή της Σμύρνης, οπότε και εκδιώχθηκαν από τον τόπο κατοικίας τους. Μιλά ανοιχτά για το θέμα της γλώσσας των αραβικών και την κανονικοποίηση των γαλλικών ως μία εκ των κυρίων γλωσσών, μια βαναυσότητα αποκύημα της αποικιοκρατίας, όπως ακριβώς συνέβη και στην Αλγερία.
“Ο πόλεμος είναι ένα κατακλυσμιαίο γεγονός, ψυχικά συνταρακτικό, το οποίο επαναφέρει στη συνείδηση ιδέες και αισθήματα που θεωρούσαμε ξεπερασμένα ή ξεχασμένα. Η μνήμη αίφνης ενδυναμώνεται, οξύνεται και θα μπορούσαμε να πούμε ότι διατελεί σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης. Η ζωή του καθενός τίθεται αγρίως εν αμφιβόλω, ενώ τα προγενέστερα πιστεύω γίνονται αντιληπτά μέσα από νέο πρίσμα”. Οι στοχασμοί της συγγραφέως πάνω στο θέμα του πολέμου οδηγούν στην ανάγκη αναστοχασμού και επαναπροσδιορισμού. Απευθύνεται στο αναγνωστικό κοινό για να μεταφέρει την σοφία της και τις ανησυχίες της για έναν κόσμο που πνέει τα λοίσθια, για έναν κόσμο που εκείνη δεν θα προλάβει να δει να αλλάζει.
Η Adnan είναι ο άνθρωπος εκείνος, η δημιουργός εκείνη, η δυναμική εκείνη γυναίκα που ποτέ δεν λύγισε μπροστά στις δυσκολίες που αντιμετώπισε μετακινούμενη άλλοτε ως πρόσφυγας και άλλοτε από προσωπική της επιλογή από την Ευρώπη στην Αμερική και ξανά πίσω. Η Adnan είναι η προσωποποίηση της συγγραφέας/ζωγράφου/ποιήτριας που μόχθησε να παραγάγει έργο αρεστό πρώτα σε εκείνη, αγωνίστηκε να προσαρμόσει την “γραφή” της στα επίπεδα που η ίδια επιθύμησε και πόθησε βαθιά μέσα της αδιαφορώντας για το γύρω αλλά πολλές φορές επηρεαζόμενη από αυτό. Στα πολλά της βιβλία αγγίζει με τον τρόπο της ευαίσθητες χορδές έχοντας η ίδια περάσει δια πυρός και σιδήρου μέσα από αυτό το ταξίδι της εξορίας σε άλλες πολιτείες πιο ασφαλείς. Ο κόσμος της Adnan είναι ένας κόσμος νοσταλγίας και ανάμνησης και παράλληλα ένας κόσμος φόβου και αγωνίας για το μέλλον, ερωτήσεων και αναμονής απαντήσεων. Τα κείμενα συνοδεύονται από υπέροχες εικονογραφήσεις που έχουν αυτές τη σημασία τους εν συνόλω.
“Τι είναι η εξορία αν όχι η βίαιη και αθέλητη απώλεια όλων των ζωντανών συμβόλων της ταυτότητας κάποιου;”
“Οι εκπατρισμένοι ή εξόριστοι συγγραφείς βρίσκουν μέσα στην ίδια τους τη συνθήκη μια προοπτική όσον αφορά τη χώρα καταγωγής τους, αλλά και τον εαυτό τους, την οποία δεν θα έβρισκαν αν παρέμεναν στο σπίτι τους”
