Κατά τον Χέγκελ “το μόνο που μας διδάσκει η ιστορία είναι ότι τίποτε δεν μας διδάσκει η ιστορία”. Το οδοιπορικό στα ιστορικά γεγονότα που επιχειρεί σε αυτό το σπουδαίο πόνημα ο ιστορικός Γουάχτελ την άποψη του Χέγκελ έρχεται με τραγικά επίκαιρο τρόπο να επικροτήσει και να επαυξήσει. Η πολύπαθη περιοχή των Βαλκανίων έχει ένα ιστορικό βεβαρημένο που λειτούργησε και συνεχίζει να λειτουργεί ανασταλτικά για την ειρήνη στην περιοχή λόγω της πολυφυλετικής της διάστασης και της πολυφωνίας των λαών που την κατοικούν, θα μπορούσαμε να μιλάμε για μια άλλη Μέση Ανατολή. Εμείς όλοι θεατές αυτής της κατάστασης, η οποία χρόνια τώρα με επώδυνες συνέπειες μετατρέπεται σε τροχοπέδη ανάπτυξης και ευημερίας, εμφανίζεται σαν λύκος της στέπας να δηλητηριάζει με μίσος και μισαλλοδοξία κάθε προσπάθεια ανόρθωσης και συνύπαρξης των ανθρώπων.
Διαχρονικά ο χώρος των Βαλκανίων αποτέλεσε ζώνη συγκρούσεων μεταξύ των διαφορετικών πολιτισμών
“Φως της αλήθειας, μάρτυρας των καιρών, δάσκαλος της ζωής είναι η Ιστορία” είχε γράψει ο Κικέρων. Πράγματι η ιστορία όπως και η τέχνη είναι το πέρασμα του ανθρώπου από τη γη, είναι η απόδειξη της ίδιας του της ύπαρξης, των λαθών του αλλά και των επιτευγμάτων του. Τα πρόσωπα της Ιστορίας είναι συνυφασμένα με τις τύχες των λαών, πρόσωπα που άλλαξαν προς το καλύτερο ή προς το χειρότερο τον ρου της ιστορίας και τον επηρέασαν καίρια με τις σωστές ή λανθασμένες αποφάσεις της. Η ιστορία μας διδάσκει και μας θυμίζει πώς να αποφεύγουμε τα λάθη του παρελθόντος, πολλές φορές όμως μας θυμίζει και το πόσο τρωτοί είμαστε, πόσο εύθραυστοι είμαστε, πόσο αδύναμοι είμαστε. Η Ιστορία είναι όμως και αμείλικτη και διορθωτική πολλές φορές, τοποθετεί τα πράγματα στη θέση τους και φέρνει στο προσκήνιο όλα εκείνα που κάποιος θα ήθελε να μείνουν εν κρυπτώ. Η επιστήμη της Ιστορίας είναι εδώ για να ανατρέχουμε κάθε στιγμή σε αυτήν και να την συμβουλευόμαστε, να μαθαίνουμε τι συνέβη στο παρελθόν και τι μέλλει γενέσθαι στο άμεσο και απώτερο μέλλον, είναι η σοφή μητέρα όλων μας. Διότι οι εποχές μπορεί να αλλάζουν, οι άνθρωποι όμως όχι.
Σε αυτήν την επισφαλή ατμόσφαιρα των Βαλκανίων ανά τους αιώνες το κλίμα μύριζε πόλεμο και ανταλλαγή πυρών μεταξύ των διαφορετικών κρατών ενώ από τις προστάτιδες Μεγάλες δυνάμεις (Ρωσία, Αγγλία, Γαλλία, Αυστρία) είχε στηθεί ένα πολιτικό σκηνικό όπου οι αλληλοσυγκρούσεις, οι πολιτικές και διπλωματικές μάχες για την πρωτοκαθεδρία στην περιοχή αποτελούσαν καθημερινό φαινόμενο. Όλα τα έθνη έπαιζαν τα ζάρια τους στη διεθνή σκακιέρα με επίκεντρο τα Βαλκάνια και τα επίδοξα οφέλη ενώ φυσικά το παραμικρό λάθος κόστιζε πολύ ακριβά. Σε αυτό το πλαίσιο κοσμοϊστορικών αλλαγών στην ταραγμένη ήπειρο που ονομάζουμε Ευρώπη, τα Βαλκάνια αποτελούσαν, όπως άλλωστε και σήμερα, ένα γεωστρατηγικό σημείο στον χάρτη που καθίστατο μήλο της έριδος για τους διεκδικητές. Οι χώρες της πρώην πλέον Γιουγκοσλαβίας βρίσκονταν, όπως και η Ελλάδα, υπό τούρκικη κυριαρχία και οι τότε μεγάλες δυνάμεις όπως μάθαμε να τις αποκαλούμε, Γαλλία, Αγγλία και Αυστρία κινούσαν τα δικά τους νήματα με σκοπό να κερδίσουν ένα μέρος της πίτας όταν θα ερχόταν η ώρα της κοπής της. Σε αυτό το μοίρασμα λοιπόν όφειλαν και λαχταρούσαν να βρίσκονται παρούσες για να επωφεληθούν από τις γηγενείς πλουτοπαραγωγικές πηγές, οι οποίες τότε ήταν άφθονες και ανέγγιχτες.
Αυτό το εξαιρετικά γραμμένο σύγγραμμα, προϊόν εργασίας πολλών χρόνων, όπως αποκαλύπτει και ο ίδιος ο συγγραφέας Άντριου Γουάχτελ, είναι μια προσπάθεια και ένα εγχείρημα να κατανοήσουμε τι κρύβεται πίσω από τις αποφάσεις που ελήφθησαν και έκριναν τον ρου της ιστορίας, γιατί για παράδειγμα οδηγήθηκαν η πλειονότητα των Βαλκανικών κρατών στην αγκαλιά του κομμουνισμού που τόσο τα ταλάνισε κατά τον 20ο αιώνα. Εκτός του γεγονότος πως επιβεβαιώνει με έμφαση όλα τα παραπάνω σχετικά με το πως η ιστορία επηρεάζει τον βίο των ανθρώπων, είναι και ένα βιβλίο που μας οδηγεί με πυξίδα και φάρο το χθες στο σήμερα και τα όσα ακόμα εκτυλίσσονται στη μεριά της Ευρώπης που λέγεται Βαλκάνια, το πώς τα Βαλκάνια διαδραμάτισαν καίριο ρόλο στην παγκόσμια ιστορία, σε αυτά που μάθαμε και ακόμα μαθαίνουμε για αυτήν την πολύπαθη περιοχή.
Η έρευνα και οι πληροφορίες που παρατίθενται προσφέρουν στον αναγνώστη όλα εκείνα τα στοιχεία για να κατανοήσει το πως η ιστορία και τα συμβάντα της διαμόρφωσαν τους ανθρώπους αυτής της τόσο εύθραυστης περιοχής. Διαφορετικές φυλές, θρησκείες, προσδοκίες μετέτρεψαν τα Βαλκάνια στην πυριτιδαποθήκη της Ευρώπης, σε μια περιοχή κρίσεων και εχθροπραξιών αν λάβουμε υπόψιν πως ο Α’ Παγκόσμιος πόλεμος από τα Βαλκάνια ξεκίνησε και εξαπλώθηκε σε όλη την Ευρώπη, αν θυμηθούμε πως ο πόλεμος της πάλαι ποτέ ενωμένης Γιουγκοσλαβίας είχε τόσα θύματα και είχε απασχολήσει τόσο πολύ την υφήλιο. Τι μέλλον θα είχαν άραγε ευρύτερα τα Βαλκάνια και χώρες όπως η Ελλάδα, η Βουλγαρία, η Ρουμανία αν δεν είχαν υποστεί τον ζυγό της οθωμανικής αυτοκρατορίας και αν δεν είχαν συμβεί οι αιματηροί και διχαστικοί βαλκανικοί πόλεμοι που οδήγησαν σε μια διαχρονική σύρραξη και σε ένα πολεμικό σκηνικό; Ποιος μπορεί να ξεχάσει τις σφαγές και τον αλληλοσπαραγμό, τις εξοντώσεις και τις εξορίες, την υστέρηση στην πρόοδο που συντελούνταν στα άλλα ευρωπαικά κράτη για αιώνες. Δυστυχώς, αυτό που προκύπτει ως συμπέρασμα είναι πως οι ευτυχείς στιγμές στη Βαλκανική Χερσόνησο ήταν πολύ λίγες σε αντίθεση με την υπόλοιπη Ευρώπη που απολάμβανε διαλείμματα ειρήνης και ευημερίας και έπρεπε να περάσουν τόσα χρόνια για να δουν τα Βαλκάνια ένα φως στην άκρη του τούνελ, κάλλιο αργά παρά αργότερα.
“Τα Βαλκάνια είναι μια μεθόριος περιοχή όπου συναντήθηκαν τέσσερις από τους σπουδαιότερους πολιτισμούς του κόσμου, οι οποίοι παρήγαγαν έναν δυναμικό, ενίοτε εκρηκτικό, πολυεπίπεδο τοπικό πολιτισμό”
“Ο Α’ Παγκόσμιος πόλεμος αποτέλεσε το λογικό αποκορύφωμα των πολιτικών και στρατιωτικών εξελίξεων που έλαβαν χώρα στη Βαλκανική Χερσόνησο τον 19ο αιώνα”
