Ο Ρομπ Ρήμεν, ιδρυτικός διευθυντής του Ινστιτούτου Nexus, αναφέρει στο προλογικό σημείωμα: “Μετά τον πόλεμο και λίγο μετά την ολοκλήρωση των σπουδών του, ο Στάινερ επέστρεψε στην Ευρώπη: προκειμένου να μην επιτρέψει στον Χίτλερ και τους ομοϊδεάτες του να έχουν την τελευταία λέξη ͘ από αφοσίωση σε μια ιδέα που δεν έπρεπε να πεθάνει ποτέ”. Σε μια εποχή που ο φασισμός και ο αντισημιτισμός δείχνουν και πάλι τα νύχια τους και μας θυμίζουν τα πιο σκοτεινά χρόνια του προηγούμενου αιώνα, ο Ρήμεν έρχεται να μας θυμίσει πόσο σημαντική ήταν η προσωπικότητα του Στάινερ, αυτού του σπουδαίου στοχαστή που υπήρξε πάντα υπερασπιστής μιας Ευρώπης αντάξιας των επιτευγμάτων της ανά τους αιώνες.
Η Ευρώπη ως σημείο αναφοράς στον παγκόσμιο χάρτη
Σε ένα κείμενο τόσο συμπυκνωμένο, τόσο συγκινησιακά φορτισμένο και τόσο υμνητικό για την Ευρώπη που επιθυμούμε, ο Στάινερ ξετυλίγει τους συλλογισμούς του, επιχειρηματολογεί για την ιδιαιτερότητα της Ευρώπης και ξεδιπλώνει με μοναδικό τρόπο τις ιδέες του για την Γηραιά ήπειρο σε μια προσπάθεια να αναδείξει τα προτερήματα και την σπουδαία κληρονομιά της. Είναι σαφές πως μέσα στους αιώνες υπήρξαν πλήθος παραστρατημάτων, εγκλημάτων, σφαγών και ανέξοδων συγκρούσεων που λειτούργησαν ως μια κακή παρένθεση και λάβωσαν την τόσο ένδοξη ιστορία της. Η Ευρώπη του Στάινερ είναι ένα κόσμημα που οφείλουμε πρώτα να αναδείξουμε και ύστερα να υπερασπιστούμε για να μην ξαναδούμε σκοταδισμό και παρεκτροπές σαν αυτές που ο ίδιος έζησε. Τα κράτη της Ευρώπης οφείλουν να δείξουν αλληλεγγύη και να στηριχτούν στους πνευματικούς ανθρώπους, σε όλους εκείνους που με κόπους και έργα έχτισαν και ανέδειξαν το όνομά της στην οικουμένη.
Ο Στάινερ σημειώνει χαρακτηριστικά πως η Ευρώπη διαφέρει από τις άλλες ηπείρους γιατί περικλείει τόσους και τόσους αιώνες ιστορίας και επιτευγμάτων, φιλοσόφων, πολιτικών, διανοούμενων που μέσα στους αιώνες άλλαξαν την ιστορία της και την κατέστησαν πρωταγωνίστρια και παράδειγμα προς μίμηση. Έχει μείνει εξάλλου ο όρος ‘δυτικός κόσμος’ που περιλαμβάνει κατά κύριο λόγο την Ευρώπη, αυτήν που όπου και αν την περπατήσεις από Βορρά προς Νότο και από Ανατολή προς Δύση έχει άρωμα ιστορίας που διαρκώς αναδύεται. Η Ευρώπη είναι οι δρόμοι της, τα σοκάκια των πόλεών της, τα σεβαστά μνημεία της που έχουν την σφραγίδα του χρόνου και είναι συνυφασμένα με το βιογραφικό των ανθρώπων. Ο ίδιος ο Στάινερ υπογραμμίζει χαρακτηριστικά: “Η Ευρώπη είναι ο τόπος όπου ο κήπος του Γκαίτε σχεδόν συνορεύει με το Μπούχενβαλντ ͘ όπου το σπίτι του Κορνέιγ βρίσκεται δίπλα στην πλατεία όπου η Ζαν ντ’ Αρκ γνώρισε το αποτρόπαιο τέλος της. Τα μνημεία φόνων, ατομικών και συλλογικών είναι παντού. Οι νεκροί, με την ανάμνησή τους αποτυπωμένη στο μάρμαρο, συχνά μοιάζουν να ξεπερνούν σε πλήθος τους ζωντανούς”.
Από την Αρχαία Ελλάδα, το Βυζάντιο, το Δυτικό μεσαίωνα, την Αναγέννηση μέχρι την σύγχρονη Ιστορία του 20ου αιώνα, η Ευρώπη είναι βασική πρωταγωνίστρια των εξελίξεων, είναι η ήπειρος που συγκεντρώνει τα βλέμματα των υπόλοιπων ηπείρων (Αυστραλία και Αμερική), οι οποίες ανακαλύφθηκαν από Ευρωπαίους θαλασσοπόρους. Τα ευρωπαϊκά γεωγραφικά μονοπάτια, αυτά που με έκσταση και υπερηφάνεια μνημονεύει ο Στάινερ, είναι και ο πυρήνας της ύπαρξής της, της υπόστασής της, είναι μια ήπειρος που περπατείται και μια ήπειρος που έχει συνεκτικότητα μεταξύ των διαφόρων τοπόσημών της. Η αποκαλούμενη και Γηραιά ήπειρος σημάδεψε την Ιστορία ανά τους αιώνες με γεγονότα που άφησαν το στίγμα σε ολόκληρο τον κόσμο και τον επηρέασαν. Επιτεύγματα όπως η ενιαία οικονομική πολιτική, ο κοινός πολιτιστικός μας πλούτος, βρίσκουν τις ρίζες τους σε προηγούμενους αιώνες τότε που η ευρωπαϊκή ενοποίηση ακουγόταν σαν ένα όνειρο θερινής νυκτός για να θυμηθούμε και τον εξέχοντα Ουίλιαμ Σαίξπηρ.
Η Ευρώπη δεν μπορεί να ξαναπεράσει δια πυρός και σιδήρου όπως συνέβη κατά τους προηγούμενους αιώνες, οφείλει να δείξει τον ενωτικό της χαρακτήρα, να διατηρήσει την κοινή της Ιστορία και να την προφυλάξει ως κόρη οφθαλμού απέναντι σε κινδύνους που απειλούν την ιστορία των γλωσσών της, την πολυμορφία της, την πολυδιάστατη αυτή της υπόσταση. Ο Στάινερ είναι σαφής ως προς αυτό και δεν διστάζει να δηλώσει το παρακάτω: “Τίποτα δεν απειλεί την Ευρώπη πιο ριζικά – “στις ρίζες της” – από την απολυμαντική, σαρωτική πλημμύρα των αγγλοαμερικάνικων, των ομοιόμορφων αξιών και της ομοιόμορφης κοσμοεικόνας που φέρνει μαζί της αυτή η παμφάγα Εσπεράντο. Ο υπολογιστής, η κουλτούρα του λαϊκισμού και της μαζικής αγοράς, μιλούν αγγλοαμερικάνικα – από τα κλαμπ της Πορτογαλίας μέχρι τα φαστφουντάδικα στα εμπορικά κέντρα του Βλαδιβοστόκ”. Και πράγματι αυτή η προσπάθεια ομοιογένειας και η ισοπέδωση του εμβληματικού ευρωπαϊσμού από τον αγγλοαμερικανισμό ίσως είναι και η μεγαλύτερη μάστιγα.
Το κείμενο αυτό του Στάινερ είναι μια ευκαιρία κατανόησης του τι έχει προηγηθεί στην Ευρώπη μας, τι κληρονομιά κουβαλάμε στους ώμους μας, όλοι μαζί και ο καθένας από εμάς ξεχωριστά, μία παρακαταθήκη που εμείς πρώτοι έχουμε σοβαρό λόγο να διαφυλάξουμε γιατί πολύ απλά είναι το παρόν και το μέλλον μας. Και βέβαια σήμερα όσο ποτέ είμαστε υποχρεωμένοι να την προασπίσουμε αυτή τη δημοκρατική Ευρώπη ως ελάχιστο φόρο τιμής σε προσωπικότητες όπως ο Σωκράτης, ο Ντεκάρτ, ο Γκαίτε, ο Κάφκα, ο Κοπέρνικος και τόσοι άλλοι, άνθρωποι που έβαλαν τα θεμέλια του ευρωπαϊκού οικοδομήματος που σήμερα απολαμβάνουμε ελεύθερα.
“Στο Μιλάνο του Σταντάλ, στη Βενετία του Καζανόβα, στο Παρίσι του Μπωντλαίρ, τα καφενεία φιλοξενούσαν την πολιτική αντιπολίτευση, τον παράνομο φιλελευθερισμό”
“Το να είσαι Ευρωπαίος σημαίνει να προσπαθείς να συμφιλιώσεις από ηθική, διανοητική και υπαρξιακή σκοπιά τα αντίπαλα ιδανικά, αξιώσεις και πράξεις της πόλης του Σωκράτη και της πόλης του Ησαΐα”
