Οι συνομιλίες με τον Γκαίτε, που κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Printa ήδη από το 2014 σε δύο τόμους, αποτελούν χωρίς καμία αμφιβολία ένα μοναδικό εκδοτικό γεγονός αν λάβουμε υπόψιν πως αυτό το θεσπέσιο πόνημα του μελετητή του Γκαίτε, Έκερμαν, είχε να εκδοθεί από το 1918. Να σημειωθεί δε πως εκείνη η έκδοση, όπως μας πληροφορεί το εισαγωγικό και πολύ διδακτικό σημείωμα του μεταφραστή, δεν ήταν πλήρης, αλλά μια επιλογή κειμένων από τον μεταφραστή Νίκο Καζαντζάκη, ο οποίος εστίασε σε κείμενα που αφορούσαν πιο πολύ τον ίδιο εκείνη την παρούσα συγκυρία. Αυτό το μικρό εγχειρίδιο λοιπόν είναι μια συμπυκνωμένη εκδοχή των δύο τόμων ώστε ο αναγνώστης να μυηθεί στον κόσμο του Γκαίτε, λίγο πριν εισέλθει στον σηκό όπως ονομαζόταν το κυρίως μέρος του ναού στον Παρθενώνα.
Γνώση, αισθητική, ορθή κρίση και πνευματική διαύγεια σμιλεύουν αυτό που είναι διαχρονικά ο Γκαίτε
Άρα το βιβλίο αυτό λειτουργεί ως ένας είδος προθάλαμου για τον επίδοξο μύστη της φιλοσοφίας του Γκαίτε και μάλιστα συνοδεύεται στο τέλος από ένα επίμετρο του 1915 γραμμένο από έναν κορυφαίο επίσης κριτικό λογοτεχνίας, τον John Cowper Powys. Στο λαμπρό αυτό επίμετρο λάμπει όλη η στοχαστική ματιά του Γκαίτε καθώς την αναλύει και την επεξηγεί ο πεφωτισμένος Powys μέσα από αναφορές σε έργα του όπως μεταξύ άλλων ο Φάουστ, Τα πάθη του νεαρού Βέρθερου και Τα χρόνια της μαθητείας του Βίλχελμ Μάϊστερ, έργα που επηρέασαν άλλωστε και κατοπινούς συγγραφείς του 19ου αιώνα. Το επίμετρο αυτό λειτουργεί επικουρικά και συμπληρωματικά σε σχέση με το κείμενο του Έκερμαν και μας προσφέρει μια διαφορετική και πιο ολοκληρωμένη εικόνα της αντίληψης του Γκαίτε για τον σύγχρονο άνθρωπο, μας εντάσσει στον τρόπο σκέψης του και τους προβληματισμούς του για την εποχή του.
Ο κόσμος των ηρώων του Γκαίτε και άρα ο δικός του εσωτερικός κόσμος ξεδιπλώνεται μέσα από τα όσα αναφέρει ο Έκερμαν που ουσιαστικά είναι λόγια του ίδιου του Γκαίτε καθώς ο αναγνώστης αντιλαμβάνεται πως έχει ενώπιόν του τον ίδιο τον συγγραφέα, ο οποίος μέσα από τα λεγόμενά του τον καλεί να συναισθανθεί τους συλλογισμούς του, να γνωρίσει πιο βαθιά τον άνθρωπο και συγγραφέα πριν περάσει στα ίδια τα βιβλία και τη μελέτη τους. Ο Γκαίτε διακρίνεται από σοφία, όπως άλλωστε μαρτυρά και ο τίτλος του δοκιμίου αυτού και αποδεικνύεται ευθύς αμέσως μέσα από τα δικά του λόγια: “Δεν επαίρομαι για τίποτα που να έχω δημιουργήσει ως συγγραφέας. Εξαιρετικοί δημιουργοί έχουν υπάρξει παράλληλα με μένα, ακόμη σπουδαιότεροι έζησαν πριν από μένα, όπως και άλλοι όμοιοί τους θα εμφανιστούν μετά από μένα. Το ότι είμαι ο μοναδικός, στον αιώνα μου, που κατέχει την αλήθεια στην τόσο δύσκολη αυτήν επιστήμη των χρωμάτων, αυτό το πιστώνω στον εαυτό μου, αυτό μου δίνει μια σαφή αίσθηση υπεροχής έναντι πολλών”.
Το βιβλίο αυτό ανήκει στη σπουδαία σειρά των εκδόσεων Ροές, τα μικρομέγκα όπως αποκαλούνται, βιβλία τα οποία σκοπό έχουν να ανοίξουν τους ορίζοντες στα πεδία των γνώσεών μας και να μας οδηγήσουν σε νέα μονοπάτια του παρελθόντος, τόσο του απώτερου όσο και του πιο πρόσφατου. Βιβλία σαν και αυτό αξίζει να μελετηθούν εις βάθος καθώς τα διδάγματα και τα μηνύματα προσωπικοτήτων, όπως ο επιφανής Γκαίτε, έχουν τη δυνατότητα να μεταμορφώσουν την κοινωνία σε κάτι αρτιότερο από αυτό που είναι σήμερα και βέβαια να διαρκούν εις το διηνεκές. Οπότε δεν μένει παρά να επενδύσουμε σε αυτά και να ανατρέχουμε σε αυτά γιατί διαβάζοντας τέτοια βιβλία είναι σαν να συνομιλούμε με τους άριστους όλων των εποχών, όπως άλλωστε έλεγε και ο ξακουστός Ντεκάρτ.
Ο Γκαίτε, μέσα από τις αναφορές του Έκερμαν, μας συστήνεται σε διάφορα επίπεδα και μας εισάγει στις απόψεις του για πολλά και πολυεπίπεδα ζητήματα απόρροια ενός σκεπτόμενου πνευματικού ανθρώπου που σκέφτεται πριν δράσει, που επεξεργάζεται την πληροφορία πριν εκφραστεί. Η αγάπη του για τους Αρχαίους Έλληνες και τη δική τους σοφία δεν κρύβεται και προβάλλεται σε κάθε ευκαιρία καθώς προτρέπει τον σύγχρονο άνθρωπο να αντλήσει χρήσιμα συμπεράσματα και να εμπνευστεί από εκείνους. Η φύση επίσης είναι ή θα έπρεπε να αποτελεί πάνσοφο και διαχρονικό οδηγό, φάρο λαμπερό για κάθε μας πράξη διότι η φύση δεν λαθεύει και είναι σε όλα τέλεια, γιατί έτσι την έπλασε ο δημιουργός της. Θα αναφερθεί όμως και σε πολιτικά και ιστορικά πρόσωπα, όπως στον Μότσαρτ, τον Ναπολέοντα, τον Λόρδο Βύρωνα αλλά και τον Καποδίστρια, του οποίου μάλιστα με προφητική θα διαβλέψει το τέλος.
Ο Γκαίτε, για να καταλήξει σε όλα αυτά που μας παραθέτει εδώ ο Έκερμαν, έχει εντρυφήσει στην σοφία άλλων και εδώ ουσιαστικά κεφαλαιοποιεί όσα διάβασε και μελέτησε εις βάθος, όπως έλεγε και ο Νίτσε για τον Φλωμπέρ δηλαδή, ο τελευταίος διάβασε 2000 βιβλία πριν καταλήξει να συγκεντρώσει τα συμπεράσματα των αναγνώσεών του στα γραπτά του και στα μυθιστορήματά του. Ο άνθρωπος του Γκαίτε είναι δισυπόστατος και ο Φάουστ, στον οποίο γίνεται εκτενής αναφορά ως το πιο εμβληματικό, οικουμενικό και αντιπροσωπευτικό έργο του, ακροβατεί πάνω σε ένα τεντωμένο σχοινί αιχμάλωτος από την μία μεριά των ηθικών αρχών και επιταγών που του επιβάλλει η κοινωνία και από την άλλη έτοιμος να παραβεί αυτές τις αρχές για να δοκιμάσει το νέο, το οποίο όμως δεν σημαίνει πως δεν είναι και ανήθικο ή επισφαλές. Τα γραπτά του Γκαίτε στέκονται αγέρωχα ζωντανά και ώριμα μέσα στους αιώνες θυμίζοντάς μας πως ο άνθρωπος έχει δρόμο να διανύσει για να μπορέσει να αγγίξει μία κάποια τελειότητα που μάλλον ποτέ δεν θα την φτάσει όσο και αν κοπιάσει, αλλά αξίζει το ταξίδι για να θυμηθούμε και τον Καβάφη.
“Όσο είναι ακόμα μέρα κρατάμε το κεφάλι ψηλά και όσο μπορούμε να είμαστε ακόμη δημιουργικοί θα συνεχίσουμε να παλεύουμε”
“Πρέπει να είναι κανείς κάτι για να καταφέρει να κάνει κάτι”
