Ρομπέρτο Άρλτ, “Οι 7 τρελοί”, Εκδόσεις Ροές

Ο Ρομπέρτο Άρλτ, αν και όχι ιδιαίτερα γνωστός στο ευρύ κοινό, επηρέασε βαθύτατα την αργεντίνικη λογοτεχνία, καθώς και διάσημους ομότεχνούς του από τη Λατινική Αμερική, όπως το Ρομπέρτο Μπολάνιο και το Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκεζ. Έκπληξη αποτελεί ωστόσο το γεγονός, ότι ο επίσης Αργεντίνος συγγραφέας Χόρχε Λουίς Μπόρχες, δεν εκτίμησε ποτέ τη γραφή του Άρλτ και δεν αναγνώρισε ποτέ το ταλέντο του, κάνοντας μάλιστα λόγο για έναν κακό συγγραφέα, με ακατέργαστο ύφος. Ωστόσο αυτός ο ‘παρίας’ της λογοτεχνίας, δε φαινόταν ποτέ να απασχολείται με τη γνώμη των άλλων για τον ίδιο και το έργο του.Περισσότερα

Teju Cole, Ανοχύρωτη πόλη, Εκδόσεις Πλήθος

Ο τρόπος γραφής του και το ύφος του είναι πράγματι μια νέα συγγραφική ανάσα που χαροποιεί αλλά παράλληλα προβληματίζει τον ενεργό και πάντα ανήσυχο αναγνώστη που έχει ανάγκη από μια διαφορετική ανάγνωση των όσων συμβαίνουν γύρω μας. Ο Κόουλ είναι εκεί να αφουγκραστεί τον παλμό της ίδιας του της καρδιάς όσα ζει ως μέλος και πολίτης μιας πόλης που διαρκώς μεταλλάσσεται μέσα από ραγδαίες εξελίξεις, τόσο σε ιστορικό και πολιτικό όσο και σε κοινωνικό επίπεδο, εξελίξεις για τις οποίες κανείς δεν γνωρίζει προς τα πού θα οδηγήσουν. Περιπλανιέται λοιπόν, ως άλλος περιπατητής όχθεων για να θυμηθούμε τον Απολιναίρ, σε μια πόλη που πριν λίγο καιρό δέχτηκε το πιο ισχυρό και ολέθριο χτύπημα στην ιστορία της και αναφερόμαστε στην αήθη και βίαια επίθεση στους Δίδυμους πύργους που άλλαξε άρδην τον τρόπο μετακίνησης και τους όρους της.Περισσότερα

Αφίνιτυ Κόναρ, Ο κήπος του Μένγκελε, Εκδόσεις Πατάκη

Τα γεγονότα που έλαβαν χώρα κατά τη διάρκεια του Δευτέρου Παγκοσμίου πολέμου και οι ιστορίες που κατόπιν εορτής αποκαλύφθηκαν μετά το πέρας αυτού του ολέθριου πολέμου είναι πραγματικά ατελείωτες και δίνουν τροφή για λογοτεχνική καταγραφή εκτός από την ιστορική τους αποτύπωση. Ο Αφίνιτυ Κόναρ ξεδιπλώνει το κουβάρι μιας ακόμα ανατριχιαστικής ιστορίας από τις πολλές που έχουμε διαβάσει και ακούσει, από εκείνες που σε κάνουν να ντρέπεσαι που είσαι άνθρωπος. Σκληρή περιγραφή γεγονότων μα πραγματική, η ιστορία αυτή πιάνει το νήμα ενός αρρωστημένου ατόμου που έσπειρε τον θάνατο και την φρίκη μόνο και μόνο από τον σκοταδισμό και την μοχθηρία της ψυχής του. Ήταν ένα από τα εξέχοντα μέλη αυτού που γνωρίζουμε ως ιθύνοντες νόες του Τρίτου Ράιχ, αυτής της εγκληματικής ομάδας που εξολόθρευε ανθρώπους άλλων φυλών.Περισσότερα

Χάινριχ Μπελ, Απόψεις ενός κλόουν, Εκδόσεις Πόλις

Ο Χάινριχ Μπελ, γεννήθηκε το 1917 στην Κολωνία της Γερμανίας προερχόμενος από μια οικογένεια με βαθιά πίστη στα ανθρωπιστικά ιδεώδη και τον καθολικισμό, αλλά και έντονη αποστροφή προς το ναζισμό. Το 1972 τιμήθηκε με το βραβείο Νόμπελ, γεγονός που δεν αποτελεί έκπληξη, λαμβάνοντας κανείς υπόψη την αμεσότητα του λογοτεχνικού του αφηγήματος και την απλότητα έκφρασης των πολιτικών και κοινωνικών του θέσεων. “Οι απόψεις ενός κλόουν”, είναι αυτό ακριβώς. Το παλίμψηστο του πολιτικού στίγματος ολόκληρης της μεταπολεμικής Γερμανίας. Μια εύστοχη πολιτική ανάλυση ενός διαιρεμένου σε δύο αντίπαλα στρατόπεδα έθνους. Το πρώτο ‘στρατόπεδο” εκφράζεται από τα ιδανικά και το σύστημα αξιών της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας με έδρα την τότε πρωτεύουσά του τη Βόννη και το δεύτερο “στρατόπεδο” από τη Λαοκρατική Δημοκρατία της Γερμανίας και την προσήλωση στον πολιτικό άξονα του κομμουνισμού. Περισσότερα

Φραντς Κάφκα, Ένας καλλιτέχνης της πείνας και άλλες δύο αποδιδαχές, Εκδόσεις Gutenberg

Η σημαντικότητα της προσωπικότητας και της γραφής του Κάφκα είναι ένα θέσφατο, είναι ένα δεδομένο αδιαμφισβήτητο. Αυτό που επίσης ξεχωρίζει από την καφκική σκέψη είναι οι ίδιες του οι αγωνίες και τα βιώματα που βίωσε σε μια κρίσιμη ιστορικά εποχή αλλά και σε μια συγκυρία οικογενειακή που για τον ίδιο είναι επιταγή βασανιστική ως προς την ψυχή του αλλά επιτυχής ως προς την γραφή του με την έννοια πως η λύτρωσή του γίνεται και η σφραγίδα, το σημάδι του ξεχωριστού λογοτεχνικού του ύφους, του αφηγηματικού του σύμπαντος. Στον τόμο αυτό, σε αυτή την υπέροχη και ιδιαίτερη έκδοση υπάρχει η υπογραφή του μεταφραστή Θοδωρή Τσομίδη και το επίμετρο που επιμελήθηκε ο Θανάσης Τριαρίδης του οποίου έτυχε να παρακολουθήσω ομιλία για την Σαλώμη του Όσκαρ Ουάιλντ, ήμουν τυχερός. “Ας ονομάσουμε αυτήν τη διδαχή πού δεν διδάσκει ~ αποδιδαχή ~. Αυτό είναι το είδος του Κάφκα” αναφέρει πολύ εύστοχα ο Τριαρίδης στο επίμετρό του.Περισσότερα

Annie Ernaux, Το γεγονός, Εκδόσεις Μεταίχμιο

Λίγες εβδομάδες πριν αποφασίστηκε από το Ανώτατο δικαστήριο των ΗΠΑ η επιβολή απαγόρευσης των εκτρώσεων, μια απόφαση κόλαφος για τα δικαιώματα των γυναικών, μια αναχρονιστική και ντροπιαστική απόφαση. Κανείς δεν κατανόησε πλήρως το σκεπτικό πίσω από αυτή την αδικαιολόγητη απόφαση που είναι εντελώς οπισθοδρομική ως προς την ελευθερία και την αυτοδιάθεση των γυναικών να έχουν έλεγχο του σώματός τους και της ανεξαρτησίας τους στις αποφάσεις που είναι αποφάσεις ζωής. Πλέον οι γυναίκες είναι όμηροι αυτής της απόφασης και αυτό που τους έχει επιβληθεί είναι μια εντελώς αντιδημοκρατική νομοθεσία που τις φέρνει πίσω στην επικινδυνότητα και την αβεβαιότητα καθώς κινδυνεύει η ίδια τους η ζωή. Πλέον οι γυναίκες στις ΗΠΑ θα πρέπει να βρίσκουν γιατρούς στα κρυφά ή να μετακινούνται σε πολιτείες που επιτρέπουν αυτή την πράξη, ένα κυνήγι μαγισσών μόλις ξεκίνησε και κανείς δεν γνωρίζει πού και πώς μπορεί να καταλήξει.Περισσότερα

Μάρκος Δενδρινός, Υπατία, Εκδόσεις Αρμός

Μία σπουδαία γυναίκα, μια γυναίκα επιστήμων και φιλόσοφος, μια γυναίκα ενάντια στα στερεότυπα της εποχής που ήθελαν τις γυναίκες να ασχολούνται μόνο με τα οικιακά και αυτό με πάσα αυστηρότητα. Η Υπατία είναι μια γυναίκα δυναμική, με σθένος και γενναιότητα, μία από τις πρώτες γυναίκες που ασχολήθηκε με τα μαθηματικά, την αστρονομία και την φυσική, μια γυναίκα που δυστυχώς βρέθηκε στο μεταίχμιο της μετάβασης από τον παγανισμό στον χριστιανισμό και είχε την κακή τύχη να καταστεί το θύμα, το εξιλαστήριο θύμα πάνω στο οποίο εξαντλήθηκε όλη η ανθρώπινη βαρβαρότητα, μια βαρβαρότητα που συνεχίστηκε για πολλούς αιώνες αργότερα. Ο Μάρκος Δενδρινός μάς παρουσιάζει την Υπατία μέσα από έγγραφα και γράμματα ενός εκ των κορυφαίων μαθητών της μιας και τα δικά της γραπτά δυστυχώς δεν σώθηκαν.Περισσότερα

Benito Perez Galdos, Μια τέχνη που ζει από το θάνατο, Εκδόσεις Ροές

“Ο Γκαλδός είναι η μοναδική επιρροή που μπορώ να αναγνωρίσω ότι με χαρακτηρίζει συνολικά”…Με αυτά τα λόγια, χαρακτηρίζει το έργο του πλέον επιδραστικού για τα λογοτεχνικά δρώμενα της ισπανόφωνης ιστοριογραφίας, ο Λουίς Μπουνιουέλ. Και είναι γεγονός αν επιχειρήσει να διαβάσει κανείς το έργο του. Ο Benito Perez Galdos, πραγματοποίησε τη δική του reconquista στο χώρο της ισπανικής λογοτεχνικής γραμματείας, αποτελώντας ένα είδος προδρόμου για μετέπειτα ισπανόφωνους συγγραφείς. Πρόκειται για έναν Έλ Σίντ των ισπανικών γραμμάτων και τεχνών.Περισσότερα

Γιεβγκένι Ζαμιάτιν, Εμείς, Εκδόσεις Έρμα

Ο Τζορτζ Όργουελ με το 1984 και νωρίτερα ο Άλντους Χάξλεϊ με τον Θαυμαστό καινούργιο κόσμο το 1931 υπήρξαν από τους ιδρυτές αυτού του όρου που σήμερα γνωρίζουμε ως δυστοπικό μυθιστόρημα. Ένα από τα πρώτα όμως μυθιστορήματα που ενέπνευσε τους δύο αναφερόμενους συγγραφείς και άρα υπήρξε ήδη στην πρωτοπορία είναι το Εμείς του Ζαμιάτιν, ένα βιβλίο προφητικό μα και ιδιαίτερα ζωντανό έναν αιώνα μετά τη συγγραφή του καθώς γράφτηκε μεταξύ 1921 και 1922 ενώ εκδόθηκε το 1924. Με τον όρο δυστοπικό εννοούμε εμμέσως πλην σαφώς το μυθιστόρημα που έχει αναφορές και πλαίσιο δράσης σε χρόνο μεταγενέστερο από τον παρόντα, είναι εκείνο που μας μεταφέρει σε μελλοντικές εποχές με όρους ουτοπίας και φαντασίας, είναι εκείνο που περιγράφει μια απόκοσμη πραγματικότητα που δύναται να συμβεί. Να σημειωθεί πως το δυστοπικό μυθιστόρημα δεν ξεπήδησε ξαφνικά από τα μυαλά των συγγραφέων, πρόκειται για ένα είδος που αντιδρά στα όσα συνέβαιναν στην κοινωνία και την βιομηχανία.

Επεξηγηματικά, η ραγδαία ανάπτυξη των αγορών ήδη από τα τέλη του 19ου αιώνα και η ολοένα αυξανόμενη εκβιομηχάνιση οδήγησε σε απότομη αύξηση των αναγκών σε ανθρώπινο δυναμικό, ένα ανθρώπινο δυναμικό όμως που εργαζόταν υπό άθλιες συνθήκες εργασίας και με μορφές εργασίας μεσαιωνικές, χωρίς δικαιώματα για τους εργαζόμενους, χωρίς σεβασμό εκ μέρους των εργοδοτών. Δημιουργήθηκαν τάχιστα και χωρίς κανόνες συνθήκες μαζικής συγκέντρωσης εργατικού δυναμικού για να υποστηριχθεί αυτή η νέα δυναμική της βιομηχανίας και αυτό ήταν εις βάρος των ανθρώπων. Μη λησμονούμε το περίφημο Ζερμινάλ και τους ανθρακωρύχους στο μυθιστόρημα του Ζολά ή τους περίφημους πίνακες του Βαν Γκογκ, τους Πατατοφάγους συγκεκριμένα. Υπήρχαν ήδη λοιπόν παραδείγματα για αυτή την αδηφάγα εκμετάλλευση ανθρώπων με αποκλειστικό οδηγό το κέρδος.

Η μηχανή και οι επιταγές αποτελούν ένα καθεστώς εξουσίας δαιμονικό

Αυτό είναι ένα από τα σημεία που αναδεικνύει με μοναδικό τρόπο ο Ζαμιάτιν στο βιβλίο αυτό, είναι το δικό του ξέσπασμα και μια κραυγή αγωνίας στα όσα έβλεπε να εκτυλίσσονται στη Ρωσία που άφησε πίσω για το Παρίσι όπου και είχε μεταβεί για να γράψει πιο ελεύθερος. Ο Ζαμιάτιν χτίζει έναν απάνθρωπο κόσμο και τον καθιστά υπερβολικό για εκείνη την εποχή για να υπογραμμίσει και να υπερτονίσει το προς τα πού βαδίζει ο κόσμος εν γένει. Είναι μια κραυγή όμοια με του Μουνχ στη διαπίστωση πως ο άνθρωπος είναι πια υπηρέτης της μηχανής και εξαρτάται από αυτήν σε κάθε του δραστηριότητα, κάτι βέβαια που σήμερα με την τεχνολογία έχει γίνει πια θέσφατο και ευτυχώς που δε ζει ο Ζαμιάτιν. Αυτή την πραγματικότητα αναφέρει ο ίδιος ο Ζαμιάτιν διεξοδικά στο απόσπασμα με τόσο ευθύ τρόπο: “Η φιλοσοφία του γερανού, της πρέσας και της αντλίας είναι τέλεια και σαφής, σαν κύκλος χαραγμένος με διαβήτη. Μα μήπως τάχα η δική σας φιλοσοφία είναι ένας κύκλος ατελής; Η ομορφιά του μηχανισμού έγκειται στον απαρέγκλιτο και ακριβή, σαν του εκκρεμούς, ρυθμό του. Μα μήπως κι εσείς, που από παιδιά ανατραφήκατε με το σύστημα του Τέιλορ, δεν γίνατε ακριβείς σαν εκκρεμή; Και μόνο ένα διαφέρει: Ο μηχανισμός δεν έχει φαντασία”.

Να λοιπόν η επανάσταση του Ζαμιάτιν που ξετυλίγεται μέσα από τα λεγόμενά του, ο άνθρωπος του μέλλοντος όμηρος και έρμαιο των εξελίξεων ζει μια ζωή ψεύτικη ευρισκόμενος πίσω από τα κάγκελα ενός μηχανισμού δαιμονικού που τον έχει αιχμαλωτίσει και αδυνατεί να σπάσει τα δεσμά. Ξεφεύγοντας από μια άμεση αναφορά αλλά ασκώντας εμμέσως αυστηρή πολιτική κριτική στον Στάλιν, του οποίου εδραιωνόταν η εξουσία, ο Ζαμιάτιν εναντιώνεται στα όσα βιώνει η κοινωνία της δικής του εποχής και αντιστέκεται στην ιδέα ενός καθεστώτος μονοπρόσωπου που όλα τα καθορίζει και όλα τα ελέγχει. Στα όσα μας περιγράφει με μοναδικά ωμό τρόπο και μέσα από το δικό του αφηγηματικό πρίσμα ξεδιπλώνεται μια απόκοσμη πραγματικότητα σε έναν κόσμο όπου δεν υπάρχουν πια άνθρωποι με ονόματα αλλά με αριθμούς, άνθρωποι υποχείρια, άνθρωποι σχεδόν μηχανές χωρίς εμφανή συναισθήματα, άνθρωποι σχεδόν άβουλοι. Εκεί που ζουν μοιράζονται κουπόνια ακόμα και για να συνουσιαστούν, εκεί επικρατεί το Μονοκράτος που όλα τα ελέγχει και τα παρακολουθεί, εκεί η δύναμη βρίσκεται και συγκεντρώνεται σε έναν και μόνο αποκαλούμενο Ευεργέτη.

Στο ένα από τα δύο επίμετρα του βιβλίου αυτής της εξαιρετικής έκδοσης και μετάφρασης από τη Σοφία Αυγερινού, ο Όργουελ αναφέρει σχετικά με το βιβλίο: “…Είναι στ’αλήθεια μια σπουδή πάνω στη Μηχανή, αυτό το τζίνι που ο άνθρωπος έβγαλε αστόχαστα από το μπουκάλι και δεν μπορεί να το ξαναβάλει μέσα. Είναι ένα βιβλίο που αξίζει να αναζητήσει κανείς, όταν δημοσιευτεί στα αγγλικά”. Ο Ζαμιάτιν είναι μια φωνή που ακούγεται παντού καθώς το μυθιστόρημά του είναι οικουμενικό και αγγίζει πολλές εκφάνσεις του ανθρώπινου βίου, έτσι όπως ποτέ δεν έγινε μεταγενέστερα. Αν μπορούσαμε να κάνουμε την παραπομπή και την αναγωγή σε κάποιον πίνακα ζωγραφικής της εποχής, ο Μαξ Μπέκμαν με την αυτοπροσωπογραφία του και συνολικά το έργο του θα ήταν ο ιδανικός εκπρόσωπος σε εικόνα των όσων περιγράφει ο Ζαμιάτιν. Πρόσωπα προβληματισμένα και βαθιά θλιμμένα αναζητούν απαντήσεις σε ερωτήσεις που δύσκολα βρίσκουν απάντηση.

 “Το παράξενο με τους Ρώσους είναι ότι πράγματι πιστεύουν στην τέχνη, στη δύναμη της τέχνης να αλλάζει τον τρόπο σκέψης των ανθρώπων. Αυτός είναι ο λόγος που τη λογοκρίνουν. Αυτός επίσης είναι ο λόγος που έχουν έναν Σολζενίτσιν. Κάποιος είπε ότι κάθε χώρα έχει την κυβέρνηση που της αξίζει. Εγώ θα προσέθετα ότι κάθε λαός έχει τους καλλιτέχνες που του αξίζουν” γράφει η σπουδαία Ούρσουλα λε Γκεν σχεδόν πενήντα χρόνια από την πρώτη κυκλοφορία του βιβλίου στα αγγλικά το 1924 αφού στα ρωσικά θα μεταφραστεί πολύ αργότερα. Θα προσέθετα και εγώ σε αυτά που αναφέρει η Λε Γκεν πως ήδη από τον Πούσκιν, τον Γκόγκολ, τον Ντοστογιέφσκι και τον Τολστόι η τέχνη στη Ρωσία δείχνει τα δόντια της απέναντι στο πολιτικό και κοινωνικό σύστημα αλλά και ασκεί κριτική στον τρόπο συλλογισμού των ανθρώπων με τη μόνη διαφορά πως στον 20ο αιώνα δυστυχώς οι Ρώσοι σκεπτόμενοι δημιουργοί μπόρεσαν να δράσουν χωρίς περιορισμούς μόνον εκτός Ρωσίας για να μην διωχθούν, λ.χ. Σολζενίτσιν, Ναμπόκοφ, Πάστερνακ και τόσοι άλλοι

“Τι είναι όνειρο, τι είναι αλήθεια – παράλογα μεγέθη συνεχίζουν ν’ απλώνουν τις ρίζες τους μέσα σε καθετί στέρεο, συνηθισμένο, τρισδιάστατο, και στη θέση των σταθερών, λεκιασμένων επιπέδων – υπάρχει γύρω μου κάτι ροζιασμένο, τριχωτό…”

“Με δυσκολία κρατώ την πένα στο χέρι μου: τόση απροσμέτρητη κούραση ύστερα από τα γεγονότα του σημερινού πρωινού, γεγονότα που δεν τα χωράει ο νους”

 

Στέφαν Τσβάιχ, Σκακιστική Νουβέλα, Εκδόσεις Άγρα

Η Σκακιστική Νουβέλα δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά στη Στοκχόλμη το 1943, ένα χρόνο αφότου ο Στέφαν Τσβάιχ αυτοκτόνησε μαζί με τη γυναίκα του στη Βραζιλία, όπου είχε βρεθεί αυτοεξόριστος.
Για το κορυφαίο αυτό έπος όσα και να γραφτούν, δε θα είναι ποτέ αρκετά. Και αυτό οφείλεται στο ότι μέσα από μια πρόζα που παραπέμπει στην αισθητική του βιεννέζικου ιμπρεσιονισμού, και μέσα από το κοινωνιολογικό αποτύπωμα μιας ολόκληρης εποχής που σημάδεψε τις αρχές του 20ού αιώνα, ο Τσβάιχ μετατράπηκε στο γνησιότερο αφηγητή του τέλους της Αυστροουγγρικής αυτοκρατορίας. Χρησιμοποιώντας περιγραφές του ψυχολογικού προφίλ των ηρώων του, οι οποίες παραπέμπουν στα επιστημονικά ευρήματα του Φρόιντ, γίνεται σαφές πόσο πολύ ενδιαφέρεται σε βάθος για την ερμηνεία ψυχολογικών παραμέτρων.Περισσότερα

Μαρίνα Πετράκη, Ρίμινι, η λησμονημένη νίκη, Εκδόσεις Πατάκη

Το Ρίμινι είναι συνυφασμένο με μια ιδιαιτέρως ενδιαφέρουσα ιστορία, μια ιστορία που μας πάει αιώνες πίσω και για την ακρίβεια στα μέσα του 15ου αιώνα. Σύμφωνα με την ιστορία λοιπόν το 1465 Ιταλοί θαυμαστές του Γεώργιου Γεμιστού Πλήθωνα με επικεφαλής τον Σιγισμούνδο Μαλατέστα, ο οποίος ήταν συγγενής της δέσποινας Κλεώπας Μαλατέστα που γνώριζε καλά ο Πλήθων, ήρθαν με πλοία στην Λακεδαίμονα. Αυτή ήταν μια πράξη βέβηλη καθώς εισέβαλαν στον τουρκοκρατούμενο Μυστρά, έσκαψαν και έκλεψαν τα οστά του και τα μετέφεραν στο Ναό των Μαλατέστα (Tempio Malatestiano) στο Ρίμινι όπου βρίσκονται μέχρι σήμερα, «για να βρίσκεται ο μεγάλος διδάσκαλος μεταξύ ελευθέρων ανθρώπων».Περισσότερα

Σάσα Νασπίνι: Τα σπίτια της ανησυχίας, Εκδόσεις Πατάκη

O Σάσα Νασπίνι, γεννημένος στο Γκροσέτο της Νότιας Τοσκάνης, το 1976, ταράζει τα λογοτεχνικά ύδατα της χώρας του, και προκαλεί το ενδιαφέρον διεθνώς, μέσα από τις αναρίθμητες νουβέλες του που ήδη κυκλοφορούν μεταφρασμένες σε πάρα πολλές γλώσσες. Διαθέτει την αμεσότητα λόγου και μία απαράμιλλη ιδιοσυγκρασία ευθύτητας, που είναι γνώριμη στους μεσογειακούς λαούς. Την αμεσότητα που χαρακτηρίζει τη γραφή του, τη μεταγγίζει αυτούσια και στους ήρωές του, δίνοντάς τους συχνά τη ‘σαρκοβόρα’ αισθητική που επικρατούσε στις ρωμαϊκές αρένες.Περισσότερα