Δεν θα μπορούσε να υπάρξει πιο επιτυχημένο εξώφυλλο που να συνοδεύει την έκδοση αυτή. Είναι ο πίνακας του Κασπάρ Νταβίντ Φρίντριχ όπου βλέπουμε έναν άνθρωπο μοναχικό να ατενίζει το τοπίο εμπρός του ενώ από πάνω του εμφανίζεται το ουράνιο τόξο. Ο πίνακας είναι του 1810 και ανήκει στον ζωγράφο εκείνο που με τα έργα του βρίσκεται σε συνεχή διάλογο με την φύση ενώ μας προσφέρει τον άνθρωπο ως αναπόσπαστο μέρος της, έναν ζωγράφο της ρομαντικής σχολής. Ο Ζαν Ζακ Ρουσσώ αποφασίζει να γράψει αυτό το κείμενο στο τέλος της ζωής του και έχοντας βιώσει την απόρριψη και την απογοήτευση, την οποία και μοιράζεται μαζί μας στους πρώτους περιπάτους. Ο αναγνώστης έρχεται σε επαφή με τις μύχιες καταθέσεις ενός ανθρώπου που δεν τρέφει εμπιστοσύνη στον άνθρωπο και πορεύεται μόνος του με μόνη συντροφιά και απάγκιο την αγάπη για την φύση και την μεταβολή της φιλοσοφίας του περί της ύλης.
Στοχασμοί και σκέψεις ενός πνευματικού ανθρώπου που έφερε επανάσταση στα γράμματα
Ο Ρουσσώ ανήκει στους εμβληματικούς Διαφωτιστές που άλλαξαν τον ρου της ιστορίας. Ο Γαλλικός διαφωτισμός είχε αναμφίβολα καταφέρει να προκαλέσει ρήγματα στη γαλλική κοινωνία και να καταστεί ένας από τους βασικούς άξονες της εκδήλωσης της περίφημης Γαλλικής Επανάστασης. Ο Ζαν Ζακ Ρουσώ, είναι ένας από τους κύριους πρωταγωνιστές αυτού του μηχανισμού διανόησης και στοχασμού, με βιβλία όπως αυτό προετοίμασε το έδαφος για την πνευματική επανάσταση επηρεάζοντας συνειδήσεις και ορθώνοντας αρχές και αξίες που είχαν μείνει για χρόνια σιωπηλές και ανενεργές. Πολεμήθηκε σφόδρα από τους σύγχρονούς του για τις ρηξικέλευθες απόψεις του αλλά πολέμησε και ο ίδιος παρών μέσα στο πνεύμα του Διαφωτισμού που εκείνη την εποχή επικρατούσε. Δούλεψε με τη σκέψη του για να θεμελιωθεί μια άλλη μέθοδος παιδαγωγικής, μία μέθοδος που ακόμα επηρεάζει γενιές όχι μόνο διδασκάλων και φιλοσόφων αλλά και απλών σκεπτόμενων ανθρώπων.
Ας ανατρέξουμε όμως συνοπτικά στην έννοια Διαφωτισμός για μεγαλύτερη κατανόηση και του ίδιου του κειμένου του Ρουσσώ. Πρόκειται λοιπόν για ένα κίνημα φιλοσοφίας, στοχασμού και κοινωνικής επαγρύπνησης που άλλαξε τον ρου της ιστορίας μέσα από την δράση προσωπικοτήτων που άφησαν το στίγμα τους με την μόνη περιουσία τους, δηλαδή τον λόγο τους και την σκέψη τους. Ο Διαφωτισμός υπήρξε ο προάγγελος των όσων συνέβησαν αργότερα και που τελικά οδήγησαν στην περίφημη Γαλλική Επανάσταση. Ξεκίνησε στις αρχές του 18ου αιώνα, γύρω στο 1715 από την Αγγλία και έθεσε τα θεμέλια για την αλλαγή στον τρόπο προσέγγισης των κοινωνικών ηθών. Ένας νέος χρυσός αιώνας, όχι από τον Περικλή αυτήν την φορά αλλά βασισμένος σε πολλές αρχές και ιδανικά που άφησε πίσω της η Κλασική Ελλάδα, παίρνει σάρκα και οστά στα χέρια προσωπικοτήτων όπως ο Ρουσσώ, ο Καντ, ο Σίλερ, ο Ντιντερό, ο Ντ’ Αλαμπέρ και τόσοι άλλοι. Φυσιογνωμίες που έβαλαν τις δικές τους βάσεις και αγωνίστηκαν απέναντι σε θεσμούς, στην Εκκλησία και σε σκοτεινές δυνάμεις που ήθελαν τον κόσμο και τους ανθρώπους έρμαια και δουλικά ενός νέου Μεσαίωνα.
Αυτό που επιχειρεί εδώ ο Ρουσσώ, μέσα από αυτούς τους περιπάτους, είναι να φέρει τον άνθρωπο κοντά στο περιβάλλον που κανονικά ανήκει και να κατακρίνει ουσιαστικά τον σύγχρονο τρόπο ζωής που έχει οδηγήσει τους ανθρώπους να υπηρετούν τα υλικά και να αψηφούν τα πνευματικά. Οι περίπατοι είναι εμμέσως πλην σαφώς μια ομαλή και γαλήνια διαδρομή στην σκέψη, είναι μια πρώτης τάξεως ευκαιρία για τον Ρουσσώ να βρει τον εαυτό του μακριά από τον θόρυβο της πόλης, μακριά από την συναναστροφή του με τον άνθρωπο, η συμπεριφορά του οποίου τον έχει πραγματικά και ψυχικά τραυματίσει. “Θα μπορούσα να αγαπώ τους ανθρώπους, ακόμη κι αν εκείνοι δεν το ήθελαν ͘ μα έχασαν την ανθρωπιά τους και γι’ αυτό έχασαν και τη στοργή μου. Και να τοι τώρα, ξένοι, άγνωστοι, ανύπαρκτοι τελικά για μένα, αφού έτσι το θέλησαν. Εγώ, όμως, ξεκομμένος από αυτούς και από τα πάντα, τι είμαι εντέλει ο ίδιος; Ιδού τι μου μένει ν’ αναζητήσω, πρέπει, δυστυχώς, να ρίξω μια ματιά στην κατάστασή μου: είναι μια σκέψη την οποία πρέπει να αντιμετωπίσω αναγκαστικά για να φτάσω τους ανθρώπους στον εαυτό μου”.
Ο Ρουσσώ μέσα από τις ονειροπολήσεις αυτές αναζητά απαντήσεις σε ερωτήματα που ταλανίζουν την ψυχή του και μέσα από τα αναγνώσματά του αλλά και τις εμπειρίες ζωής ξετυλίγει όλο το φάσμα των εσωτερικών ανακατατάξεων που τον οδηγούν να φιλοσοφήσει τη ζωή και να δώσει εφεξής σημασία σε ζητήματα που άλλοτε δεν τον απασχολούσαν. Μόνιμα κατατρεγμένος και κυνηγημένος από τη ζωή αυτή και από τον άνθρωπο που έχει γίνει δυστυχώς εχθρός του, επικεντρώνεται πια στην επαφή του με την φύση και νιώθει την αναγέννηση του εαυτού του: “Σκαρφαλώνω στα βράχια, στα βουνά, χάνομαι στα λαγκάδια, στα δάση, για να απαλλαγώ όσο είναι δυνατόν από την ανάμνηση των ανθρώπων και τις επιθέσεις των κακών. Μου φαίνεται πως κάτω από τους ίσκιους ενός δάσους οι άλλοι με ξεχνούν, είμαι ελεύθερος και ήρεμος λες και δεν έχω πια εχθρούς ή λες και οι φυλλωσιές στα δάση με προφυλάσσουν από τις επιθέσεις τους, καθώς τους απομακρύνουν συγχρόνως και από τη θύμησή μου”. Τα όσα μας εκμυστηρεύεται ο Ρουσσώ είναι σπουδαία και σπουδαία άλλωστε είναι και η συμβολή του στον 19ο αιώνα καθώς οι επίγονοί του θα βασιστούν πάνω στα κείμενά του και την φιλοσοφία του.
“Δεν ήμουν ποτέ ικανοποιημένος ούτε με τους άλλους ούτε με τον εαυτό μου. Η τύρβη του κόσμου μού προκαλούσε ζάλη, η μοναξιά μού έφερνε πλήξη, ένιωθα διαρκώς την ανάγκη να αλλάζω θέση και πουθενά δεν ήμουν καλά”
